Osoba z ADHD? Spektrum autyzmu? Święta mogą być dla niej wyzwaniem
Nadwrażliwość na bodźce takie jak hałas czy światło, ciągłe zmiany i zgiełk sprawiają, że święta nie dla wszystkich są czasem radości i relaksu. Warto wiedzieć, jak przygotować się do świąt w towarzystwie osób neuroróżnorodnych, by ten czas był przyjemny dla wszystkich. Zresztą, dla wielu osób neurotypowych święta z różnych powodów też mogą być trudne.
Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki
Świąteczny czas to feeria barw i świecidełek, dobiegające zewsząd kolędy, intensywne zapachy. To także zmiana rutyny, która w życiu osób neuroróżnorodnych jest wyjątkowa ważna - powtarzające się schematyczne czynności zmniejszają u nich napięcie i redukują stres. Tymczasem zaburzenie codziennego rytmu – urlop czy przerwa w szkole, przyjmowanie w domu gości, inne niż zwykle jedzenie, zaskakujące prezenty czy wyjazdy – sprawiają , że dla osób neuroróżnorodnych, w tym osób autystycznych czy z ADHD - święta mogą być nie lada wyzwaniem.
Zresztą nie tylko dla nich - Boże Narodzenie, znajduje się na liście najbardziej stresujących wydarzeń w życiu opublikowanej na łamach pisma „Journal of Psychosomatic Research” w 1967 roku przez dwóch amerykańskich psychiatrów Thomasa H. Holmsa i Richard H. Rahe.
W czasie świąt presja społeczna jest bowiem szczególnie duża - każdy powinien być szczęśliwy, radosny, uśmiechnięty. Do tego zmęczenie, niechciana bliskość innych ludzi, wymuszony dotyk, napięte relacje rodzinne, od których nie możemy uciec, czy presja oczekiwań sprawia, że osoby neuroróżnorodne mogą czuć się niespokojne i przytłoczone.
Jednym ze sposobów radzenia sobie z tymi neurotypowymi oczekiwaniami społecznymi jest maskowanie (zwane także „kamuflażem społecznym”). To chroni przed stygmatyzacją i sprawia, że osoby te mogą poczuć się bardziej komfortowo, na dłuższą metę może to być jednak dla nich męczące.
Dlatego wiedząc, że święta spędzimy w towarzystwie osoby z takimi problemami warto zrobić wszystko, by poprawić ich komfort.
Fundacja JiM, która zajmuje się poprawianiem jakości codziennego życia osób autystycznych i ich bliskich przygotowała poradnik „Jak stworzyć dobrą atmosferę w święta?”. O to ich podpowiedzi.
- Przed świątecznym spotkaniem porozmawiaj z bliskimi.
Każdy z nas jest inny i reaguje inaczej. Najlepiej przed zaplanowanym spotkaniem upewnić się, co zapewnia komfort i bezpieczeństwo twoim gościom. Warto zapytać “Czego unikać podczas świąt, żebyś czuł/a się dobrze?”, „Co warto zrobić?”.
- Okaż zrozumienie i akceptację.
Każda nowa sytuacja, która powoduje zaburzenie ustalonej, codziennej rutyny może sprawiać, że osoby neuroróżnorodne będą czuły się niepewnie. Gdy w domu panuje zgiełk, hałas, a w święta spodziewamy się częstych odwiedzin warto zadbać o przestrzeń, w której będzie można się wyciszyć i odciąć od nadmiaru bodźców.
- Prosty komunikat najłatwiej zrozumieć.
W rozmowach z osobami neuroróżnorodnymi postaraj się używać prostego, zrozumiałego języka. Unikaj zawiłych porównań, w miarę możliwości mów zwięźle. Jeżeli twój żart lub gest nie zostanie zrozumiany, nie obrażaj się – osoby neuroróżnorodne nie zawsze potrafią wychwycić sarkazm czy ironię.
- Bądź spokojny.
Głośne rozmowy, gwałtowne ruchy czy hałas często towarzyszą przygotowaniom do świąt. Niektóre osoby mogą być nadwrażliwe na bodźce i trudno im funkcjonować w nietypowych dla siebie warunkach. Zadbaj o ich komfort na tyle, ile możesz. Nie podnoś głosu, postaraj się nie przekrzykiwać innych, a przy stole zachowuj się spokojnie.
- Zapytaj wprost, jaki wybrać prezent.
Każdy lubi dostawać prezenty i lubi gdy obdarowani cieszą się z tego co dostaną. Jeżeli chcesz sprawić przyjemność swoim gościom najlepiej zapytaj wprost, co sprawi im radość. Możesz nie zdawać sobie sprawy z nietypowego hobby, jakie mogą mieć. Pamiętaj też, że radość z otrzymanego prezentu nie zawsze musi wyglądać tak samo. Osoby neuroróżnorodne mogą okazywać ją w inny sposób. To wcale nie oznacza, że nie cieszą się z niespodzianki.
- Sprawdź wcześniej, jakie potrawy przygotować.
Niektórzy twoi goście nie są w stanie zjeść pewnych potraw, nawet jeśli wyglądają wyjątkowo smacznie. Czasem już sam zapach czy konsystencja niektórych dań sprawiają, że czują się źle. Dlatego nie namawiaj ich do próbowania wszystkiego. W tym wypadku odmowa nie oznacza, że twoja kuchnia komuś nie smakuje. Najlepiej zapytaj wcześniej: “Co lubisz jeść, a czego nie?”. Nie namawiaj do jedzenia.
- Wspieraj i nie oceniaj.
Jeżeli widzisz, że twój gość czuje się niekomfortowo szczerze z nim porozmawiaj. Na pewno nie pouczaj i nie dawaj „dobrych” rad w towarzystwie. Być może wystarczy chwila na osobności, żeby ochłonąć lub wyciszyć się. Dobrym pomysłem będzie otwarcie okna aby wywietrzyć intensywny, drażniący zapach, innym razem pomoże zgaszenie lampek na choince lub ściszenie kolędy. Warto spytać “Co mogę dla ciebie zrobić, żebyś poczuł/a się lepiej?”
Pytania, których lepiej nie zadawać
- Dlaczego Twoje dziecko nie mówi/kiwa się/bawi się tylko jednym samochodzikiem itp.?
- Co sądzisz o wyniku wyborów parlamentarnych?
- Kiedy ślub?
- Kiedy dzieci?
- Dlaczego macie tylko jedno dziecko?
- Dlaczego tak przytyłaś/schudłaś?
- A próbowałeś/łaś już wszystkich potraw?
- Kiedy znajdziesz sobie chłopaka/dziewczynę?
- Kiedy w końcu wyprowadzisz się z domu?
- Kiedy zaczniesz poważnie myśleć o życiu?
Oprac. Monika Grzegorowska (dawniej Wysocka), zdrowie.pap.pl
Źródło:
poradnik „Podaruj zrozumienie na święta”, Fundacja JiM
Strona SWPS https://web.swps.pl/strefa-psyche/blog/relacje/18642-5-sposobow-na-slow-swieta-bez-bieganiny-i-stresu?dt=1702649218524
Strona dot. autyzmu https://www.autism.org.uk/advice-and-guidance/professional-practice/christmas-resources
