Czy kobieta w ciąży bliźniaczej powinna jeść za trzech?
Zalecenia dotyczące żywienia i suplementacji kobiet w ciąży są aktualizowane na bieżąco w oparciu o badania naukowe. W domyśle jednak pozostaje to, że dotyczą one kobiet, które spodziewają się jednego dziecka. Jak zmienia się zapotrzebowanie kobiety na kalorie i składniki odżywcze w przypadku ciąży mnogiej?
Nie tylko w Polsce, ale na świecie przybywa ciąż mnogich. Stoją za tym czynniki związane m.in. ze wspomaganiem kobiety, gdy nie może naturalnie zajść w ciążę (in vitro) czy decydowanie się na dziecko w późniejszym wieku.
Dr hab. n. o zdr. Regina Wierzejska, prof. Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – Państwowego Instytutu Badawczego przywołuje dane mówiące o tym, że w 1990 roku w co dziesiątej ciąży bliźniaczej była kobieta, która miała 35 lat lub więcej, a w 2018 r. już prawie co czwarta mieściła się w tym przedziale wiekowym. Wymienia też inne czynniki, które sprawiają, że kobieta ma większą szansę urodzić bliźnięta. To sytuacja, gdy przed zajściem w ciążę suplementowała kwas foliowy (niektóre kraje obowiązkowo dodają go do żywności) lub występowała u niej choroba otyłościowa (przy wskaźniku BMI ≥30 takie prawdopodobieństwo wzrasta o 40 proc.).
Poród mnogi – co najmniej podwójne wyzwanie
Ciąża mnoga to większe wyzwanie nie tylko dla kobiety, ale też dla położników, ginekologów czy neonatologów.
„Przede wszystkim (to ryzyko) stanu przedrzucawkowego, nadciśnienia, cukrzycy, anemii z niedoboru żelaza oraz porodu przedwczesnego, którym kończy się 50–60 proc. ciąż bliźniaczych” – wylicza dr Wierzejska.
„W odniesieniu do noworodków ryzyko dotyczy głównie małej masy urodzeniowej (<2500 g) i wynikającego z tego zgonu okołoporodowego” – dodaje ekspertka.
Tym istotniejsze pozostaje właściwe żywienie w ciąży. I o ile towarzystwa naukowe, bazujące na aktualnych badaniach, wydają rekomendacje dotyczące np. zapotrzebowania na konkretne składniki odżywcze i suplementy dla kobiet w ciąży, to brakuje szczegółowych zaleceń w odniesieniu do ciąży bliźniaczej. Można jedynie domniemywać, że to zapotrzebowanie może być wyższe. U kobiety w pojedynczej ciąży podstawowa przemiana materii – na co wskazuje naukowczyni, powołując się na dostępne dane – wzrasta odpowiednio o około 5 proc. w I trymestrze ciąży, o 11 proc. w II trymestrze i 24 proc. w III trymestrze ciąży, a u kobiet w ciąży mnogiej w III trymestrze rośnie ona dodatkowo o 10 proc.
Ile energetycznie kosztuje ciąża
Kobietę z prawidłową masą ciała przed ciążą, która przybiera w jej trakcie 12 kg, ciąża pojedyncza „kosztuje” dodatkowe 77 tys. kcal, które są rozłożone odpowiednio na trzy trymestry. Kobietę w ciąży bliźniaczej jeszcze więcej, choć wyliczenia są czysto teoretyczne ze względu na brak badań w tym zakresie.
„Przyjmując docelowy przyrost masy ciała na poziomie 20 kg, niektórzy szacują, że w całym okresie ciąży istnieje potrzeba dostarczenia do organizmu dodatkowych 35 tys. kcal ponad to, co dotyczy ciąży pojedynczej. Biorąc pod uwagę większe ograniczenia aktywności fizycznej takich kobiet, oznaczałoby to spożycie wyższe o 150 kcal dziennie w stosunku do zaleceń w ciąży pojedynczej” – zaznacza dr Wierzejska.
„Inni twierdzą, że aby pokryć zwiększony wydatek energetyczny i zapewnić odpowiedni przyrost masy ciała matki, pobranie energii w II i III trymestrze powinno wzrosnąć o 700 kcal dziennie w porównaniu do I trymestru” – dodaje.
Naukowczyni, powołując się na wyniki kanadyjskiego programu „Higgins Nutrition Intervention”, wskazuje, że „po 20 tygodniu ciąży korzystne jest spożywanie dodatkowych 1000 kalorii dziennie i 50 g białka (umownie po 500 kcal i 25 g białka na każde dziecko) w stosunku do kobiet nie będących w ciąży”.
Zapotrzebowanie na energię w czasie ciąży mnogiej zależeć powinno również od tego, z jaką wagą przyszła mama w nią wkraczała. Badania podają tu różne wartości.
„W świetle poglądów niektórych ekspertów dobowe zapotrzebowanie energetyczne u kobiet w ciąży bliźniaczej z niedowagą przed ciążą wynosi około 4000 kcal, z prawidłową masą ciała 3500 kcal, kobiet z nadwagą 3250 kcal, a z otyłością 2700–3000 kcal” – wylicza. Dodaje też, że inne badania wskazują na to, że kobieta w ciąży bliźniaczej, która ważyła przed nią ok. 70 kg, w I trymestrze powinna dostarczać 2800–3150 kcal dziennie.
Wyzwaniem dla kobiety w ciąży bliźniaczej jest jednak to, że częściej może miewać nudności, wymioty czy uczucie sytości i trudniej może być jej dostarczyć odpowiednią ilość kalorii.
„Nawet najbardziej precyzyjne ustalenie zapotrzebowania na energię nie oznacza, że w praktyce będzie to dla matek wysoce użyteczne i przyczyni się do lepszego przebiegu ciąży. Wymaga to bowiem dobrej wiedzy żywieniowej i znajomości wartości energetycznej posiłków” – podkreśla dr Wierzejska.
Zdaniem ekspertki takie wytyczne dotyczące zapotrzebowania na energię w ciąży bliźniaczej musiałby brać pod uwagę sposób odżywiania się przed ciążą i wskaźnik BMI.
„Niejednokrotnie może okazać się, że istnieje konieczność utrzymania wartości energetycznej diety, a nawet jej ograniczenia, aby zmniejszyć ryzyko nadmiernego tycia w czasie ciąży. Być może nadchodzi też czas na poważną weryfikację ustalonych dotychczas norm na energię dla kobiet ciężarnych w krajach rozwiniętych, z uwagi na zmiany stylu życia i dobry stan odżywienia większości kobiet w okresie prokreacyjnym” – podsumowuje.
W Polsce w 2023 roku odbyły się 269 932 porody, z których 3372 to porody bliźniacze, 42 trojacze, a 5 – czworacze.
