Szkoła to także duża dawka stresu
Zaczyna się wrzesień, a to oznacza początek roku szkolnego. Spędzony w szkole czas to nie tylko zdobywanie wiedzy, zawiązywanie i rozwijanie przyjaźni, ale także duża dawka stresu – często nadmiernego. Jego przyczyn jest sporo, ale wielu z nich można próbować zaradzić.
Po wakacjach mierzalnie rośnie poziom stresu
Rok szkolny to wyraźny powód zwiększonego stresu dla młodych ludzi – pokazało badanie przeprowadzone na węgierskim Uniwersytecie w Pecz. Naukowcy postawili sobie za cel sprawdzenie poziomu lęku wśród uczniów szkół ponadpodstawowych. W grupie 125 uczniów, na końcu roku szkolnego oraz po wakacjach zmierzyli więc poziom kortyzolu (tzw. hormonu stresu) oraz przeprowadzili testy psychologiczne. Jak informują, przerwa w zajęciach szkolnych poskutkowała wyraźnym zmniejszeniem natężenia lęku u wszystkich uczniów. Jednak szczególnie silny efekt pojawił się u dziewcząt.
„Badanie pokazało istotne różnice między wynikami pomiaru lęku na koniec roku szkolnego oraz uzyskanymi na początku kolejnego roku. Obie płcie zareagowały na przerwę wakacyjną wyraźnym spadkiem poziomu lęku, co sugeruje, że brak obowiązku uczęszczania do szkoły jako czynnika stresogennego miał pozytywny wpływ na ich stan psychiczny. Można to wyjaśnić okresem wakacyjnym, odpoczynkiem i czasem wolnym od obowiązków, w trakcie którego uczniowie napotykali mniej stresorów” – uzyskane przez siebie rezultaty podsumowują autorzy pracy opublikowanej w piśmie „Children”.
Jednocześnie okazało się, że poziom stresu był wyraźnie wyższy u uczniów liceów niż w szkołach zawodowych. Eksperci wiążą tę różnice z większymi wymaganiami i mniejszą ilością czasu umożliwiającego relaks dostępnego dla uczniów tych placówek.
Bullying karmi się ciszą i samotnością
Przemoc rówieśnicza polegająca na długotrwałym nękaniu czy poniżaniu obecna jest niemalże w każdej klasie liceum lub technikum. Nie zależy od wielkości szkoły czy lokalizacji. Sprzyjają jej złe relacje w klasie. Karmi się samotnością i ciszą. By osoba jej doświadczająca odważyła się o niej mówić, potrzebuje wsparcia, czasem anonimowości. System RESQL to zapewnia. Szkoły, które go wprowadziły, dzielą się doświadczeniem.
Konkurencja i presja na wyniki mogą szkodzić uczniom
Jak pokazało niedawne badanie przeprowadzone na Uniwersytecie Hanowerskim, poziom lęku i stresu doświadczanego w szkole w dużym stopniu zależy od nastawienia na osiągnięcia i konkurencję. Naukowcy przebadali prawie 600 uczniów 10 niemieckich szkół ponadpodstawowych. Rezultaty wskazały, że osiągnięcia akademickie na poziomie indywidualnym i klasowym były powiązane z poziomem stresu i lęku zarówno jednostek, jak i całych klas. Podobnie, na obu poziomach działała konkurencyjność.
„W społeczeństwie zorientowanym na osiągnięcia, wyniki odgrywają ważną rolę w rozwoju jednostki, co może szczególnie dotykać uczniów osiągających słabsze rezultaty. Istnieje tu ryzyko powstania błędnego koła, w którym tacy uczniowie nie tylko doświadczają większego stresu i lęku, ale także mogą ponosić dalsze porażki akademickie w konsekwencji obciążenia psychicznego” – piszą autorzy publikacji, która ukazała się w piśmie „Frontiers in Education”.
„Ponieważ stres i lęk są powszechne wśród uczniów, a zakłada się ich negatywne długoterminowe skutki, zajęcie się tymi czynnikami wydaje się szczególnie istotne. Nawet jeśli oba te zjawiska wynikają z indywidualnej percepcji sytuacji, niniejsze badanie podkreśla znaczenie uwzględniania charakterystyki danej klasy. Osiągnięcia i konkurencyjność są bowiem istotnymi czynnikami powstania stresu i lęku nie tylko na poziomie jednostki, ale również całej klasy” – dodają.
Sposoby na zmniejszenie stresu wśród uczniów
Jak zauważają eksperci z kanadyjskiej sieci prywatnych centrów edukacyjnych Oxford Learning, w szkole, na uczniów czekają liczne czynniki, które mogą powodować stres. Specjaliści wymieniają testy, które wiążą się ze zmartwieniami o oceny i brakiem czasu na przygotowanie. Uczniów trapi także nadmiar prac domowych i ogólne przeładowanie obowiązkami, niedostateczne umiejętności organizowania swojego czasu oraz zbyt małe jego ilości na relaks i życie poza szkołą.
Wiele młodych osób przeżywa nadmierny stres związany z udziałem w lekcji – mowa np. konieczności publicznego wypowiadania się. Co więcej, lekcje nierzadko bywają zbyt trudne – zauważają specjaliści. Mówią także o braku wsparcia ze strony dorosłych i konieczności radzenia sobie z nowym środowiskiem. Wymieniają także stresogenne zmiany w rutynie i złe nawyki związane ze snem.
Lista ta daje jednocześnie pewne wskazówki na zmniejszenie stresu wśród uczniów. Według niej powinna pomóc m.in. odpowiednia organizacja pracy ucznia, zarówno w szkole jak i w domu. Wymagania, w tym poziom i ilość obowiązków, powinny uwzględniać możliwości danej osoby. Odpowiednia ilość snu i czasu wolnego na odpoczynek to nie luksus, a konieczność. Podobnie należy traktować wsparcie ze strony nauczycieli i opiekunów.
Specjaliści z tej dziedziny wskazują też na inne elementy. Na przykład w artykule napisanym dla Centrum Dobrego Wychowania (CDW) działającego w ramach Fundacji Szczęśliwe Dzieciństwo, Agnieszka Lackowska-Meryk, psycholożka, koordynatorka warsztatów w CDW, wspomina o niezbędnej jasnej komunikacji z uczniem, konsekwencji wprowadzanych zasad, a także rozwadze w wyborze zadań dodatkowych.
Ekspertka podkreśla przy tym, że „dziecko nie musi mieć samych piątek” i że gorsza ocenia nie przekreśla sukcesu. Dodaje, że czerwony pasek na świadectwie nie jest wyznacznikiem wartości człowieka. Namawia natomiast do uszanowania indywidualnych cech ucznia. Wskazuje też na wartość ćwiczeń metod relaksacyjnych, takich jak ćwiczenia oddechowe czy praca z mięśniami.
