Czy choroby przewlekłe to problem tylko pracownika?
Choroby układu krążenia i oddechowego, nowotwory, cukrzyca, zaburzenia mięśniowo-szkieletowe, a także problemy dotyczące zdrowia psychicznego to najczęściej występujące choroby przewlekłe, jakie dotykają obecnie pracowników w Polsce. To także źródło istotnych problemów dla zakładów pracy. Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi oferuje pracodawcom, profesjonalistom zajmującym się zdrowiem pracowników i menadżerom firm bezpłatne wsparcie w zarządzaniu problemem chorób przewlekłych w ich organizacjach.
Fot. PAP
Jednym z najważniejszych wyzwań dotyczących zdrowia pracowników są choroby przewlekłe. Wśród osób w wieku produkcyjnym blisko jedna na cztery choruje na przynajmniej dwie choroby przewlekłe [1]. Problem ten narasta z wiekiem. Według Europejskiego Badania Warunków Życia Ludności (EU-SILC) w 2020 roku w Polsce blisko co piąta osoba w wieku 30–44 lata deklarowała występowanie długotrwałych problemów zdrowotnych [2]. W grupie wiekowej 45–59 lat dotyczyło to już co trzeciej osoby, a wśród osób w wieku 60–74 lata – 60 proc. Zjawisko to stanowi duże wyzwanie dla pracodawców.
Słabsza kondycja zdrowotna personelu przekłada się na absencję chorobową lub prezenteizm, a te na niższą produktywność [3,4]. Częste korzystanie ze zwolnień lekarskich przez pracowników wpływa na produktywność firmy poprzez np. obniżoną produkcję, problemy z realizacją kontraktów, niższą jakość i wydajność pracy wykonywanej przez niedoświadczoną załogę lub w zastępstwie w nadgodzinach.
Prezenteizm, czyli obecność w pracy pomimo złego stanu zdrowia, jest źródłem gorszej produktywności w związku z realizacją obowiązków zawodowych przez osoby o złym samopoczuciu psychofizycznym, mniej sprawne czy doświadczające dolegliwości bólowych. Zjawisko to może mieć także pośredni negatywny wpływ na produktywność w organizacji poprzez m.in. zwiększoną liczbę wypadków przy pracy oraz w dalszej perspektywie pogarszanie się zdrowia fizycznego pracownika (np. poprzez brak możliwości podjęcia leczenia w związku z obecnością w pracy) i podnoszenie wskaźników absencji chorobowej. Choroby przewlekłe są też przyczyną niepełnosprawności oraz zaprzestania aktywności zawodowej ze względu na problemy zdrowotne. Nie można zapominać także, że należą one do głównych przyczyn przedwczesnych zgonów.
Głównymi czynnikami ryzyka chorób przewlekłych są nadwaga i otyłość (wynikające najczęściej z niewłaściwej diety i braku aktywności fizycznej), palenie papierosów, nadmierne spożywanie alkoholu oraz wysoki poziom stresu [5-7]. Analizy dotyczące 2019 roku przeprowadzone w ramach badania GBD (Globalne Obciążenie Chorobami; ang. Global Burden of Disease) wskazują, że w Polsce czynniki ryzyka związane ze stylem życia odpowiadały za 44% zgonów oraz za utratę 36 proc. lat przeżytych w zdrowiu (w grupie wiekowej 50–69 lat odpowiednio 54 proc. i 43 proc.) [5,6].
Zdrowie w pracy - jak pomóc je zachować pracownikom?
Miejsce pracy stwarza unikalne możliwości realizacji promocji zdrowia zarówno w kontekście jednostki, jak i całego zespołu. Firmowe programy promocji zdrowia pomagają nie tylko zwiększyć świadomość i wiedzę, zmotywować personel do wprowadzenia istotnych zmian w codziennych nawykach, ale także ułatwiają realizację aktywności prozdrowotnych.
Jak firma może radzić sobie z wyzwaniem, jakie stanowią choroby przewlekłe pracowników, wspierając ich jak najdłuższą aktywność zawodową i możliwie najlepszą produktywność?
Po pierwsze, poprzez kształtowanie miejsca, warunków i organizacji pracy tak, by były dostosowane do potrzeb i możliwości pracowników z chorobami przewlekłymi, a także polityki firmy w zakresie powrotów do pracy po długotrwałym zwolnieniu lekarskim.
Po drugie, poprzez długotrwale i systematycznie realizowane działania profilaktyczne i wspierające pracowników w różnym wieku w prowadzeniu zdrowego stylu życia. Należy także podkreślić ważną rolę lekarza medycyny pracy, który – w ramach opieki profilaktycznej nad pracownikami – ma możliwość realizacji działań obejmujących wykrywanie wczesnych zmian stanu zdrowia związanych z pracą lub starzeniem się organizmu, szeroko zakrojoną profilaktykę i prewencję chorób przewlekłych oraz rehabilitację zawodową. Niezbędnym elementem strategii ukierunkowanej na wsparcie pracowników, szczególnie starszych, jest podejmowanie interwencji, gdy istnieją przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania dotychczasowej pracy lub zagrożenie, że takie przeciwwskazania pojawią się w najbliższych latach.
Odpowiedzią na taki stan rzeczy ze strony Instytutu Medycyny Pracy im. prof. w Łodzi (IMP) jest kompleksowe wsparcie pracodawców i profesjonalistów zajmujących się zdrowiem pracowników w ich działaniach na rzecz zarzadzania problemem chorób przewlekłych i co za tym idzie podtrzymywania oraz wydłużania aktywności zawodowej personelu. W tym celu zespół ekspertów IMP opracował materiały, narzędzia oraz usługi w formie konsultacji, które pomogą firmom wprowadzić prozdrowotne zmiany.
Zakres bezpłatnie oferowanego wsparcia obejmuje:
1. Doradztwo w ramach Centrum Konsultacyjnego (https://pracanazdrowie.pl/konsultacje/), w tym:
a) konsultacje adresowane do pracodawców i profesjonalistów zajmujących się zarządzaniem zdrowiem w zakładach pracy w zakresie środowiskowych i zawodowych uwarunkowań zdrowia oraz oceny profilu zdrowia załogi, planowania, wdrażania
i rozwijania strategii na rzecz promocji zdrowia pracowników, zarządzania absencją chorobową, modyfikacji środowisk i organizacji pracy pod kątem osób z chorobami przewlekłymi i osób starszych;
b) konsultacje adresowane do profesjonalistów służby medycyny pracy, pracodawców i pracowników w celu przeciwdziałania wczesnemu wykluczeniu z rynku pracy poprzez poradnictwo i wczesne interwencje w przypadku związanych z wiekiem problemów zdrowotnych stanowiących przeciwwskazanie do kontynuowania pracy na dotychczasowym stanowisku/w wyuczonym zawodzie;
2. Narzędzia pomocne w realizacji działań wspierających zdrowie i aktywność zawodową pracowników, w tym kwestionariusze, które pomogą pracodawcy rozpoznać potrzeby i oczekiwania zdrowotne personelu (https://pracanazdrowie.pl/narzedzia-i-kalkulatory/);
3. Materiały edukacyjne (dla pracowników, pracodawców i profesjonalistów zajmujących się zdrowiem pracowników) w zakresie wsparcia dobrostanu, zdrowia i aktywności zawodowej w formie broszur, raportów, opracowań oraz prezentacji/filmów (https://pracanazdrowie.pl/broszury/, https://pracanazdrowie.pl/raporty-z-badan/, https://pracanazdrowie.pl/kategoria/materialy-filmowe/)
4. Coroczne webinaria i konferencje dla pracodawców i profesjonalistów zajmujących się zdrowiem pracowników (informacje o planowanych wydarzeniach umieszczane są na stronie: https://pracanazdrowie.pl/kategoria/aktualnosci/).
Więcej informacji na temat projektu, realizowanych działań, a także materiały do bezpłatnego pobrania, można znaleźć na stronie: www.pracanazdrowie.pl.
Działania w zakresie wsparcia zdrowia i aktywności zawodowej zróżnicowanego wiekowo personelu ze szczególnym uwzględnieniem starzejących się pracowników są realizowane przez IMP w ramach zadania Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021–2025, finansowanego przez Ministra Zdrowia pt. „Edukacja w zakresie zarządzania zdrowiem starzejących się pracowników oraz opracowanie i upowszechnienie instrumentów promujących zdrowie i zachowania prozdrowotne w środowisku pracy” (Cel Operacyjny 5: Wyzwania demograficzne).
Materiały źródłowe:
1. OECD (2021), Health at a Glance 2021: OECD Indicators, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/ae3016b9-en
2. Dochody i warunki życia ludności Polski – raport z badania EU-SILC 2020. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2022.
https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/dochody-wydatki-i-warunki-zycia-ludnosci/dochody-i-warunki-zycia-ludnosci-polski-raport-z-badania-eu-silc-2020,6,14.html
3. Absencja chorobowa w 2021 roku. Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych. Warszawa 2022. ZUS. https://www.zus.pl/baza-wiedzy/statystyka/opracowania-tematyczne/absencja-chorobowa
4. Eurofound (2019), How to respond to chronic health problems in the workplace? Publications Office of the European Union, Luxembourg. https://www.eurofound.europa.eu/publications
5. Wojtyniak B., Goryński P., red. Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny. Warszawa, 2020.
6. GBD 2019 Risk Factors Collaborators. Global burden of 87 risk factors in 204 countries and territories, 1990-2019: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2019. Lancet 2020;396:1223-49.
7. Van Rijn R.M., Robroek S.J.W., Brouwer S., Burdorf A. Influence of poor health on exit from paid employment: a systematic review. Occup Environ Med. 2014;71(4):295–301.
