Pasożyty - jak można się nimi zarazić?
Nieumyte ręce, zarażone jedzenie lub zabrudzone zabawki używane w piaskownicy – to tylko niektóre sposoby zarażania się pasożytami. Zobacz, co zrobić, by nie złapać robaków.
Dzieci mogą „złapać” pasożyta wkładając do buzi ubrudzone ziemią ręce, jedząc niedokładnie umyte warzywa. Zarazić pasożytami się możemy także od zwierząt m.in.: larwami nicieni jelitowych z rodzaju Toxocara. Istnieje glista psia (Toxocara canis) lub glista kocia (Toxocara cati). Dorosłe samice i samce tych pasożytów bytują w przewodach pokarmowych kotów i psów.
Dowiedz się, jak zwiększyć odporność na zakażenia wirusowe
Toksokaroza – robaki od psów i kotów
Toksokaroza to choroba pasożytnicza powodowana przez robaki Toxocara canis i Toxocara cati. Są to najczęściej występujące pasożyty psów i kotów.
Jaja pasożytów trafiają do gleby wraz ze zwierzęcymi odchodami. Do zarażenia dochodzi drogą pokarmową - jaja robaka muszą zostać połknięte, aby dostać się do układu pokarmowego. Jaja robaków dostają się do przewodu pokarmowego za pośrednictwem brudnych rąk, zabrudzonego jedzenia (np. owoców i innych przekąsek podawanych dzieciom podczas zabawy), zabawek (np. łopatka do piasku).
Człowiek może ulec przypadkowemu zarażeniu inwazyjnymi jajami glist, nie będąc nawet właścicielem kota czy psa. Jaja pasożytów mogą znajdować się na placu zabaw w glebie, w piaskownicy tam gdzie mogą być odchody czworonogów, psów i kotów.
Po przypadkowym połknięciu inwazyjnych jaj u człowieka nie dochodzi do rozwoju glist w jelicie. Larwy, które wylęgły się z jaj wraz z krwią wędrują po organizmie i mogą osiadać w różnych organach.
Toksokaroza może mieć przebieg utajony, bezobjawowy lub przebiegać w postaci:
- uogólnionej (u dzieci charakteryzuje się niespecyficznymi, skrytymi objawami)
- trzewnej (objawy stanu zapalnego różnych organów, np. wątroby)
- ocznej (najczęściej dotyczy starszych dzieci, młodzieży, może wystąpić utrata widzenia)
- mózgowej (najczęściej dotyczy małych dzieci).
By zdiagnozować toksokarozę, trzeba zrobić badanie polegające na wykrywaniu obecności przeciwciał w surowicy krwi. Pozytywny wynik badania może wskazywać na przebytą lub aktualną toksokarozę.
Nie ma sensu odrobaczać dziecko na glistę kocia lub psią lekiem, bo larwa osadza się w różnych narządach i lek działający w układzie pokarmowym nie zadziała.
Glistnica – dzieci zarażają się częściej niż dorośli
Glistnica to choroba wywoływana przez pasożytnicze robaki. Glista ludzka (Ascaris lumbricoides) jest pasożytem jelita cienkiego człowieka.
Do zarażenia dochodzi drogą pokarmową - jaja robaka muszą zostać połknięte, aby dostać się do układu pokarmowego. Jaja robaków dostają się do przewodu pokarmowego za pośrednictwem brudnych rąk, zabrudzonego jedzenia (np. warzyw i owoców) lub wody.
Z jaj uwalniają się larwy, które wędrują wraz z krwią po organizmie. Larwy migrują do oskrzeli i pęcherzyków płucnych, są odkrztuszane i ponownie połknięte.
Glisty osiedlają się w jelicie cienkim, może być to nawet kilkaset glist jednocześnie. Prowadzi to do powikłań w postaci niedrożności jelit lub zapalenia wyrostka robaczkowego.
Glisty w jelicie mogą przebywać 13-15 miesięcy. Po tym czasie, jeśli nie dojdzie do powikłań w postaci niedrożności jelit czy zapalenia wyrostka robaczkowego lub ponownego zarażenia to dochodzi do samowyleczenia. W jelicie może przebywać nawet kilkaset glist jednocześnie.
Zarażenie w fazie jelitowej glistnicę można rozpoznać w badaniu mikroskopowym - wykrywając jaja glisty w kale. Badania serologicznie (wykrywanie przeciwciał klasy IgG) są pomocne w diagnostyce inwazji pozajelitowej lub po wyleczeniu.
Objawy glistnicy u dzieci to bóle brzuszka, nudności i wymioty, utrata apetytu i zmniejszenie masy ciała. Czasem pojawiają się wysypki oraz duszności i kaszel, ostry nieżyt nosa i obrzęki twarzy (te objawy związane są z wędrówką larw). U dorosłych glistnica może przebiegać bezobjawowo.
W diagnostyce glistnicy pomocne są badania serologicznie (wykrywanie przeciwciał w surowicy krwi) oraz badania mikroskopowe kału (wykrywanie jaj glisty w kale). Kał do badań pobierany jest 3 razy w ciągu 10 dni co 2-3 dni.
Owsica – najczęstsze robaki układu pokarmowego dzieci
Owsica to choroba pasożytnicza wywoływana przez małe robaki, owsiki ludzkie (Enterobius vermicularis). Miejscem bytowania robaków jest jelito grube.
Owsica to choroba „brudnych rąk”! Do zarażenia dochodzi drogą pokarmową - jaja owsika muszą zostać połknięte, aby dostać się do układu pokarmowego. Jaja robaków dostają się do przewodu pokarmowego za pośrednictwem brudnych rąk, ale mogą znajdować się też na sprzętach, zabawkach, również na jedzeniu, a nawet mogą się unosić w powietrzu.
Dzieci mogą zarazić się od siebie w żłobku, w przedszkolu, w szkole, w internacie i na placu zabaw, czyli wszędzie tam, gdzie kontaktują się ze sobą, korzystają z tych samych łazienek i tych samych zabawek. Nieprzestrzeganie zasad higieny sprzyja rozprzestrzenieniu choroby w bardzo szybkim tempie.
Objawy owsicy u małych dzieci to przede wszystkim świąd okolicy odbytu, zwłaszcza wieczorem i w nocy, nerwowość, bezsenność, utrata apetytu, bóle brzuszka, nudności i wymioty, luźne stolce, moczenie nocne, osłabienie, bóle głowy i zmęczenie. U starszych dzieci i dorosłych owsica może przebiegać bezobjawowo.
Materiałem do badania na owsiki jest wymaz z okolicy odbytu. Należy go pobrać rano, tuż po obudzeniu się, przed wypróżnieniem się i przed podmyciem.
Toksoplazmoza – nie tylko koty zarażają
Jest rozpowszechnioną u ludzi chorobą wywoływaną przez pierwotniaki Toxoplasma gondii.
Koty są żywicielem ostatecznym dla tego pasożyta i wydalają oocysty do środowiska. Jednak muszą minąć dwa dni, żeby wydalona z kałem kocim Toxoplasma stała się inwazyjna, czyli przyjęła formę, którą możemy się zarazić. Nie zarazimy się przez głaskanie kota, ale przez jego odchody. Jeśli codziennie będziemy sprzątać kuwetę, nic nam nie grozi. Oczywiście dla bezpieczeństwa, zawsze po takim sprzątaniu, musimy umyć ręce. Należy też pamiętać, że koty wychodzące i dzikie mogą rozsiewać pasożyta w środowisku. Dlatego dbając o własne zdrowie należy myć owoce i warzywa oraz własne ręce po pracy na działce i w ogródku.
Wyróżniono trzy drogi zarażenia:
- pokarmową (przez spożywanie surowego lub niedogotowanego mięsa lub przez połkniecie cyst znajdujących się w środowisku skażonym odchodami kota (gleba, woda, warzywa, owoce);
- przezłożyskową (zakażenie płodu w czasie trwania czynnej toksoplazmozy u matki);
- na skutek transfuzji zarażonej krwi lub przeszczepu zarażonych narządów
Człowiek najczęściej zaraża się Toxoplasma gondii zjadając mięso zarażonych zwierząt. Pasożyt może być w mięsie zwierząt różnych gatunków, w tym drobiowym. Jeżeli nie zastosujemy właściwej obróbki cieplnej, możemy się zarazić, może to też nastąpić w trakcie przygotowywania potraw, np.: gdy próbujemy, czy dobrze doprawiliśmy mielone. Musimy też pamiętać, że źródłem pierwotniaka mogą być wędliny długo dojrzewające, takie jak szynka parmeńska, albo surowe czy półsurowe kiełbasy. Wiemy, że pierwotniak ginie po głębokim zamrożeniu, gotowaniu, pieczeniu, smażeniu czy pieczeniu mięsa. Musimy tylko temperaturze dać szansę zadziałania – krwisty befsztyk nie jest tym, o co chodzi.
Na szczególną uwagę zasługuje zarażenie pierwotne T. gondii, zwłaszcza u kobiet w ciąży. Przebieg choroby jest skąpo objawowy lub bezobjawowy, jednakże istnieje duże ryzyko zarażenia płodu prowadzące do toksoplazmozy wrodzonej, której konsekwencją są nieodwracalne, poważne uszkodzenia płodu w obrębie tkanki nerwowej. Wraz z wiekiem ciąży zagrożenie spada, dlatego ważne jest określenie momentu zarażenia.
W diagnostyce toksoplazmozy istotne znaczenie mają badania serologiczne, czyli oznaczenie specyficznych przeciwciał (IgM, IgA i IgG) z uwzględnieniem kolejności ich powstawania i zanikania oraz siły wiązania antygenów (awidność). Określenie awidności przeciwciał pozwala na wnioskowanie o fazie choroby, ponieważ wraz z czasem wytwarzania przeciwciał wzrasta ich siła wiązania antygenu. Tu wykorzystywane są testy immunoenzymatyczne ELISA.
W diagnostyce toksoplazmozy wrodzonej istotne znaczenie maj też metoda western blot, która ze względu na wysoką specyficzność, pozwalaja na potwierdzenie wyników uzyskanych testem ELISA oraz na porównanie profilu przeciwciał matki i noworodka.
Badania diagnostyczne wskazane są dla kobiet planujących lub będących w ciąży. Wykonuje się także jako badania uzupełniające przy diagnostyce chorób neurologicznych, by wykluczyć neurotoksoplazmozy.
Oprac. Agnieszka Pochrzęst-Motyczyńska
Źródło: Broszury informacyjne AmerLab, Laboratorium Diagnostyki Zarażeń Pasożytniczych i Odzwierzęcych, Warszawa
Dziękuję za pomoc dr Katarzynie Goździk z Instytutu Parazytologii Polskiej Akademii Nauk
