Senior za kółkiem: co warto wiedzieć
Choć z wiekiem obniża się nasza sprawność fizyczna i psychiczna, są sposoby na to, aby ograniczyć związane z tym zagrożenia i móc cieszyć się bezpieczną jazdą za kółkiem.
- Z badań wynika, że największe niebezpieczeństwo na drodze stwarzają dwie grupy kierowców: najmłodsi oraz najstarsi – powiedział Andrzej Markowski, ze Stowarzyszenia Psychologów Transportu w Polsce, podczas seminarium „Seniorzy w ruchu drogowym: czy system jest gotowy?”, zorganizowanego w Nadarzynie pod Warszawą, przez organizację Partnerstwo dla Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, pod patronatem Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego.
Podczas seminarium ekspert precyzyjnie wskazał, jak często kierowcy z poszczególnych grup wiekowych są sprawcami wypadków drogowych. Okazuje się, że osoby:
- do 25 lat powodują wypadek średnio co 2 mln przejechanych kilometrów,
- 26 - 59 lat – co 6 mln kilometrów,
- a powyżej 60 lat – co 2,5 mln km.
W przypadku najmłodszych kierowców wysoka wypadkowość to efekt m.in. braku dojrzałości emocjonalnej, a w przypadku najstarszych – m.in. zaburzeń uwagi i spostrzegania. Jak wiadomo, z wiekiem obniża się sprawność fizyczna i psychiczna.
Mimo to, nikomu nie przychodzi do głowy likwidacja możliwości prowadzenia pojazdu 20-latkom, podobnie jak w żadnym kraju nie ma też takiego pomysłu wobec najstarszych kierowców. Pojawiają się za to różnego rodzaju rozwiązania, dedykowane obydwu grupom kierowców, które poprzez pewne dodatkowe wymogi i restrykcje, mają zwiększyć ich bezpieczeństwo na drodze i ograniczyć ryzyko wypadków.
Na przykład, w Polsce wkrótce wejdą w życie przepisy wprowadzające okres próbny dla początkujących kierowców – trwający dwa lata. W okresie tym, młodzi kierowcy będą poddani szczególnemu nadzorowi i pewnym ograniczeniom, obejmującym m.in. zakaz przekraczania prędkości 50 km/h na terenie zabudowanym, 80 km/h – poza terenem zabudowanym oraz 100 km/h na drogach ekspresowych i autostradach.
W wielu krajach świata obowiązują już specjalne wymogi lub ograniczenia wobec starszych kierowców. Na przykład w Finlandii są oni kierowani na obowiązkowe badania medyczne. We Francji uprawnienia do kierowania pojazdem po 70. roku życia wydawane są tylko na dwa lata i przedłużane pod warunkiem przejścia odpowiednich badań.
Można się spodziewać, że coraz więcej krajów w Europie będzie wprowadzać specjalne przepisy prawa drogowego dedykowane seniorom. Według prognoz demograficznych w 2050 roku około 50 proc. populacji UE będą stanowić osoby w wieku ponad 50 lat. Starzenie się społeczeństwa dotyczy także Polski. Już dziś 22 proc. Polaków to osoby powyżej 60. roku życia, a kierowcy mający więcej niż 50 lat to obecnie najszybciej rosnąca grupa kierowców w naszym kraju.
Co mówią statystyki?
Okazuje się, że obecnie co dziesiąty wypadek drogowy w Polsce powodują kierowcy po 60-tce. Wiemy też, że około 50 proc. wypadków z udziałem starszych ma miejsce w obrębie skrzyżowań.
A jak seniorzy radzą sobie na drogach w innych krajach Europy?
- Z badań wynika, że udział osób starszych (powyżej 64. roku życia) w wypadkach drogowych w Unii Europejskiej sięga około 21 proc. Wiemy też, że wskaźniki śmiertelności związane z wypadkami drogowymi są znacznie wyższe w przypadku osób starszych, w porównaniu z resztą społeczeństwa. Na większą śmiertelność seniorów wpływa m.in. zwiększona podatność na obrażenia i wyższy poziom błędów popełnianych przez nich w decyzjach dotyczących ruchu drogowego, co dotyczy zwłaszcza osób po 75 roku życia – mówi Marcin Flieger, przedstawiciel Polski w organizacji Global Road Safety Partnership w Genewie.
Z przytaczanych przez niego wyników badań wiemy też, że europejscy seniorzy najwięcej wypadków mają przy zawracaniu.
Co zwiększa ryzyko wypadku drogowego u seniorów?
- Do wypadków kierowców mających powyżej 55 lat przyczyniają się m.in.: gorsze funkcjonowanie zmysłów (wzroku i słuchu), zawężenie pola widzenia, gorsze widzenie w warunkach słabszej widoczności, problem z oceną odległości, spadek czasu reakcji i pogorszenie koordynacji wzrokowo-ruchowej. Osłabienie refleksu i sprawności psychofizycznej negatywnie wpływają na umiejętność trafnej oceny sytuacji na drodze, podejmowanie związanych z tym decyzji oraz ich właściwe wykonanie, a są to trzy kluczowe elementy z perspektywy bezpieczeństwa ruchu drogowego – mówi Andrzej Markowski.
Ekspert dodaje, że poza sprawnością psychomotoryczną, na wymienione wyżej podstawowe kompetencje kierowców wpływa także wiele innych czynników. Dużo zależy również m.in. od sprawności intelektualnej i stabilności emocjonalnej.
Którzy kierowcy muszą robić psychotesty?
Co do zasady, posiadacze prawa jazdy kategorii B, o ile używają samochodu do celów prywatnych, nie muszą poddawać się badaniu psychologicznemu.
Jeśli jednak kierowca, niezależnie od wieku, uzbierał ponad 24 punkty za naruszenie przepisów ruchu drogowego, spowodował wypadek, w którym doszło do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu jego uczestnika lub śmierci, starosta kieruje go na badanie z zakresu psychologii transportu.
Na badania lekarskie kierowany jest zaś kierowca, co do którego istnieją uzasadnione zastrzeżenia co do jego stanu zdrowia lub gdy kierował pojazdem pod wpływem środków psychoaktywnych.
- Oczywiście nie wszyscy seniorzy stanowią niebezpieczeństwo na drodze. Dużo zależy tu od kondycji konkretnej osoby. Dlatego też nie ma ustalonego żadnego limitu wieku, do jakiego można samodzielnie kierować samochodem. To sprawa indywidualna. Jeśli ktoś, pomimo zaawansowanego wieku jest w dobrej kondycji fizycznej i psychicznej, to nie ma powodów, aby pozbawiać go możliwości samodzielnego przemieszczania się. Żeby cieszyć się taką swobodą i mobilnością seniorzy powinni jednak dbać o swoją kondycję i prowadzić zdrowy, aktywny tryb życia – rekomenduje Andrzej Markowski.
Udzielanie pierwszej pomocy a prawo
Ratownicy mówią: „nawet nieporadna reanimacja jest lepsza niż żadna”. Laicy obawiają się jednak na przykład tego, czy za połamanie żeber w trakcie ratowania może grozić im odpowiedzialność karna lub cywilna. Sprawdź, co na temat udzielania pierwszej pomocy mówi prawo.
Kierowco: uważaj co łykasz!
Na tym jednak nie koniec. Lista poważnych zagrożeń dla bezpieczeństwa ruchu drogowego jest, niestety, bardzo długa.
- Jednym z największych zagrożeń jest dziś toksykomania, a więc powszechne nadużywanie przez społeczeństwo różnego rodzaju używek, leków, suplementów diety i innych potencjalnie szkodliwych substancji, które wpływają, często bardzo negatywnie, na zdolność kierowania pojazdem. Każdy odpowiedzialny kierowca powinien wziąć pod uwagę ryzyko związane ze stosowaniem leków i innych wspomnianych przeze mnie substancji. W razie wątpliwości warto poradzić się w tej sprawie lekarza. Radzę też wszystkim starszym kierowcom korzystanie z okresowych badań lekarskich i psychologicznych oceniających zdolność do prowadzenia pojazdu, najlepiej takich samych jakie przechodzą zawodowi kierowcy – radził w czasie seminarium dr Adam Pietrzak, specjalista medycyny ratunkowej, podkreślając, że takie badania, znane w branży pod hasłem „psychotechnika dla kierowców zawodowych” nie są drogie, a mogą nam uratować życie.
Tego typu testy przeprowadza wiele ośrodków w kraju, w tym m.in. Instytut Transportu Samochodowego.
Seniorzy uważają się za świadomych, dojrzałych kierowców
Co ciekawe, wielu seniorów uważa, że starsi kierowcy generalnie poruszają się na drodze bezpieczniej od pozostałych.
- Z badań świadomości kierowców, przeprowadzonych w grupie wiekowej powyżej 50 lat wiemy, że osoby te, za czynniki w największym stopniu wpływające na bezpieczeństwo ruchu drogowego uważają: znajomość przepisów, umiejętności kierowania pojazdem, wiek i stan techniczny pojazdów oraz pogodę. Blisko 40 proc. osób z tej grupy wiekowej uważa, że starsi kierowcy poruszają się bezpieczniej od innych, z racji posiadanego doświadczenia i lepszej znajomości przepisów – mówi Maria Dąbrowska-Loranc, z Instytutu Transportu Samochodowego.
Warto dodać, że aż 80 proc. osób z tej grupy wiekowej uważa korzystanie z telefonu w czasie jazdy za niebezpieczne, a ponad 60 proc. uważa za czynnik niebezpieczny szybką jazdę.
Maria Dąbrowska-Loranc podkreśla, że większość starszych kierowców zadeklarowała w badaniu ankietowym chęć udziału w szkoleniach podnoszących kompetencje w zakresie ruchu drogowego i kierowania pojazdami – gdyby zaoferowano im takie szkolenia bezpłatnie. Aż 66 proc. osób z tej grupy wiekowej odpowiedziało też twierdząco na pytanie czy chcieliby, aby instruktor jazdy wskazał ich słabe i mocne strony jako kierowcy.
Samochód bezpieczniejszy dla seniora niż rower
- Zdecydowanie najbezpieczniejszym środkiem transportu dla seniorów jest komunikacja publiczna. Ale z badań wynika, że własny samochód jest w przypadku seniorów i tak bezpieczniejszy od innych, alternatywnych sposobów przemieszczania się, np. rowerem czy piechotą – konkluduje Marcin Flieger.
Na koniec przedstawiamy rekomendacje ekspertów dla kierowców seniorów, odnośnie tego jak mogą zwiększyć swój komfort, pewność siebie i bezpieczeństwo w ruchu drogowym:
- Poddawaj się okresowym badaniom oceniającym zdolność do kierowania pojazdami
- Trenuj umiejętności kierowania pojazdem, np. przez kursy i jazdy doszkalające
- Unikaj skrętów i zawracania na skrzyżowaniach bez sygnalizacji świetlnej
- Unikaj jazdy z dużą prędkością
- Unikaj jazdy w godzinach szczytu, przy dużym natężeniu ruchu
- Unikaj jazdy po zmroku i w warunkach ograniczonej widoczności
- Korzystaj z urządzeń wspomagających kierowanie pojazdem np. czujniki cofania, kontrola trzymania się pasa, etc.
Więcej praktycznych informacji i porad dedykowanych kierowcom-seniorom można znaleźć na specjalnej stronie internetowej stworzonej przez Krajową Radę Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego: seniornadrodze.pl.
Wiktor Szczepaniak (zdrowie.pap.pl)
