Edukacja – klucz do zdrowego serca

W kardiologii nie potrzebujemy rewolucji, ale poprawy istniejących rozwiązań. Kluczem do zdrowego serca jest profilaktyka i edukacja zdrowotna. Tymczasem w szkołach nie będzie obowiązkowa, co oznacza, że za chwilę może zniknąć. Jako środowisko lekarskie jesteśmy tym faktem zaniepokojeni – zaznacza prof. Maciej Banach, kardiolog, prezydent Międzynarodowego Panelu Ekspertów Lipidowych.

Adobe Stock
Adobe Stock

Czy Polacy faktycznie nie boją się zawałów? 

Utarło się, że opieka kardiologiczna w naszym kraju jest na wysokim poziomie i pacjent może sobie myśleć: „po co weryfikować w ogóle jakieś czynniki ryzyka, skoro i tak lekarze mnie uratują”. Natomiast chorób nowotworowych boimy się bez względu na postęp medycyny i dostępność nowych terapii. Tym istotniejsza jest edukacja zdrowotna od najmłodszych lat, by uczyć, że można skutecznie zapobiegać chorobom sercowo-naczyniowym, nie doprowadzać do ich rozwoju: zawału mięśnia sercowego, udaru czy niedokrwienia kończyn dolnych. W środowisku lekarskim naprawdę jesteśmy bardzo zaniepokojeni, że edukacja zdrowotna w szkole nie będzie obowiązkowa. Jeśli dopuszczono fakultatywność, to pewnie zakończy się tym, że tylko garstka dzieci będzie chodzić na ten przedmiot. A może z czasem nawet zniknie on z planu lekcji.


Ten brak edukacji zdrowotnej widać na każdym kroku. W bilansie sześciolatka, mam nadzieję już za chwilę, zostanie wprowadzone badanie profilu lipidowego i innych czynników ryzyka, ale co czwarte dziecko na nim nie pojawia się. Tym samym nie mamy szansy na pełne badania przesiewowe tej populacji. Ten problem dotyczy nie tylko oceny ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Kolejna kwestia, która świadczy o ignorancji zdrowotnej, to spadający wskaźnik szczepień dzieci. Widzimy to we wzroście przypadków chorób zakaźnych.

Edukacja jest kluczem do zdrowia… 

Edukacja jest kluczem do zdrowego społeczeństwa. Nikt nie odkrywa Ameryki. Nie możemy podważać wagi edukacji zdrowotnej. Im wcześniej ją wprowadzamy, tym lepiej. Już wiele lat temu pojawiły się takie programy na świecie. Wybitny kardiolog, profesor Valentín Fuster wprowadził dwie godziny w miesiącu edukacji zdrowotnej w szkołach podstawowych, potem przedszkolu, by edukować jak najmłodsze dzieci. Najpierw program objął Hiszpanię, potem Stany, następnie kraje Afryki Północnej. I co się okazało? Po dwudziestu latach takiej edukacji pojawiło się społeczeństwo świadome zagrożeń zdrowotnych, znaczenia wysiłku fizycznego, odpowiedniej diety. Wiedziało, dlaczego regularnie trzeba badać ciśnienie tętnicze krwi, robić biochemię i morfologię, samobadać się, unikać używek. W naszym kraju dyskusja niestety na temat edukacji zdrowotnej poszła w innym kierunku.
Ale na szkole ta edukacja nie powinna się kończyć. Mówi się powszechnie o tym, że pacjenci nie przestrzegają zaleceń lekarzy. To też z czegoś wynika.
Zauważamy taką prawidłowość. Gdy przychodzi pacjent, który ma podwyższony cholesterol, to wyjaśniamy, czym on jest. Dlaczego jest ważny z punktu widzenia chorób sercowo-naczyniowych. Tłumaczymy, dlaczego już czas włączyć do terapii statyny, co to za lek, jak działa, że może, podobnie jak każda inna terapia, wywoływać działanie niepożądane. Nie boimy się o tym z pacjentem rozmawiać. Na temat odpowiedniego stylu życia też. I okazuje się, że ta rozmowa, edukacja pacjenta procentuje tym, że nie są podatni tak bardzo na fake newsy, chętniej przestrzegają zaleceń.

W Polsce ok. 1 mln osób żyje po zawale serca, ale pomimo tego, że udało się je uratować, wciąż żyją za krótko. Dlaczego? 

Jedna czwarta osób przechodzących zawał umiera w ciągu trzech lat. I tutaj trzeba zrobić dwie rzeczy. Programem KOS-zawał objąć wszystkich pacjentów, którzy go przeszli. Pod opieką powinni pozostawać nie przez 12 miesięcy, tylko przez co najmniej trzy lata. Wtedy moglibyśmy uniknąć kilkadziesiąt tysięcy zgonów. Kiedyś myślałem, że potrzebna jest rewolucja systemu, ale teraz widzę, że jest wiele dobrych rozwiązań, których nie powinno się wyrzucać do kosza, ale poprawiać. Brakuje nam badań genetycznych, a na przykład rodzinną hipercholesterolemię oceniamy przez pryzmat trzech, czterech genów. W oparciu o takie badanie możemy zdiagnozować około 40 proc. chorych. Jeśli zdiagnozujemy chorobę wcześniej, unikamy kosztów skomplikowanego leczenia, rehabilitacji czy powikłań. Ale ważne jest to, byśmy dołożyli wszelkich starań, by to zrobić jak najwcześniej, tak by uniknąć incydentu. 

KOS-zawał może nie jest idealny, ale jest. Teraz pora na Krajową Sieć Kardiologiczną. Prace na finiszu.

KSK miała być wprowadzona w grudniu 2024 roku. Teraz słyszymy, że nastąpi to w ciągu najbliższych 9 miesięcy. Trzymam kciuki, bo tam jest dużo dobrych rozwiązań, choć jest pewne  „ale”. Tam nie ma profilaktyki. Rozwiązania zawarte w KSK nastawione są na konkretne choroby sercowo-naczyniowe. Jeśli pacjent już zachorował, czyli np. ma oporne ciśnienie tętnicze, wskazania do zabiegów elektrofizjologicznych, niewydolność serca, to trafia do KSK, która de facto uzupełnia program KOS-zawał. Wielu jednak ekspertom trudno znaleźć realne powiązanie istniejących programów jak KOS-Zawał, KSK, koordynowana opieka w POZ czy Narodowy Program Chorób Układu Krążenia. A to rzeczywiście nie jest trudne, by to wszystko połączyć. Brakuje kilku konkretnych decyzji, czasami wizji oraz realnego uruchomienia tych programów. 

Wciąż problemem jest także to, że pacjent w tym systemie często pozostawiony jest sam sobie. Wykona badania w ramach profilaktyki 40 plus i zostaje z nimi w ręce. Dlatego konieczne jest, by np. w Internetowym Koncie Pacjenta (IKP) dostawał informacje, gdzie ma się udać, z jakim specjalistą skonsultować wyniki. Być może wystarczy, by pojawił się u lekarza POZ. Powinniśmy też móc przestać mówić, że miał szczęście, bo trafił z zawałem do programu KOS-zawał. On tam powinien z automatu zawsze się znaleźć, jeśli już dojdzie do tak groźnego powikłania. Ta ścieżka powinna być prosta. Pacjent powinien być prowadzony za rękę, a narzędziem do tego powinno być odpowiednio działające IKP.

Ekspert

Archiwum prywatne

prof. Maciej Banach - prorektor ds. Collegium Medicum Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, kierownik Zakładu Kardiologii Prewencyjnej i Lipidologii UM w Łodzi, adiunkt w Ciccarone Center for the Prevention of Cardiovascular Disease, Johns Hopkins University School of Medicine, Baltimore USA. Przewodniczący Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego, a także Międzynarodowego Panelu Ekspertów Lipidowych (International Lipid Expert Panel), sekretarz generalny Europejskiego Towarzystwa Miażdżycowego (2021-2024). Znajduje się w grupie 1 proc. najbardziej cytowanych naukowców na świecie wg Clarivate, a także w grupie 5 najlepszych światowych ekspertów według ExpertScape w dziedzinie zaburzeń lipidowych. Jest laureatem wielu nagród, w tym: 5 doktoratów Honoris Causa: Uniwersytetu w Zagrzebiu (2022), Uniwersytetu w Koszycach (2020), Uniwersytetu w Bukareszcie (2019), Uniwersytetu Medycyny i Farmacji Victor Babes w Timisoarze (2017) oraz Instytutu Kardiologii w Kijowie (2018).

ZOBACZ TEKSTY EKSPERTA

Autorka

Klaudia Torchała

Klaudia Torchała - Z Polską Agencją Prasową związana od końca swoich studiów w Szkole Głównej Handlowej, czyli od ponad 20 lat. To miał być tylko kilkumiesięczny staż w redakcji biznesowej, została prawie 15 lat. W Serwisie Zdrowie od 2022 roku. Uważa, że dziennikarstwo to nie zawód, ale charakter. Przepływa kilkanaście basenów, tańczy w rytmie, snuje się po szlakach, praktykuje jogę. Woli małe kina z niewygodnymi fotelami, rowery retro. Zaczyna dzień od małej czarnej i spaceru z najwierniejszym psem - Szógerem.

ZOBACZ TEKSTY AUTORKI

ZOBACZ PODOBNE

  • Dr Rabczenko: mężczyźni palą więcej niż kobiety, co przekłada się na poważne skrócenie długości życia.

    Materiał promocyjny

    Behawioralne czynniki ryzyka jak np. palenie papierosów silnie wpływają na zdrowie całej populacji, często te nawyki wyrabiane są w dzieciństwie pod wpływem domu i otoczenia - wskazał dr Daniel Rabczenko z Zakładu Monitorowania i Analiz Stanu Zdrowia Ludności Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH-PIB podczas konferencji prezentującej raport pt.: „Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowaniach 2025”. Ekspert zwrócił uwagę, że mężczyźni palą więcej niż kobiety w każdej grupie wiekowej, co mocno skraca im życie.           

  • AdobeStock

    Proste sposoby na upały

    Uwaga - gdy jest zbyt gorąco, wentylator może nawet zaszkodzić – przestrzegają specjaliści. Istnieją jednak różne, proste metody, które w razie naprawdę wysokich temperatur pomogą zachować zdrowie i komfort.

  • Adobe

    Rodzina w podróży

    Materiał promocyjny

    O szczepionkowym wirusie polio, który w ściekach nabiera zjadliwości, bagatelizowanych meningokokach i o zapomnianej wściekliźnie. Ale przede wszystkim o tym, jak bezpiecznie wyjechać na egzotyczne wakacje rozmawiamy z dr Joanną Stryczyńską-Kazubską, lekarzem pediatrą ze Steps Clinic Poznań.

  • iStock

    Tak klimat uderza w nasze zdrowie

    Materiał promocyjny

    Zmiana klimatu oznacza realne zagrożenia dla zdrowia Polek i Polaków. Rosnąca liczba i długość fal upałów, ekstremalne zjawiska pogodowe i coraz częstsze przypadki chorób wektorowych to tylko wierzchołek góry lodowej. Ale dobra wiadomość jest taka, że wiemy, jak się na to przygotować.

NAJNOWSZE

  • AdobeStock

    Proste sposoby na upały

    Uwaga - gdy jest zbyt gorąco, wentylator może nawet zaszkodzić – przestrzegają specjaliści. Istnieją jednak różne, proste metody, które w razie naprawdę wysokich temperatur pomogą zachować zdrowie i komfort.

  • Lex Szarlatan uderza w pseudoterapie

  • Zawał serca bez miażdżycy. Przyczyną bywa stres, zmęczenie lub używki

  • Szkodliwy pocałunek? Czasem lepiej go unikać.

  • Mięśnie dna miednicy – nieodkryta część ciała

  • AdobeStock

    Zanim kupisz przeczytaj skład

    W 2023 roku do GIS zgłoszono ponad 26 tys. nowych suplementów. "Tymczasem z raportu UOKiK i danych z Głównego Inspektoratu Sanitarnego wynika, że nie wszystkie produkty zawierają deklarowane substancje w odpowiednich dawkach. Dlatego studenci farmacji postanowili zaanagażować się w kampanię edukacyjną" - mówi mgr farmacji Artur Chojnacki Przewodniczący PTSF.

  • Sprawdź, czy umiesz korzystać bezpiecznie ze słońca

Serwisy ogólnodostępne PAP