Bądź zawsze na bieżąco
z Serwisem Zdrowie!

Zapisz się na nasze powiadomienia, a nie ominie Cię nic, co ważne i intrygujące w tematyce zdrowia.

Justyna Wojteczek
redaktor naczelna zdrowie.pap.pl

Do góry
c

Celiakia

Choroba autoimmunologiczna charakteryzująca się nietolerancją glutenu (białka znajdującego się w pszenicy, życie i jęczmieniu), która może pojawić się w każdym wieku.

Choć ma część podobnych objawów, celiakia nie jest ani alergią pokarmową, ani nietolerancją pokarmową, a leczyć ją można wyłącznie stosując do końca życia restrykcyjną dietę bezglutenową.

Objawy:

W postaci wczesnej zauważalne opóźnienie wzrostu (czasem niskorosłość), znacznie wystający brzuszek, kłopoty z trawieniem, odgłosy przelewania się w brzuchu, biegunki, podatność na choroby, zmiany skórne, apatia, obniżenie nastroju, anemia.

W postaci późniejszej, diagnozowanej nawet w czwartej dekadzie życia - niedokrwistość z niedoboru żelaza, chudnięcie, zmiany skórne, zaburzenia depresyjne, uporczywe biegunki, problemy z zębami, łamliwość kości.

Celiakię diagnozuje wyłącznie lekarz na podstawie pogłębionego wywiadu i badań diagnostycznych.

jw

 (źródło: celiakia.pl, „Collins. Słownik encyklopedyczny MEDYCYNA”, wyd. RTW)

Cholesterol

To substancja tłuszczowa obecna we wszystkich komórkach ciała oraz we krwi. Jest konieczna dla utrzymania zdrowia, ale zbyt duże jej ilości w organizmie zwiększają ryzyko rozwoju miażdżycy i jej groźnych powikłań, takich jak: choroba wieńcowa, zawał serca czy udar mózgu.

Większość obecnego w organizmie cholesterolu (75 proc.) produkowana jest w wątrobie oraz innych tkankach i narządach (tzw. cholesterol endogenny). Pozostałą część (25 proc.) przyjmujemy wraz z pokarmami pochodzenia zwierzęcego (tzw. cholesterol egzogenny). 

We krwi cholesterol występuje pod dwoma głównymi postaciami:  

  • LDL: tzw. „zły” cholesterol, który jest odpowiedzialny za zwężanie się światła tętnic i rozwój miażdżycy, 
  • HDL: tzw. „dobry” cholesterol, który działa ochronnie na tętnice, zmniejszając ryzyko rozwoju miażdżycy.

W ramach badań kontrolnych nie wystarczy więc samo tylko oznaczenie poziomu cholesterolu całkowitego. Aby uzyskać pełen obraz sytuacji należy wykonać tzw. pełny lipidogram, w skład którego wchodzą m.in. oznaczenia poziomu: LDL, HDL, a także trójglicerydów.

Warto pamiętać, że podwyższone stężenie cholesterolu LDL we krwi (hipercholesterolemia) jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Kłopot w tym, że podwyższone stężenie cholesterolu nie daje początkowo żadnych objawów. Jedyną metodą wykrycia hipercholesterolemii jest regularne wykonywanie badania krwi. 

Obecnie uznaje się, że bezpieczny dla zdrowia poziom cholesterolu LDL we krwi wynosi poniżej 100 mg/dL. Jeśli chodzi o cholesterol HDL, to jego poziom nie powinien być mniejszy niż 40 mg/dL. 

Mw

Źródło: 

Medycyna Praktyczna

Choreoterapia

To zajęcia taneczne stosowane jako jeden z rodzajów terapii. Inaczej terapia tańcem. Stosowana m.in.: w leczeniu zaburzeń emocjonalnych, depresji, nerwicy czy schizofrenii. Polecana także dla osób z zespołem Downa, z chorobą Parkinsona czy Alzheimera. Polega na własnej pracy z ciałem, a wygląd ruchu jest nieistotny. Terapia nie polega na nauce określonych ruchów, ale na połączeniu z sobą samym, z własnymi emocjami i uzewnętrznieniu ich. Uczestnik sam decyduje jak chce się poruszać, a prowadzący może poddać temat, który można wykorzystać w ruchu. Terapia może odbywać się w rytm dźwięków (szum fal, powiew wiatru) lub w ciszy, a pracę z własnymi emocjami ułatwia zamknięcie oczu. Zajęcia odbywają się w grupach, jednak każdy pracuje indywidualnie.  

Choroba Leśniowskiego i Crohna

Przewlekła choroba zapalna końcowego odcinka jelita cienkiego lub początkowego odcinka jelita grubego. Charakterystyczne objawy to:

  • ból brzucha,
  • biegunki, utrata wagi,
  • zmęczenie.

Dokładna przyczyna choroby nie jest znana, ale może na nią wpływać połączenie kilku czynników: uwarunkowania genetyczne,  palenie papierosów, problem z układem odpornościowym powodujący atak zdrowych bakterii w jelitach czy zakażenie spowodowane nieprawidłową pracą układu odpornościowego.

Nie da się jej na razie wyleczyć, ale istotne znaczenie ma łagodzenie objawów oraz powstrzymanie procesu zapalnego.

W tym celu pacjent powinien być pod stałą opieką lekarza specjalisty i stosować bezwzględnie jego zalecenia.

Szczególne zalecenia dietetyczne

Dieta w chorobie Leśniowskiego i Crohna ma podstawowe znaczenie, a czasami jest jedyną możliwością uzyskania remisji. Dieta ma na celu m.in. wyeliminowanie ryzyka wyniszczenia organizmu i łagodzenie stanu zapalnego w jelitach. Chory powinien bezwzględnie zrezygnować z żywności wysoko przetworzonej, ograniczać błonnik, jeść często i małe porcje potraw lekko strawnych, najlepiej gotowanych. Szczegółowe zalecenia dietetyczne trzeba jednak indywidualnie omówić z lekarzem.

Co szczególnie pomaga?

  • Należy bezwzględnie rzucić palenie i nie przebywać w otoczeniu dymu papierosowego;
  • Choroba często zaostrza się wskutek stresu, dlatego warto opracować strategię radzenia sobie w sytuacjach stresowych;
  • Chory nie powinien przyjmować bez konsultacji z lekarzem prowadzącym niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

jw

Źródła: „Collins. Słownik encyklopedyczny MEDYCYNA”, wyd. RTW; nhs.uk

Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych, wyd. Medycyna Praktyczna 2013

Choroba lokomocyjna

Nazywana "chorobą transportową".

Objawy:

  • zawroty głowy,
  • ból brzucha,
  • pocenie,
  • nudności oraz wymioty występujące podczas podróży.

Każdy może mieć chorobę lokomocyjną, jednak częściej występuje u kobiet w ciąży,  osób zmagających się z migreną lub dzieci od 3. do 12. roku życia. Przyczyna nie jest do końca znana, ale można doszukiwać się jej w uchu wewnętrznym w związku z powtarzającym pobudzaniem narządu odpowiedzialnego za równowagę. Chorobę lokomocyjną można leczyć lekami przeciwhistaminowymi, małymi dawkami atropiny lub hioscyny.

Źródło: „Collins. Słownik encyklopedyczny MEDYCYNA”, wyd. RTW

Choroba wieńcowa

Inaczej nazywana jest chorobą niedokrwienną serca. Jest to najczęściej występujące schorzenie układu krążenia u mieszkańców tzw. krajów wysokorozwiniętych (do których zalicza się również Polska). Prowadzi do groźnych konsekwencji, wśród których są m.in. dławica piersiowa (dusznica bolesna), zawał serca czy nagła śmierć sercowa. 

Istotą tej choroby jest niedostateczne ukrwienie i co za tym idzie także niedostateczne zaopatrzenie serca w tlen. Jest to spowodowane znaczącym zwężeniem (a niekiedy  zamknięciem) światła tętnic wieńcowych, które „odżywiają” mięsień serca. Zwężenie tych tętnic to z kolei najczęściej konsekwencja miażdżycy, a więc odkładania się w nich cholesterolu (tzw. złego cholesterolu – LDL, w formie tzw. blaszek miażdżycowych). 

Choroba wieńcowa charakteryzuje się stałym lub „napadowym” niedokrwieniem serca, które szczególnie często daje o sobie znać (m.in. w postaci bólów wieńcowych) w czasie wysiłku fizycznego (np. podczas wchodzenia po schodach lub szybkiego marszu), ale czasem także w czasie pobytu w wysokich górach albo w czasie długotrwałego lotu samolotem - kiedy ciśnienie rozpuszczonego tlenu we krwi znacząco się obniża. Warto wiedzieć, że w ustabilizowanej chorobie wieńcowej czynnikami wyzwalającymi bóle mogą być także: silny stres, chłód (zimny wiatr), a nawet zbyt obfity posiłek. W takich przypadkach ból z reguły szybko ustępuje po podjęzykowym zażyciu nitrogliceryny.

Na chorobę wieńcową częściej zapadają mężczyźni, zwłaszcza w wieku 40-55 lat. Generalnie częstość występowania tej choroby u obu płci wyraźnie rośnie wraz z wiekiem.

Profilaktyka choroby wieńcowej 

Lista czynników ryzyka, które przyczyniają się do rozwoju tego schodzenia jest dość długa. Są na niej m.in.: 

  • wysokie stężenie cholesterolu we krwi, w tym zwłaszcza wysokie (powyżej 130 mg/dL) stężenie cholesterolu LDL (tzw. złego cholesterolu)
  • zbyt niskie (poniżej 35 mg/dL) stężenie tzw. dobrego cholesterolu (HDL) 
  • palenie papierosów (palący mężczyźni są co najmniej dwukrotnie bardziej obciążeni prawdopodobieństwem rozwoju choroby wieńcowej niż niepalący)
  • nadciśnienie tętnicze (skuteczne leczenie nadciśnienia znacząco zmniejsza śmiertelność w chorobie wieńcowej)
  • cukrzyca (przyspiesza procesy miażdżycowe) 
  • otyłość brzuszna
  • siedzący tryb życia
  • podwyższone stężenia homocysteiny oraz kwasu moczowego we krwi.

Lekarze podkreślają, że na wiele spośród wymienionych wyżej czynników ryzyka każdy z nas ma spory wpływ - poprzez praktykowany na co dzień styl życia, poziom aktywności fizycznej czy sposób żywienia. Dlatego uznaje się, że chorobie wieńcowej można całkiem skutecznie zapobiegać.

Profilaktyka jest szczególnie ważna w przypadku osób obciążonych genetycznie uwarunkowaną predyspozycją do rozwoju miażdżycy – czyli tzw. hipercholesterolemią rodzinną. Zapobieganie ewentualnej chorobie wieńcowej powinno być u nich szczególnie „intensywne” i wdrożone jak najszybciej się da. Konieczne jest wtedy stałe monitorowanie stanu zdrowia u lekarza.  

Vik

Źródło: 

Informacje ze strony internetowej Narodowego Instytutu Kardiologii 
 

Choroba Zwyrodnieniowa Stawów (ChZS)

Choroba stawów, która polega na stopniowym niszczeniu chrząstki stawowej - która jest „amortyzatorem” stawu, tworzeniu wyrośli kostnych, osłabieniu więzadeł zabezpieczających staw. Proces chorobowy ma charakter przewlekły i często obejmuje wiele stawów:  kolanowy, biodrowy, stawy rąk, stóp lub kręgosłupa. 

ChZS najczęściej rozwija się pod wpływem różnych czynników uszkadzających stawy i powodujących ich przeciążenie (otyłość, praca w pozycji stojącej, noszenie ciężarów). 

Najczęstszym problemem, z którym zgłaszają się pacjenci, są dolegliwości bólowe i upośledzenie funkcji narządu ruchu. 

Do charakterystycznych objawów należą: 

  • ból, 
  • krótkotrwała sztywność, zwłaszcza na początku ruchu i przy zmianie pozycji ciała, 
  • bolesność przy dotyku, 
  • ograniczenie ruchomości stawów, 
  • trzeszczenia, 
  • niestabilność stawu 
  • obrzęki 

Do zmian zwyrodnieniowych dochodzi głównie u osób starszych, narastają one z wiekiem.

ChZS nie można wyleczyć całkowicie, aby zmniejszyć dolegliwości stosuje się fizjoterapię (kinezyterapię, fizykoterapię oraz balneoterapię), w razie znacznego nasilenia bólu - leki przeciwbólowe. 

W niektórych przypadkach niezbędne jest zaopatrzenie ortopedyczne (laski, kule). 
Czasem konieczne jest leczenie operacyjne polegające na wszczepieniu endoprotezy.

mw

Źródło: mp.pl
 

COVID-19

Choroba wywoływana przez nowego koronawirusa o nazwie SARS-CoV-2. WHO po raz pierwszy dowiedziała się o tym nowym wirusie 31 grudnia 2019 r., po doniesieniu o grupie przypadków „wirusowego zapalenia płuc” w Wuhan w Chińskiej Republice Ludowej.

Najczęstszymi objawami COVID-19 są:

  • Gorączka
  • Suchy kaszel
  • Zmęczenie

Inne objawy, które są mniej powszechne, lecz mogą występować u części pacjentów, to:

  • Utrata smaku lub zapachu,
  • Zapalenie spojówek (znane również jako czerwone oczy)
  • Ból gardła,
  • Ból głowy,
  • Ból mięśni lub stawów,
  • Różne rodzaje wysypki skórnej,
  • Nudności lub wymioty,
  • Biegunka,
  • Dreszcze lub zawroty głowy.

Objawy ciężkiego przebiegu COVID-19 to m.in.:

  • Duszność,
  • Utrata apetytu,
  • Dezorientacja,
  • Utrzymujący się ból lub ucisk w klatce piersiowej,
  • Wysoka temperatura (powyżej 38 ° C).

Osoby w każdym wieku, u których występuje gorączka i / lub kaszel związane z trudnościami w oddychaniu lub dusznością, bólem lub uciskiem w klatce piersiowej lub utratą mowy lub ruchu, powinny natychmiast zgłosić się telefonicznie do lekarza, odpowiedniej infolinii lub placówki medycznej.

Większość osób (80 proc.) u których wystąpią objawy wyzdrowieje z choroby bez konieczności leczenia szpitalnego. Około 15% poważnie zachoruje i będzie potrzebować tlenoterapii, a około 5% osiągnie stan krytyczny i będzie wymagać intensywnej opieki medycznej.

Powikłania prowadzące do śmierci mogą obejmować niewydolność oddechową, zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS), posocznicę i wstrząs septyczny, chorobę zakrzepowo-zatorową i / lub niewydolność wielonarządową, w tym uszkodzenie serca, wątroby lub nerek.

W rzadkich sytuacjach kilka tygodni po zakażeniu u dzieci może rozwinąć się ciężki zespół zapalny.

mw

Źródło: https://www.who.int

Cukrzyca

Nazwą tą określa się grupę chorób metabolicznych, charakteryzujących się przewlekłą hiperglikemią, co oznacza zbyt wysokie stężenie glukozy we krwi. Powodem schorzeń z tej grupy jest zaburzenie wydzielania lub też działania insuliny - hormonu wydzielanego przez trzustkę, który odgrywa ważną rolę w metabolizmie węglowodanów, ale także tłuszczów i białek. Przewlekła hiperglikemia skutkuje uszkodzeniem, zaburzeniem działania lub niewydolnością różnych narządów, m.in. oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych. 

Główne typy cukrzycy: 

  • Cukrzyca typu 1 – jest spowodowana zniszczeniem produkujących insulinę komórek trzustki (wskutek różnych procesów chorobowych), charakteryzuje się trwałym niedoborem lub całkowitym brakiem insuliny w organizmie, którą trzeba mu regularnie dostarczać. Najczęściej ujawnia się w dzieciństwie, zwłaszcza u osób podatnych na choroby autoimmunologiczne, ale może się pojawić także w wieku dorosłym. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, co ją powoduje, a medycyna nie zna sposobów na zapobieganie tej chorobie.
  • Cukrzyca typu 2 – to najczęściej występująca postać cukrzycy (około 80 proc. przypadków). Jest spowodowana postępującym upośledzeniem wydzielania insuliny, co jest połączone z zaburzeniem działania tego hormonu (tzw. insulinoopornością). Istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju tej postaci choroby jest niezdrowy styl życia, zwłaszcza niewłaściwy sposób żywienia i wywołana nim otyłość (przede wszystkim brzuszna). W związku z tym, prawidłowa dieta i aktywność fizyczna są czynnikami, które istotnie zmniejszają ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2.

Typowe objawy cukrzycy: 

  • Częste oddawanie moczu (tzw. wielomocz)
  • Wzmożone pragnienie
  • Osłabienie i senność spowodowane odwodnieniem 
  • Skłonność do ropnych zakażeń skóry lub zakażeń układu moczowo-płciowego. 

Niestety, ponad połowa przypadków cukrzycy typu 2 przez długi czas przebiega bezobjawowo, dlatego lekarze w ramach profilaktyki zalecają regularne kontrolowanie stężenia glukozy we krwi, co dotyczy zwłaszcza osób prowadzących niezdrowy styl życia i osób z innych grup podwyższonego ryzyka. 

Vik

Źródło: 

„Interna Szczeklika: Podręcznik chorób wewnętrznych” (2013), wyd. Medycyna Praktyczna
 

Cytomegalia

Choroba zakaźna, którą wywołuje wirus cytomegalii (Cytomegalovirus – CMV). Eksperci szacują, że w toku całego życia większość ludzi prędzej czy później zakaża się tym wirusem, choć tylko u niektórych w związku z tym rozwijają się objawy choroby (większość z nas przechodzi tę infekcję bezobjawowo). 

Największe zagrożenie cytomegalia stanowi dla osób z niedoborami odporności (np. chorych na nowotwory, zakażonych HIV), ale także dla kobiet w ciąży i małych dzieci (możliwe są m.in. zakażenia wrodzone płodu, które mogą prowadzić do niebezpiecznych, w tym również śmiertelnych powikłań). 

Warto wiedzieć, że wirus CMV ma zdolność pozostawania w organizmie człowieka przez długi czas w postaci utajonej i reaktywowania się w stanach niedoboru odporności. 

Możliwych dróg zakażenia się tym patogenem jest bardzo wiele. Osoba zakażona CMV wydziela go w ślinie, łzach, moczu, nasieniu, wydzielinie dróg rodnych. Wirus jest też obecny we krwi, mleku kobiecym i przeszczepianych narządach. 

Jak się objawia cytomegalia?

Symptomy infekcji mogą być bardzo różne. Obejmują m.in.: gorączkę, bóle mięśniowo-stawowe, osłabienie, powiększenie węzłów chłonnych, powiększenie wątroby. U osób z ciężkimi niedoborami odporności (np. u chorych na AIDS) zakażenie może przebiegać pod postacią zapalenia siatkówki, śródmiąższowego zapalenie płuc, zapalenia mózgu, trzustki, nadnerczy, etc. Z kolei u noworodków i małych dzieci cytomegalia może skutkować małogłowiem lub wodogłowiem, uszkodzeniem układu nerwowego, niedowładami spastycznymi, niedosłuchem lub głuchotą, czy też skazę krwotoczną. 

Dobór metody leczenia tej choroby zależy m.in. od wieku i ogólnego stanu zdrowia danego pacjenta, a także od przebiegu i stopnia nasilenia infekcji. Najczęściej ludzie po przebyciu cytomegalii wracają do pełni zdrowia i nie wymagają długofalowej opieki. Inaczej jest m.in. w przypadku dzieci z wrodzoną chorobą cytomegalowirusową, u których spowodowała ona wady wrodzone. Takie dzieci wymagają opieki długofalowej i muszą być pod stałą opieką licznych specjalistów: m.in. neurologa, okulisty, laryngologa i psychologa. W ich przypadku konieczna jest długotrwała rehabilitacja, a często także zastosowanie aparatów słuchowych i okularów. 

Jak zapobiegać cytomegalii?

Ryzyko „złapania” tego wirusa można próbować zmniejszyć m.in. poprzez przestrzeganie ogólnych zasad higieny czy też unikanie ryzykownych zachowań seksualnych, ale 100-procentowo skutecznej metody profilaktyki nie ma. Nie istnieje bowiem na razie szczepionka przeciwko CMV, choć trwają już prace nad jej opracowaniem. 

W ramach profilaktyki eksperci radzą też kobietom planującym zajście w ciążę lub będącym w początkowym etapie ciąży wykonanie badań serologicznych w kierunku cytomegalii, aby sprawdzić czy dana kobieta przebyła już to zakażenie (o czym świadczy obecność odpowiednich przeciwciał) czy też nie.   

Vik

Źródło: 

Medycyna Praktyczna

Czerniak (nowotwór skóry)

Nowotwór złośliwy skóry.  To jeden z nowotworów, którego spora część chorych mogłaby uniknąć, jeśli wprowadziłaby do codziennego życia zalecenia profilaktyczne dotyczące tej choroby.

Te zalecenia to:

  • unikanie silnego promieniowania słonecznego;
  • stosowanie przez cały rok kremów z filtrem (zwłaszcza latem, kiedy powinno się stosować na wszystkie odsłonięte części ciała emulsję z wysokim filtrem);
  • nieużywanie solariów;
  • samokontrola znamion i pieprzyków (warto je sfotografować i porównywać ich stan po miesiącu-dwóch)
  • kontrola znamion i pieprzyków u dermatologa za pomocą dermatoskopu;
  • dieta bogata w warzywa, owoce i nabiał.

Znaczna część czerniaków powstaje na znamionach i pieprzykach. Niepokojąca może okazać się zmiana zabarwienia (szczególnie na ciemniejszy lub niejednolity)  oraz wielkości i kształtu znamienia.  Wszelkie zmiany lub pojawienie się nowych znamion o powyższych cechach należy zgłosić do lekarza. 

Osoby, które mają dużo piegów, jasną karnację, rude lub blond włosy, są narażone na większe ryzyko zachorowania na czerniaka. Ryzyko tego nowotworu zwiększa się też, jeśli na czerniaka chorował bliski członek rodziny.

Źródło: „Collins. Słownik encyklopedyczny MEDYCYNA”, wyd. RTW; nhs.uk

Czynnik ryzyka

Z badań społecznych wynika, że znaczący odsetek dorosłych Polaków nie zna lub nie rozumie pojęcia „czynnik ryzyka”, które jest jednym z podstawowych pojęć dotyczących profilaktyki zdrowotnej (mającej na celu utrzymywanie dobrego stanu zdrowia oraz zapobieganie chorobom). 

Definicja: Czynnik ryzyka to cecha, stan lub zachowanie, które zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania lub odniesienia obrażeń. 

Przykłady: Czynników ryzyka jest bardzo wiele - dla ułatwienia dzieli się je na kilka grup rodzajowych:

  • Behawioralne (związane z zachowaniem): np. nieprawidłowe żywienie, siedzący tryb życia, palenie papierosów, unikanie szczepień, seks bez zabezpieczenia; 
  • Fizjologiczne: np. wysokie ciśnienie krwi, wysokie stężenie cholesterolu we krwi, wysokie stężenie glukozy, nadwaga lub otyłość; 
  • Demograficzne: np. wiek, płeć, poziom wykształcenia, status społeczno-ekonomiczny;
  • Środowiskowe: np. jakość powietrza, dostępność czystej wody i kanalizacji, ryzyko zawodowe;  
  • Genetyczne: np. posiadanie określonych genów albo mutacji genetycznych, występowanie określonych chorób w najbliższej rodzinie. 

W tym kontekście, warto też wspomnieć o przeciwieństwie czynników ryzyka, a więc o czynnikach ochronnych – są nimi cechy, stany lub zachowania, które wzmacniają zdrowie i zmniejszają ryzyko chorób. Praktyczne przykłady czynników chroniących można znaleźć np. w Europejskim Kodeksie Walki z Rakiem, który zawiera listę 12 konkretnych sposobów na zmniejszenie ryzyka zachorowania na nowotwór. 

vik

Źródła: 

Europejska Akademia Pacjentów

Europejski Kodeks Walki z Rakiem 

 

Najnowsze

 

Ta strona korzysta z plików cookie. Sprawdź naszą politykę prywatności, żeby dowiedzieć się więcej.