Słownik pojęć medycznych

Powszechnie używa się tego określenia jako synonimu słowa nowotwór. Ale z medycznego punktu widzenia to wcale nie jest to samo! 

Sprecyzujmy zatem, że słowo rak oznacza nowotwór, ale tylko taki, który jest złośliwy i tylko taki, który jest rodzaju nabłonkowego, czyli wywodzi się z tkanki nabłonkowej. 

W praktyce oznacza to jednak, że rak może rozwinąć się w obrębie wielu różnych narządów i fragmentów ciała, ponieważ tkanka nabłonkowa występuje powszechnie w obrębie całego organizmu, pełniąc przy tym wiele ważnych funkcji (np. chroni przed urazami, patogenami i wysychaniem, uczestniczy we wchłanianiu i transporcie związków chemicznych i jonów, bierze udział w usuwaniu szkodliwych produktów przemiany materii, produkuje i wydziela różne związki chemiczne, odbiera bodźce ze środowiska zewnętrznego).

Przykłady tkanki nabłonkowej obejmują m.in.: naskórek, nabłonek jamy ustnej, nabłonek jelita cienkiego, nabłonek pęcherzyków płucnych i gruczołów potowych, nabłonek kanalików nerkowych, nabłonek kubków smakowych, nabłonek tchawicy czy jajowodów.   

Dodajmy jeszcze co oznacza „złośliwość” - w przypadku nowotworu. Za określeniem tym kryje się zestaw cech składających się na jego biologiczną agresywność, czyli: szybkie tempo rozwoju, naciekanie i niszczenie sąsiadujących narządów, a także zdolność rozsiewania się po całym organizmie (dawanie przerzutów nawet do odległych miejsc).

Więcej o nowotworach przeczytasz w słowniczku pod hasłem NOWOTWÓR.

Vik

Źródła: 

Krajowy Rejestr Nowotworów

Encyklopedia PWN

Nowotwór złośliwy wywodzący się z komórek nabłonka płaskiego (squamous cell) zaliczany do niebarwnikowych nowotworów skóry. Po raku podstawnokomórkowym SCC jest drugim pod względem częstości występowania rakiem skóry.

• Najczęściej pojawia się w miejscu narażonym na działanie promieniowania słonecznego (np. skóra twarzy, rąk, tułowia).
• Występuje w dwóch postaciach: wrzodziejącej oraz pod postacią brodawki.
• Zwykle nie powoduje żadnych dolegliwości bólowych i bardzo często jest z tego powodu lekceważony.

Czynniki ryzyka rozwoju raka kolczystokomórkowego:

• nadmierna ekspozycja na działanie promieniowania UV (oparzenia słoneczne, zwłaszcza w dzieciństwie, i pęcherzowe oparzenia skóry),
• przebyte leczenie za pomocą promieniowania jonizującego (naświetlanie), wrodzone lub nabyte upośledzenie odporności (tzw. immunosupresja, m.in. u pacjentów po przeszczepieniach narządów, długotrwale leczonych lekami hamującymi działanie układu odpornościowego lub glikokortykosteroidami, osób żyjących z HIV),
• starszy wiek pacjenta,
• jasna karnacja skóry,
• palenie tytoniu,
• nadużywanie alkoholu,
• rak skóry w przeszłości,
• narażenie na działanie arszeniku,
• zakażenia niektórymi wirusami (np. wirusem brodawczaka ludzkiego)
• niektóre choroby skóry (np. skóra pigmentowata barwnikowa).

Leczenie:

Najskuteczniejszą metodą leczenia jest wycięcie chirurgiczne.

mw

źródło: mp.pl

Jest to napadowe (nagłe) blednięcie palców rąk lub stóp, rzadziej nosa, małżowin usznych lub brodawek sutkowych – pod wpływem zimna, emocji (stresu) lub bez uchwytnej przyczyny. Ma on bardzo charakterystyczny przebieg, zwany triadą Raynauda:

• najpierw następuje zblednięcie skóry,
• potem jej zasinienie,
• a na końcu zaczerwienie.

Ponadto, jego znakiem rozpoznawczym jest występowanie wyraźnej linii (granicy) oddzielającej skórę o prawidłowym zabarwieniu od obszaru, na którym jej kolor uległ zmianie. Dodatkowo, może w jego przebiegu pojawiać się ból i inne dolegliwości (np. drętwienie, zaburzenia czucia). 

W około 80 proc. przypadków objaw Raynauda ma charakter pierwotny, co oznacza, że nie wiąże się z żadnymi poważnymi problemami zdrowotnymi i przebiega łagodnie (nie trzeba go wtedy leczyć). Na przykład może występować przejściowo u dziewcząt w okresie dojrzewania, zwłaszcza jeśli mają wrodzoną skłonność do nadmiernej reakcji naczyń krwionośnych na zimno. Można próbować mu zapobiegać używając stosunkowo prostych metod, przede wszystkim unikając znanych czynników wyzwalających – czyli zimna, gwałtownych zmian temperatury, silnego stresu (silnych emocji) oraz wibracji (wywoływanych przez różne urządzenia mechaniczne).

W około 20 proc. przypadków objaw Raynauda ma charakter wtórny, czyli jest skutkiem innych (podstawowych) problemów zdrowotnych, najczęściej układowych chorób tkanki łącznej takich jak: twardzina układowa, toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów czy mieszana choroba tkanki łącznej. Może jednak być także skutkiem chorób onkologicznych, chorób tarczycy, chorób kręgosłupa szyjnego, tzw. choroby wibracyjnej, zażywania niektórych leków, a także zatrucia chemikaliami. 

Kiedy należy bez zwłoki skonsultować objaw Raynauda z lekarzem? 

• gdy u kogoś wystąpi po raz pierwszy po 30. roku życia,  
• gdy wystąpi u osoby, która ma już zdiagnozowaną jakąś chorobę autoimmunologiczną, 
• gdy w związku z występowaniem tego objawu dodatkowo pojawią się na czubkach palców malutkie, niegojące się ranki (owrzodzenia). 

W tego rodzaju przypadkach konieczne jest wykonanie pogłębionych badań diagnostycznych, które mają na celu ustalenie przyczyn objawu Raynauda oraz rozpoczęcie adekwatnego leczenia przyczynowego (czyli leczenia choroby podstawowej). 

Vik

Źródło: 

„Interna Szczeklika: Podręcznik Chorób Wewnętrznych”, wyd. 2013 r., Medycyna Praktyczna
 

Termin ten oznacza opór psychiczny pojawiający się u ludzi w sytuacji ograniczenia swobody ich działania.

Zgodnie z teorią reaktancji odebranie lub ograniczenie swobody wyboru wywołuje u człowieka potrzebę odzyskania wolności, co sprawia, że wzrasta dla niego atrakcyjność działań lub rzeczy, których został on pozbawiony (w myśl powiedzenia, że owoc zakazany lepiej smakuje).

Stan reaktancji wiąże się z nieprzyjemnym napięciem emocjonalnym, które jest tym większe, im ważniejsza możliwość działania czy wyboru została zablokowana lub ograniczona. Motywuje on człowieka do odzyskania utraconej lub zagrożonej wolności wyboru, co przekłada się na tendencję do podejmowania różnych działań na przekór zewnętrznym naciskom.

Zjawisko to ma swoje istotne konsekwencje m.in. w dziedzinie profilaktyki zdrowotnej. Psycholodzy zdrowia zwracają uwagę, że np. usilne apelowanie do ludzi o ograniczenie jakichś konkretnych zachowań, które są niekorzystne dla zdrowia (gdyż stanowią czynnik ryzyka rozwoju określonych chorób), może wywoływać reaktancję, a więc w praktyce może się okazać przeciwskuteczne. Dlatego, zamiast nakazowo-straszącego podejścia, zwanego strategią negatywną, aktualnie w promocji zdrowia coraz częściej stosuje się strategię pozytywną, która nacisk kładzie na ukazywanie szerszego wymiaru zdrowia i stosowanie bardziej subtelnych technik perswazji, inspiracji oraz edukacji - mając na celu m.in. wzmacnianie świadomości, motywacji, kompetencji, odporności i innych zasobów człowieka, aby wesprzeć go w rozwoju osobistym i dążeniu do poprawy jakości życia (w oparciu o zdrowie).

vik

Źródła:

„Słownik psychologii”, red. Jerzy Siuta, wyd. Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2009

„Psychologia. Podręcznik akademicki", red. Jan Strelau, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2002

„Psychologia zdrowia", I.Heszen, H.Sęk, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.

Jest to przewlekła, zapalna choroba tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym, która rozwija się najczęściej u kobiet. Do rozwoju choroby przyczyniają się czynniki genetyczne (ryzyko zachorowania zwiększa występowanie przypadków RZS w rodzinie), ale także i środowiskowe, takie jak: palenie tytoniu, otyłość, nadmierne spożycie soli i czerwonego mięsa czy przewlekłe infekcje w obrębie jamy ustnej (np. paradontoza). Wbrew pozorom, nie jest to tylko choroba dotykająca osób  starszych. Zapadają na nią również ludzie młodzi, zazwyczaj jednak dopiero po ukończeniu 30 roku życia.  

Możliwe objawy to m.in.: 

• bóle stawów i ich obrzęk
• symetryczne zapalenie drobnych stawów rąk i stóp (zajęte są stawy po obu stronach ciała)
• tzw. sztywność poranna stawów
• stany podgorączkowe
• bóle mięśni 
• uczucie zmęczenia
• brak łaknienia
• utrata masy ciała.

Nieleczone lub źle leczone reumatoidalne zapalenie stawów prowadzi do groźnych powikłań (m.in. chorób serca czy płuc), które przyczyniają się do przedwczesnej śmierci. Często też współwystępuje z RZS depresja. 

Kluczową sprawą jest więc wczesne wykrycie i skuteczne leczenie tej choroby. Specjaliści podkreślają, że gdy terapię zaordynuje się w ciągu 12 tygodni od pojawienia się pierwszych objawów choroby, to istnieją duże szanse na zahamowanie jej rozwoju i cofnięcie objawów. Nie można jednak w przypadku tej choroby mówić o całkowitym wyleczeniu, lecz tylko o jej remisji. Trzeba wiedzieć, że współczesna medycyna traktuje RZS jako chorobę przewlekłą i nieuleczalną. Dlatego zalecane jest kontynuowanie leczenia nawet pomimo cofnięcia się objawów (dzięki czemu zmniejsza się ryzyko nawrotów). RZS wymaga też stałej rehabilitacji i aktywności ruchowej, dobranej adekwatnie do indywidualnych możliwości każdego chorego. 

Vik

Źródło: 

Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji

W powszechnym, tradycyjnym rozumieniu tego słowa jest to ostre lub przewlekłe schorzenie, które dotyczy narządów ruchu i objawia się bólami oraz zmianami zwyrodnieniowymi w stawach. Tak naprawdę jednak jest to o wiele szersze pojęcie - medycyna zalicza do grupy chorób reumatycznych aż 340 jednostek chorobowych o bardzo różnych mechanizmach przyczynowych, przebiegu i rokowaniach (zwykle są to choroby o podłożu zapalnym i autoimmunologicznym, choć nie zawsze). De facto, mogą one dotyczyć wielu różnych tkanek, układów i narządów w naszym organizmie, oprócz samych tylko stawów. 

Do chorób reumatycznych należą m.in.: 

• Układowe choroby tkanki łącznej, takie jak: reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenie skórno-mięśniowe czy toczeń rumieniowaty 
• Zapalenia stawów z towarzyszącym zapaleniem kręgosłupa, takie jak: łuszczycowe zapalenie stawów czy zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
• Zmiany pozastawowe (np. zespół bólowy mięśniowo-powięziowy, zmiany w krążkach międzykręgowych, zapalenie ścięgien)
• Choroby kości i chrząstek (np. zapalenie kości, osteoporoza, osteomalacja)
• Choroby zwyrodnieniowe stawów.   

Warto też wiedzieć, że choroby reumatyczne mogą być efektem wtórnym (towarzyszącym), powstającym na bazie innych, pierwotnych chorób – np. metabolicznych czy endokrynologicznych, takich jak cukrzyca, dna moczanowa czy choroby tarczycy. Z drugiej strony, także choroby reumatyczne mogą prowadzić do różnych wtórnych zaburzeń i powikłań, np. kardiologicznych, w tym również zagrażających życiu. 

Lekarze podkreślają, że w chorobach reumatycznych bardzo ważne jest więc jak najwcześniejsze ich rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia – dzięki temu można bowiem uniknąć niepełnosprawności (inwalidztwa) i groźnych powikłań. 

Do pierwszych, typowych objawów chorób reumatycznych należą:   

• Ból (o różnym nasileniu i umiejscowieniu, w zależności m.in. od wykonywanych ruchów i pory dnia) 
• Uczucie sztywności stawów i mięśni (np. tzw. sztywność poranna)
• Obrzęki stawów. 

Niepokój powinny wzbudzić również tak niepozorne zdawałoby się dolegliwości, jak np. niemożność założenia pierścionka czy też trudności w zaciśnięciu ręki w pięść w godzinach porannych, ustępujące po jakimś czasie (rozruszaniu się).

Vik

Źródła: 

„Interna Szczeklika: Podręcznik chorób wewnętrznych”, wyd. Medycyna Praktyczna. 

Informacje na temat reumatyzmu ze strony Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji

Silny ból wywołany uciskaniem nerwów rdzeniowych.  Aby zapobiec rwie kulszowej, należy przez całe życie dbać o mięśnie podtrzymujące kręgosłup. Osoby uprawiające sport powinny każde ćwiczenia rozpoczynać po wcześniejszej rozgrzewce.

Objawy rwy kulszowej to m.in.:

• ból pleców promieniujący do stopy, przez biodro i pośladek,
• mrowienie, odrętwienie,
• problemy z normalnym funkcjonowaniem i chodzeniem.

Przyczyną rwy kulszowej najczęściej jest wypadnięcie krążka międzykręgowego wywołane w wyniku wzmożonej aktywności fizycznej lub pochylenia się w przypadku, gdy wcześniej występowały problemy z kręgosłupem.  Stany zapalne kręgosłupa, zmiany zwyrodnieniowe oraz osteoporoza także mogą być przyczyną rwy kulszowej.

W leczeniu najważniejszy jest szybki kontakt z lekarzem, który po wstępnych badaniach i zleceniu dokładniejszych ustali sposób leczenia.  Po ustąpieniu dolegliwości i powrocie do pełnego funkcjonowania zalecana jest rehabilitacja.

Źródło: „Collins. Słownik encyklopedyczny MEDYCYNA”, wyd. RTW; kulszowa.pl