Słownik pojęć medycznych

Jedna z podstawowych metod badania piersi u kobiet wykrywająca wczesne zmiany nowotworowe. 

Na czym polega badanie
Mammografia jest badaniem, które za pomocą promieni rentgenowskich pozwala wykryć raka piersi w jego wczesnym stadium rozwoju. W czasie badania wykonuje się dwa zdjęcia każdej piersi.
Ułożona na detektorze pierś jest dociskana od góry płytką kompresyjną, by uzyskać mniejszą warstwę tkanki. Niektóre kobiety odczuwają krótko trwające uczucie dyskomfortu związane z koniecznością ucisku piersi podczas badania, ale jest on konieczny, żeby uzyskać odpowiednią wiarygodność badania.

Skuteczność badania
Zależy w dużej mierze od jakości wykonanego zdjęcia, na którą wpływa przede wszystkim proporcja pomiędzy tkanką gruczołowo-włóknistą a tłuszczową w piersiach pacjentki. Kobiety młodsze, które nie były do tej pory w ciąży, mają najczęściej piersi „gęste”, w których przeważa zrąb z włókien tkanki łącznej. Jest on nieprzejrzysty radiologicznie, co sprawia, że badania w tym wieku mogą być mniej dokładne. U kobiet starszych przeważa tkanka tłuszczowa, która bardzo dobrze przepuszcza promieniowanie, pozwalając na wykonanie przejrzystego zdjęcia o wysokim kontraście. 

Kiedy wykonuje się badanie
Ryzyko rozwoju raka piersi jest wyższe u kobiet starszych, szczególnie po menopauzie, dlatego to głównie takie pacjentki kieruje się na badanie mammograficzne. Zaleca się wykonywanie badania profilaktycznie po 40 rż. lub gdy występują niepokojące zmiany w piersiach, których wcześniej nie było:

• zmiana wielkości i kształtu piersi, która nie ustąpiła po miesiączce,
• guzki lub zgrubienia wyczuwalne w piersi lub pod pachą,
• zmiana koloru skóry piersi,
• wciąganie skóry piersi,
• pomarszczenie lub łuszczenie skóry piersi,
• zmiana w obrębie brodawki piersi.

W dniu badania zaleca się rezygnację ze stosowania wszelkich kosmetyków na górnej połowie ciała – także dezodorantów. Mogą ujawnić się na kliszy, negatywnie wpływając na ocenę wyników.

mw

Źródła: https://www.gov.pl, www.ecz-otwock.pl

To ostateczne ustanie miesiączkowania w wyniku utraty aktywności pęcherzykowej jajników, bez żadnych patologicznych przyczyn tego stanu. Naturalna menopauza pojawia się, kiedy jajniki zaprzestają wytwarzania hormonów płciowych, estrogenów i progesteronu. Menopauza może być także wywołana przez chirurgiczne usunięcie obu jajników.

Ostateczne naturalne przerwanie miesiączkowania poprzedza kilkumiesięczny, czasem kilkuletni, okres nieregularnych cyklów miesiączkowych nazywany okresem okołomenopauzalnym. 

To etap przejściowy pomiędzy okresem rozrodczym a starzeniem się, najczęściej ma miejsce między 40 a 55 r.ż. To proces, który trwa zazwyczaj kilka lat. W jego ramach wyodrębniamy następujące fazy:

• premenopauzę – czas trwania: ok. od 4 do 10 lat. W tym czasie mogą wystąpić: zaburzenia w miesiączkowaniu, dłuższe lub krótsze krwawienia, inna objętość upławów, niektóre cykle mogą być bezowulacyjne, czasami występują uderzenia gorąca czy nocne poty,
• perimenopauza – czas trwania: 3-4 lata przed i rok po menopauzie. Wcześniejsze objawy menopauzy stają się w tym czasie coraz bardziej dokuczliwe, ponieważ poziom hormonów coraz bardziej się obniża. Gwałtownie spada liczba pęcherzyków Graafa w jajnikach,
• menopauzę – ostatnia miesiączka, po której przez rok nie ma krwawienia,
• postmenopauzę – okres rozpoczynający się po ostatniej miesiączce w życiu kobiety.

Menopauza kończy naturalny okres rozrodczy kobiety. 

Najczęstsze objawy towarzyszące menopauzie (występujące w zmiennej częstotliwości i nasileniu u poszczególnych kobiet):

- uderzenia gorąca, 
- poty nocne, 
- zaburzenia snu, 
- zmniejszone libido, 
- suchość pochwy, 
- bóle głowy, 
- wahania nastroju (rozdrażnienie, lęk, depresja), 
- kołatanie serca, 
- dolegliwości ze strony stawów, 
- zmniejszenie masy mięśniowej,
- nawracające zakażenia układu moczowego, 
- przyrost masy ciała, 
- zmiany dotyczące skóry (suchość, utrata elastyczności). 

W dłuższej perspektywie menopauza wiąże się też ze wzrostem ryzyka wystąpienia osteoporozy i chorób sercowo-naczyniowych.

mw

Źródło: WHO, mp.pl
 

To bardzo groźna, przewlekła choroba zapalna tętnic, polegająca na stopniowym zwężaniu się ich światła, z powodu odkładającego się w nich cholesterolu (tzw. złego cholesterolu – LDL). Odkłada się on w tętnicach w formie tzw. blaszek miażdżycowych. 

Etapy rozwoju miażdżycy: 

1.    Najpierw cząsteczki cholesterolu przenikają do uszkodzonej ściany tętnicy (np. przez toksyny z dymu tytoniowego, patogeny lub wolne rodniki). 
2.    Potem tworzy się w tym miejscu blaszka miażdżycowa, która jest zbudowana głównie z cholesterolu, ale także wapnia i tkanki łącznej.
3.    Jeśli blaszka miażdżycowa dalej rośnie, stopniowo coraz bardziej zwężając światło tętnicy, to może w końcu znacznie ograniczyć przepływ krwi. 
4.    Blaszki miażdżycowe mogą też pękać. Jeśli tak się stanie, to powstaje wtedy zakrzep, który może całkowicie zablokować tętnicę. 

Skutki zaawansowanej miażdżycy i związanego z nią niedokrwienia różnych narządów mogą być więc bardzo dotkliwe! Są wśród nich m.in.:  

• choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa)
• bóle wieńcowe
• zawał serca
• udar mózgu 
• bóle mięśni podudzi. 

Warto wiedzieć, że miażdżyca może rozwijać się po cichu już od najmłodszych lat, ale objawy kliniczne zwykle pojawiają się dopiero po 50 roku życia. Do rozwoju tej choroby przyczyniają się zarówno czynniki genetyczne (wrodzone), zwłaszcza te dotyczące metabolizmu lipidów (tłuszczów), jak i środowiskowe, a więc głównie związane ze stylem życia (np. palenie papierosów, sposób żywienia, poziom aktywności fizycznej, poziom stresu).    

Jaki wpływ na rozwój miażdżycy ma dieta

Kluczową rolę w rozwoju miażdżycy odgrywa zatem krążący we krwi cholesterol. Generalnie, im większe jest stężenie cholesterolu (całkowitego / LDL) we krwi, tym większe jest też jego przenikanie do ściany tętnicy i tym szybszy rozwój blaszek miażdżycowych. Niektóre osoby mają niestety chronicznie podwyższony poziom cholesterolu we krwi już od urodzenia, a to za sprawą choroby genetycznej zwanej hipercholesterolemią rodzinną. Na szczęście większość ludzi ma jednak większy lub mniejszy wpływ na stężenie cholesterolu we krwi – za sprawą prowadzonego stylu życia. 

Naukowcy udowodnili (w ramach słynnego badania Seven Countries Study), że stężenie cholesterolu we krwi zależy w dużej mierze od rodzaju spożywanych kwasów tłuszczowych. Im więcej mamy w diecie nasyconych kwasów tłuszczowych (występujących głównie w tłuszczach zwierzęcych), tym wyższe mamy stężenie cholesterolu we krwi. Tymczasem, przewaga nienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie (pochodzących głównie z tłuszczów roślinnych) wiąże się z niskim stężeniem "złego" cholesterolu. 

Podsumowując, regularne kontrolowanie i obniżanie (w razie potrzeby) stężenia cholesterolu (całkowitego / LDL) we krwi jest kluczową metodą powstrzymywania rozwoju miażdżycy. W ramach profilaktyki tej choroby warto rozważyć m.in. taką modyfikację diety, aby większość spożywanej żywności stanowiły produkty pochodzenia roślinnego. 

Jaki jest bezpieczny dla zdrowia poziom cholesterolu

Obecnie uznaje się, że bezpieczny dla zdrowia poziom cholesterolu LDL we krwi wynosi poniżej 100 mg/dL, czyli inaczej poniżej 2,5 mmol/L. Dodajmy, że granicą bezpieczeństwa w przypadku cholesterolu całkowitego jest stężenie 200 mg/dl (lepiej jednak, aby było ono niższe, zbliżone do poziomu 150-155 mg/dl). 

W przypadku chorób sercowo-naczyniowych, w tym w chorobie wieńcowej, po przebytym zawale lub udarze, ale także w cukrzycy czy też przewlekłej chorobie nerek, pożądane jest utrzymywanie stężenia cholesterolu LDL poniżej 70 mg/dL. 

Vik

Źródła: 

„Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych”, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków 2013

Instytut Żywności i Żywienia / Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej: www.izz.waw.pl / www.ncez.pl
 

Niezłośliwe guzy powstające wskutek namnażania się komórek mięśnia macicy. Najczęstszym miejscem ich występowania (ok. 90 proc.) jest trzon macicy. Rzadko występują pojedynczo, najczęściej są liczne i zróżnicowane pod względem wielkości i lokalizacji. Przyjmują postać kulistą. Mogą mieć kilka milimetrów średnicy, ale mogą też powiększać się do dużych rozmiarów i wypełniać całą miednicę albo przerastać całą macicę, dając obraz tzw. macicy mięśniakowatej. Co jednak ważne, nie dają przerzutów.

Objawy mięśniaków macicy

• na początku pojawiają się z reguły niespecyficzne dolegliwości, takie jak ogólne uczucie dyskomfortu w okolicy jamy brzusznej i podbrzusza
• gdy choroba postępuje mięśniaki mogą zacząć uciskać na narządy sąsiadujące, powodując np. częstomocz przy ucisku na pęcherz
• pojawić mogą się również nadmierne krwawienia miesiączkowe, prowadzące do anemii. 

Mięśniaki a ciąża
Umiejscowienie mięśniaków w okolicy ujść jajowodów do jamy macicy może powodować ich niedrożność. Liczne, nawet drobne mięśniaki podśluzówkowe bardzo często utrudniają zagnieżdżenie się zarodka w błonie śluzowej macicy. W przypadku kobiet, u których zdiagnozowano mięśniaki macicy, a które jeszcze nie rodziły i planują macierzyństwo, bardzo ważny jest właściwy dobór metody leczenia. 

Zdiagnozowanie mięśniaków macicy, w przypadku kiedy kobieta jest już w ciąży, oznacza konieczność przebywania pacjentki pod ścisłą opieką lekarza ginekologa, bo zmiany hormonalne, jakie zachodzą w tym okresie, mogą wpływać na szybszy wzrost mięśniaków. Poprzez upośledzenie ukrwienia błony śluzowej macicy w okolicy tworzącego się łożyska, może dochodzić do nawracających krwawień, niekiedy bardzo obfitych, a w skrajnych wypadkach nawet do poronień. Zdarza się również, że mięśniaki mogą wywoływać przedwczesne skurcze lub uniemożliwić poród siłami natury (dlatego lekarze rekomendują zazwyczaj wykonanie cesarskiego cięcia). 

Mięśniaków macicy nie usuwa się w trakcie ciąży. Ginekolodzy zalecają, aby zabieg wykonywać dopiero po zakończeniu połogu, czyli po upływie około 6 tygodni od porodu. Usunięcie mięśniaków może, ale nie musi, mieć wpływ na przebieg kolejnej ciąży, natomiast znacznie zwiększa częstość cięć cesarskich. 

Diagnostyka mięśniaków macicy
Najmniej inwazyjne jest przezpochwowe badanie USG, często wykonywane w trakcie rutynowej wizyty ginekologicznej.

Leczenie mięśniaków macicy
Powszechne jest stosowanie radykalnego zabiegu – histerektomii, usuwającego cały narząd – macicę, ale istnieją również formy mniej inwazyjne, tj. chirurgiczne usunięcie samych zmian – zabieg miomektomii, bądź szereg metod zabiegowych, tj. embolizacja, mioliza, kriomioliza, oraz FUS – najnowsza technika wykorzystująca do niszczenia mięśniaków skoncentrowaną wiązkę ultradźwięków sterowaną za pomocą rezonansu magnetycznego. Gamę metod nieinwazyjnych, od niedawna, poszerza również nowoczesna farmakoterapia.

Czy jest możliwe całkowite wyleczenie mięśniaków macicy?
Mięśniaki macicy często nawracają. Obecnie jedynym znanym sposobem wyleczenia pacjentki z mięśniaków macicy jest operacyjne usunięcie macicy w całości.

Czy można zapobiegać mięśniakom macicy? 
Nie, ponieważ jak dotąd mechanizmy rozwoju choroby nie zostały w pełni poznane. Nie ma wobec tego żadnej diety, szczepienia czy też schematu zachowań zabezpieczających przed powstaniem mięśniaków.

mw

Źródło:

Medycyna Praktyczna 

Zaburzenie rytmu serca dotyczące przedsionków, w którym ich praca jest nieregularna, a tętno nieprawidłowe.

Często migotanie przedsionków dotyczyć osób, które chorują na:

• nadciśnienie, 
• miażdżycę,
• nadczynność tarczycy,
• zapalenie płuc,
• astmę,
• cukrzycę,
• POChP,
• mają wadę serca lub przeszły zawał.

 Uwaga! Migotanie przedsionków może także dotyczyć osób sprawnych fizycznie, w tym sportowców!

Osoby z migotaniem przedsionków są często narażone na udar, dlatego leczenie obejmuje włączenie leków zapobiegających chorobie, poza tym leków kontrolujących tętno i rytm serca, kardiowersję (przywracanie prawidłowego rytmu serca) czy ablację cewnikową (odizolowania obszaru powodującego nieprawidłowy rytm serca).

Są sposoby, by zmniejszyć ryzyko tej groźnej choroby. Wystarczy:

• nie palić,
• nie pić alkoholu lub spożywać go w małych ilościach i rzadko,
• zachować prawidłową masę ciała,
• ograniczyć kofeinę,
• wystrzegać się napojów energetyzujących.

Osoba z migotaniem przedsionków nie powinna w ogóle pić napojów energetyzujących.

mz

Źródło: „Collins. Słownik encyklopedyczny MEDYCYNA”, wyd. RTW; nhs.uk.

Umiarkowany lub ciężki, przeważnie pulsujący ból głowy najczęściej występujący po jednej stronie głowy.

Często dodatkowymi objawami towarzyszącymi migrenie są nudności, wymioty oraz zwiększona wrażliwość na światło lub dźwięk. Niektóre osoby wyczuwają nadejście ataku migreny, odczuwając tzw. aurę.

Są leki na migrenę, ale chory może też ograniczyć tę chorobę we własnym zakresie. Na zmniejszenie epizodów migreny wpływ mają:

• regularne ćwiczenia,
• odpowiednia ilość i jakość snu,
• lekko strawna dieta,
• ograniczenie kofeiny i alkoholu,
• techniki relaksacyjne.

Dodatkowo, jeśli rozpoznamy, że jakiś bodziec (np. zapach) lub sytuacja wywołuje migrenę, należy ich unikać. W razie ataku migreny bliscy osobie chorej powinny zapewnić jej możliwość wypoczynku zaciemnionym i cichym pomieszczeniu.

Ciężkie przypadki migreny powinien leczyć neurolog, w lżejszych wypadkach wystarczy okresowa konsultacja.

mz

 Źródło: „Collins. Słownik encyklopedyczny MEDYCYNA”, wyd. RTW; nhs.uk).

To choroba zakaźna o ostrym przebiegu wywoływana przez wirusa Epsteina-Barra (EBV). Nazywana jest czasem „chorobą pocałunków”, bo można się nią zakazić poprzez kontakt ze śliną innej osoby – np. w trakcie pocałunków czy też korzystania przy jedzeniu ze wspólnych sztućców lub naczyń. Inne możliwe drogi zakażenia to: kichanie, kaszel, stosunki płciowe, a także przetoczenie zakażonej krwi lub przeszczepienie zakażonego narządu. 

Eksperci szacują, że nawet 90 proc. wszystkich ludzi w którymś momencie życia się tym wirusem zakaża, choć tylko niektórzy z tego powodu chorują. Można być po prostu jego bezobjawowym nosicielem. Warto wiedzieć, że wirus EBV ma zdolność zakażania człowieka na całe życie (tzw. latencja) z okresową reaktywacją i wydalaniem w płynach ustrojowych. 

Na rozwój mononukleozy narażone są głównie dzieci, nastolatki oraz młodzi dorośli.

Jakie są najczęstsze objawy mononukleozy

Zwykle pojawia się w jej przebiegu gorączka, ból gardła, wysypka i opuchlizna węzłów chłonnych. Charakterystycznym objawem mononukleozy, choć nie występuje u wszystkich pacjentów, jest opuchnięcie powiek, nasady nosa i łuków brwiowych. Lekarz w badaniu brzucha często wyczuje też powiększenie wątroby i śledziony. Ponadto chorzy często narzekają na silne zmęczenie, które w niektórych przypadkach może trwać nawet kilka tygodni, a bywa, że i kilka miesięcy. Najczęściej jednak choroba mija po 2-3 tygodniach. 

W przypadku mononukleozy stosuje się leczenie objawowe (lekarz przepisuje np. leki przeciwgorączkowe lub przeciwbólowe, aby złagodzić związane z infekcją dolegliwości). 

Choć dla większości ludzi choroba ta nie stanowi poważniejszego zagrożenia, to jednak niesie istotne ryzyko m.in. dla osób z osłabionym układem immunologicznym (np. po chemioterapii czy zakażonych HIV). 

To m.in. dlatego osoby, które przechorowały mononukleozę, przez sześć miesięcy po wyzdrowieniu nie mogą być dawcami tkanek czy narządów, co oznacza, że dotyczy to także oddawania krwi czy osocza.

Vik 

Źródło: 

Specjalistyczne opracowania dotyczące mononukleozy z portalu Medycyna Praktyczna
 

Mukowiscydoza (CF, ang. Cystic Fibrosis) jest najczęstszą chorobą genetyczną, powodowaną błędami (mutacjami) w obrębie genu CFTR. Występuje u jednego na 2500-4400 urodzonych dzieci w Polsce. W efekcie mutacji w organizmie powstaje nadmiernie lepki śluz powodujący zaburzenia głównie w układzie oddechowym, pokarmowym i rozrodczym. Jednym z najczęstszych objawów tej choroby jest przewlekła choroba oskrzelowo-płucna.

Chore dziecko zawsze dziedziczy dwie wadliwe kopie  genu powodującego mukowiscydozę - jedną od swej matki, drugą od ojca. Osoby, u których uszkodzona jest tylko jedna kopia genu to tzw. nosiciele (mutacji) i nie mają objawów choroby.

Dwoje nosicieli mutacji wciąż ma bardzo duże szanse na zdrowe dziecko. W przypadku, gdy oboje rodzice są nosicielami mutacji w genie CFTR (czyli są osobami zdrowymi, ale posiadają jedną kopię genu zawierającą mutację, a drugą prawidłową), prawdopodobieństwo wystąpienia choroby u ich dziecka wynosi 25 procent dla każdej ciąży, co jednocześnie oznacza, że mają 75 proc. szans na urodzenie dziecka zdrowego.

Ze względu na stosunkowo wysoką częstość nosicielstwa mutacji w genie CFTR, nawet w przypadku wykrycia mutacji w jednej kopii genu u dziecka zdrowego, jego rodzice mają 25-krotnie podwyższone ryzyko urodzenia dziecka chorego na mukowiscydozę z kolejnych ciąż. Dlatego powinni udać się do Poradni Genetycznej i rozważyć, wraz z lekarzem genetykiem, wykonanie analizy genu CFTR, co umożliwi dokładniejsze obliczenie ryzyka. W takiej sytuacji lekarz doradzi wykonanie najpierw analizy nosicielstwa zidentyfikowanej mutacji, a następnie u tego z partnerów, który mutacji nie ma, wykonanie rozszerzonej analizy genu CFTR w celu sprawdzenia, czy osoba ta nie jest nosicielem innej mutacji genu CFTR.

Gdy jeden z rodziców dziecka choruje na mukowiscydozę, a drugi jest nosicielem mutacji genu CFTR, ryzyko odziedziczenia choroby wynosi już 50 proc. W przypadku, gdy jeden z rodziców choruje na mukowiscydozę, a drugi nie jest nosicielem wadliwego genu, ryzyko odziedziczenia choroby jest bardzo niskie, jednak dziecko na pewno będzie nosicielem mutacji genu CFTR.

Wszystkie noworodki w Polsce objęte są programem badań przesiewowych m.in.: w kierunku mukowiscydozy. Wczesna diagnoza daje szansę na szybsze wprowadzenie terapii, profilaktyki, co pozwala uniknąć wielu komplikacji.

Na długość życia pacjentów duży wpływ ma liczba przebytych infekcji. To dlatego tak ważne jest, by im zapobiegać, a kiedy chorzy są w szpitalu, byli odizolowani od innych pacjentów. Istotne jest wtedy, by nie dochodziło do zakażeń krzyżowych.

Jeśli znasz osobę chorującą na mukowiscydozę, ochraniaj ją przed możliwymi zakażeniami (np. odłóż spotkanie, jeśli masz nawet niewielkie objawy przeziębienia).

Chorzy na mukowiscydozę mogą prowadzić normalne życie – chodzić do szkoły, uprawiać sport, realizować swoje pasje. Uprawianie sportu jest w ich przypadku bardzo ważne, ponieważ poprawia rokowanie choroby.

Częstym problemem, zwłaszcza w okresie noworodkowym i wczesnoniemowlęcym, są kaszel i infekcje układu oddechowego. Gęsty, lepki śluz ma tendencję do zalegania, a jego gromadzenie w drogach oddechowych sprzyja powstawaniu stanu zapalnego, a także zasiedlaniu ich przez bakterie, a to przyczynia się do uszkodzenia układu oddechowego. By temu zapobiec, już od pierwszych miesięcy życia zostaje wdrożone leczenie inhalacyjno-drenażowe.

Chorzy na mukowiscydozę z uwagi na swoją chorobę spożywają stosunkowo dużo antybiotyków. Stosować też muszą odpowiednią dietę - bardziej kaloryczną, z większą ilością soli i tłuszczy niż zalecana dla zdrowej populacji.

Dzięki inhalacjom możliwe jest zmniejszenie lepkości śluzu oraz podawanie leków działających na układ oddechowy. Drenaż natomiast umożliwia ewakuację wydzieliny. Zabiegi powinny być wykonywane regularnie. Tego, w jaki sposób je robić, rodzice powinni nauczyć się w ośrodku specjalistycznym.

Podczas kolejnych wizyt w ośrodku specjalistycznym wykonywane są badania bakteriologiczne – u małych dzieci zwykle wymazy z gardła. Wyniki tych badań są pomocne w doborze właściwego antybiotyku. Należy pamiętać, że u dzieci chorych na mukowiscydozę antybiotykoterapię wdraża się wcześniej, na dłuższy okres i stosując wyższe dawki niż u rówieśników.

gap