Zaćma – kto jest nią zagrożony?
Dziś Światowy Dzień Wzroku. Według Światowej Organizacji Zdrowia zaćma jest główną przyczyną upośledzenia wzroku. Odpowiada także za co drugi przypadek ślepoty. Sprawdź, jakie są czynniki ryzyka rozwoju zaćmy.
W badaniach przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych wykazano, że prawie 40 proc. mężczyzn i ok. 45 proc. kobiet po 74 r. ż. ma zaćmę, która pogarsza ich ostrość wzroku. Nie ma odpowiednich danych dotyczących polskiej populacji. Szacuje się, że choruje na nią u nas ok. 800 tys. osób.
Co to jest zaćma?
Zaćma (katarakta) jest jedną z głównych przyczyn pogorszenia lub utraty wzroku u osób, które ukończyły 55. rok życia. Rozwój tej choroby jest zazwyczaj naturalną konsekwencją procesu starzenia się organizmu i towarzyszącym temu zaburzeniom metabolicznym. Z upływem lat naturalna soczewka oka traci przejrzystość, a pojawiające się zamglenie stanowi barierę w przedostaniu się światła do siatkówki.
Zaćma rozwija się w nierównym tempie – u niektórych w ciągu kilku miesięcy znacząco pogarsza się jakość widzenia, inni odczuwają wyraźny dyskomfort dopiero po kilku latach.
- Zaćma nie jest dziedziczna – mówi dr Arkadiusz Goś, okulista. - Natomiast występuje zaćma wrodzona, która może być uwarunkowana genetycznie, rozwija się ona już wewnątrzmacicznie i ujawnia się w pierwszych miesiącach życia dziecka.
Pierwsze objawy zaćmy
Na początku pacjent zaczyna trochę gorzej widzieć. Nie pomaga nawet ciągłe przecieranie okularów. Mają rozmyty obraz. Chorzy opowiadają, że w słoneczny dzień widzą jak błyskawice przebiegają im przed oczami. Gdy słońca nie ma, widzą lepiej. Niestety z czasem wzrok pogarsza się tak mocno, że trudno już wykonywać codzienne czynności. Zaćma powoduje stopniowe pogorszenie ostrości wzroku, aż może dojść do prawe całkowitej utraty widzenia.
Czy można zapobiec zaćmie?
Niestety nie. Zaćma, czyli mętnienie soczewki, jest naturalnym objawem starzenia, tak jak zmarszczki czy siwe włosy. Katarakta w 90 proc. jest wynikiem starzenia się tzw. zaćma starcza. Rzadko pojawia się przed 60, najczęściej ok. 80-tki.
Zaćma może powstać także z powodu urazu oka, stanów zapalnych błony naczyniowej oraz długotrwałego stosowania lub ogólnego używania kortykosteroidów. U młodszych osób może rozwinąć się z powodu cukrzycy lub krótkowzroczności.
Jak dbać o swój wzrok:
- stosować dietę bogatą w przeciwutleniacze (witaminy A , B,E, C i beta – karoten)
- jeść dużo warzyw (szczególnie zielonych) i owoców
- unikać palenia papierosów i picia alkoholu
- zadbać o aktywność fizyczna (bieganie, spacery)
- unikać nadmiernego nasłonecznienia (stosować okulary z filtrem UV)
Co się dzieje w trakcie operacji?
Jedynym sposobem leczenia zaćmy jest operacja. To krótki zabieg, wykonywany w znieczuleniu miejscowym oka. Pacjent przez całą operacje jest świadomy, wie co się dzieje. Zabieg trwa od 15 do 30 minut. Tyle trwa usunięcie zmętniałej soczewki oka i zastąpieniu jej sztuczną.
W czasie operacji chirurg okulista wykonuje niewielkie nacięcie po stronie rogówki, usuwa naturalną zmętniałą soczewkę oka, a następnie zastępuje ją sztuczną soczewką wewnątrzgałkową o odpowiednio dobranych parametrach optycznych. Zabieg jest bezbolesny – krople znieczulające i leki uspokajające sprawiają, że uczucie dyskomfortu zostaje ograniczone do minimum. Podczas jednego zabiegu operowane jest jedno oko. Drugie można zoperować zwykle po upływie kilku tygodni od pierwszej operacji.
Po zabiegu, jeszcze tego samego dnia, pacjent może wrócić do domu pod opieką osoby towarzyszącej. Pacjenci po operacji często widzą dużo lepiej. Efekt w dużej mierze zależy od rodzaju soczewek, które zostały wszczepione. Są soczewki pozwalające skorygować wady wzroku. Dzięki nim pacjent po operacji widzi dobrze i z bliska i z daleka, dlatego w wielu sytuacjach może zrezygnować z okularów. W przypadku zabiegu refundowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia pacjent nie ma możliwości wyboru soczewki, wszczepiana jest wówczas soczewka jednoogniskowa. Pozwala ona na uzyskanie dobrego widzenia do dali, jednak pacjent nadal będzie potrzebował okularów do czytania, czy pracy przy komputerze.
Co po operacji?
Pacjent na pierwsze badanie kontrolne zgłasza się zwykle pierwszego dnia po zabiegu. Zaleca się stosowanie przez 3-4 tygodnie po operacji kropli antybiotyko-steroidowych. Przez trzy miesiące zalecane jest także unikanie wysiłku, gwałtownych wstrząsów.
Dlaczego powstaje zaćma wtórna?
- U ok. 20 proc. pacjentów po operacji rozwija się zaćma wtórna, czyli częściowe zmętnienie, pozostawionej w czasie operacji usunięcia zaćmy, tylnej torebki soczewki – mówi dr Arkadiusz Goś, okulista. - To może powodować pogorszenie widzenia. Zaćmę wtórną usuwa się za pomocą lasera. Zabieg jest bardzo krótki, a ostrość wzroku poprawia się niemal natychmiast.
Sprawdź, czy masz problem ze wzrokiem?
Jeśli mamy jakieś wątpliwości związane z naszym wzrokiem, warto je skonsultować z okulistą.
Wizyta u specjalisty będzie konieczna, jeśli:
- masz więcej niż 60 lat
- palisz lub paliłeś papierosy przez kilka lat w przeszłości
- stosowałeś przez dłuższy czas (dłużej niż miesiąc) leki kortykosteroidowe
- masz cukrzycę
- jesteś otyły (wskaźnik BMI powyżej 30)
- masz wysokie ciśnienie tętnicze
- twoje widzenie jest mętne, niewyraźne lub przyciemnione
- twoje oczy są bardziej wrażliwe na światło niż kiedyś
- coraz większą trudność sprawia Ci widzenie w nocy (czy np. widzisz aureole wokół źródeł światła albo doznajesz oślepienia, prowadząc samochód nocą)
- kolory wydają się wyblakłe albo mają żółtawe/brązowe zabarwienie
- częściej niż dawniej musisz zmieniać okulary na mocniejsze.
Jeśli w czasie odpowiedzi na powyższe pytania rozpoznałeś u siebie któryś z czynników ryzyka czy objawów zaćmy, warto byś udał się do lekarza pierwszego kontaktu po skierowanie do okulisty.
Agnieszka Pochrzęst-Motyczyńska (zdrowie.pap.pl)
Źródła:
“Zaćma”, prof. Wojciech Omulecki. Medycyna Praktyczna dla Lekarzy - Okulistyka.
Materiały informacyjne kampanii edukacyjnej na temat zaćmy „Lepszy wzrok, lepsze życie”.
