Zapalenie ucha u dziecka. Czy zawsze trzeba dać antybiotyk?
U wielu chorych ostre zapalenie ucha środkowego cofa się samoistnie bez antybiotykoterapii. Po 24 godzinach dolegliwości ustępują u ok. 60 proc. nieleczonych chorych. Jednak są sytuacje, gdy antybiotyk jest konieczny.
Ostre zapalenie ucha środkowego w większości wypadków cofa się bez powikłań i trwałych następstw nawet wtedy, gdy w jego przebiegu doszło do pęknięcia (perforacji) błony bębenkowej. Błona zamyka się zwykle w ciągu kilku dni.
Uwaga! Nie zwlekaj i nie obawiaj się antybiotyku w tych sytuacjach:
- U dzieci w wieku od 6 do 24 miesięcy, gdy jest pewne rozpoznanie ostrego zapalenia ucha środkowego (OZUŚ). Nie powinno się zwlekać z podaniem antybiotyku, gdy niemowlę jest wyraźnie obolałe i rozgorączkowane, a jednocześnie zakatarzone i w przeszłości przebyło OZUŚ;
- U dzieci w wieku od 6 do 24 miesięcy, gdy nie ma pewnego rozpoznania OZUŚ, ale objawy są nasilone, czyli dziecko ma co najmniej średnio nasilony ból ucha lub gorączkę 39 stopni Celsjusza, wymioty. Wysoka gorączka i wymioty świadczą o zakażeniu bakteryjnym ucha środkowego;
- Gdy z ucha dziecka wycieka krwisty płyn. - Nawet jeśli zapalenie zaczęło się od infekcji wirusowej i doszło do krwistego wycieku, antybiotyk jest konieczny. Jeśli go nie podamy, ucho może się źle wygoić – mówi olanta Rzewuska, laryngolog, foniatra, z Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów Lecznictwa Otwartego Warszawa-Żoliborz w Warszawie.
U 40 proc. chorych po przebytym ostrym zapaleniu ucha środkowego przez ponad miesiąc utrzymuje się w uchu wysięk powodujący czasowy niedosłuch.
Uwaga! Nie przerywaj na własną rękę terapii!
Zapalenie uszu długo się leczy. Warto pamiętać jednak o tym, że gdy dziecko dostanie lek, ból mija często już następnego dnia, ale ucho ciągle jest chore.
- Jak kontroluję dzieci po siedmiu dniach, to często stan zapalny w uchu jeszcze jest, dlatego ważne jest, by wyleczyć uszy do końca i nie przerywać wcześniej antybiotykoterapii – podkreśla laryngolog.
Co oznacza kolor i gęstość kataru?
Zarówno barwa kataru, jak i jego gęstość są ważnymi wskazówkami:
- Wodnista i bezbarwna wydzielina z nosa - zwykle wskazuje na alergię - tzw. alergiczny nieżyt nosa. Taki katar najczęściej pojawia się w sezonie pylenia uczulających roślin. Dodatkowo pojawiają się: świąd nosa, łzawienie i swędzenie oczu, częste kichanie. Nie ma natomiast podwyższonej temperatury ciała.
- Żółtozielona wydzielina - może świadczyć o infekcji wirusowej lub bakteryjnej. Gdy dojdzie do infekcji wirusowej, katar na początku jest wodnisto-śluzowy, jednak po pewnym czasie wydzielina staje się gęsta i biała.
- Śluzoworopna wydzielina - jest objawem ostrego zapalenia błon śluzowych, które najczęściej wywołują wirusy, rzadziej bakterie. Jeśli wydzielina z nosa staje się bardzo gęsta, żółtozielona, ropna, może oznaczać to, że katar wirusowy zmienił się w bakteryjny, ale nie zawsze można to potwierdzić wymazem.
Kiedy można się wstrzymać z antybiotykiem?
W związku ze wzrostem oporności bakterii, towarzystwa pediatryczne zalecają leczenie antybiotykami pacjentów wysokiego ryzyka, czyli małe dzieci i poważnie chore oraz tych z nawracającym ostrym zapaleniem ucha środkowego.
U dzieci w wieku powyżej 24 miesięcy, gdy nie ma pewnego rozpoznania ostrego zapalenia ucha środkowego (OZUŚ), a objawy nie są nasilone, można wstrzymać się na 48-72 godzin z decyzją o antybiotykoterapii i leczyć dziecko objawowo, podając leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. To tzw. czujna obserwacja.
U większości dzieci z OZUŚ objawy ustępują bez zastosowania antybiotyku w ciągu 24-48 godzin.
Badanie z randomizacją przeprowadzone w podstawowej opiece zdrowotnej w Wielkiej Brytanii wykazało, że kliniczna wyraźna poprawa w 3. dniu wystąpiła u 70 proc. dzieci chorych na OZUŚ, którym podawano leki przeciwzapalne i przeciwgorączkowe, oraz u 86 proc. chorych, którym oprócz leków objawowych od razu przepisano amoksycylinę (antybiotyk).
Opóźnienie decyzji o antybiotykoterapii ostrego zapalenia ucha środkowego u dzieci o 72 godziny pozwalało ograniczyć stosowanie leków przeciwbakteryjnych. Dlatego u dzieci w wieku powyżej 24 miesięcy, gdy nie ma pewnego rozpoznania OZUŚ i objawy nie są nasilone, zaleca się obserwację dziecka przez trzy dni, a po tym czasie lekarz powinien jeszcze raz obejrzeć pacjenta i w razie nasilenia się objawów lub braku poprawy, wtedy trzeba podać antybiotyk.
Decydując się na obserwację dziecka, lekarz może też wypisać receptę na antybiotyk już podczas pierwszej wizyty. Rodzice będą musieli ją zrealizować i rozpocząć leczenie w razie utrzymywania się objawów po 48-72 godzinach leczenia objawowego.
Wyniki badań nie potwierdzają obaw, że powszechniejsze stosowanie taktyki "uważnego wyczekiwania" zwiększa zachorowalność na poważne powikłania takie jak: zapalenie wyrostka sutkowatego.
Agnieszka Pochrzęst-Motyczyńska (zdrowie.pap.pl)
Źródła:
Prof. Andrzej Radzikowski, „Rozpoznawanie i leczenie ostrego zapalenia ucha środkowego u dzieci. Aktualne (2004) wytyczne American Academy of Pediatrics i American Academy of Family Physicians”, Medycyna Praktyczna dla Lekarzy
Prof. Elżbieta Hassmann-Poznańska, „Ostre zapalenie ucha”, Medycyna Praktyczna-Pediatria
„Pediatria”, redakcja naukowa Krystyna Kubicka i Wanda Kawalec, Wydawnictwo Lekarskiej PZWL, Warszawa, 2008 r., rozdział dotyczący chorób uszu, tom 2.
„The Merck Manual, podręcznik do diagnostyki i terapii”, Wydanie trzecie, polskie, Wrocław 2008 r., część 8: Choroby uszu, nosa, gardła i zębów.
