Od nadwagi do choroby otyłościowej - jakie są przyczyny i jak wygląda diagnostyka?
Otyłość jest jednym z największych wyzwań zdrowotnych współczesnego społeczeństwa. Tylko w Polsce choruje na nią co piąta dorosła osoba. Zjawisko to nie tylko wpływa na jakość życia, lecz także stanowi istotny czynnik ryzyka wielu poważnych schorzeń, w tym m.in. cukrzycy typu 2 i chorób sercowo-naczyniowych. Jednak otyłość to choroba, na którą nie zapada się z dnia na dzień - jej początkiem jest nadwaga. Sprawdź, jakie są najczęstsze przyczyny tych stanów i jak wygląda diagnostyka.
Przyczyny nadwagi i otyłości - od stylu życia do genetyki
Nadwaga i otyłość są efektem nadmiernego gromadzenia się tkanki tłuszczowej w organizmie. Na rozwój otyłości wpływa szerokie spektrum różnorodnych czynników, w tym genetycznych, epigenetycznych, hormonalnych (np. niedoczynność tarczycy) oraz neurohormonalnych. Istotną rolę pełnią również czynniki psychologiczne, takie jak depresja, zaburzenia lękowe czy zaburzenia w mechanizmie regulacji łaknienia. Do tego dochodzą aspekty społeczne i środowiskowe, które znacząco modyfikują ryzyko wystąpienia otyłości. Przewlekły dodatni bilans energetyczny stanowi bardzo ważny element w rozwoju tej choroby. Jego powstawanie najczęściej wynika ze zwiększonego spożycia węglowodanów prostych i tłuszczów, niewłaściwych nawyków żywieniowych, a także ograniczonej aktywności fizycznej.
Nieprawidłowa dieta jest jedną z przyczyn nadwagi i otyłości. Współczesne społeczeństwa często sięgają po żywność wysokoprzetworzoną, dania typu fast food i napoje słodzone, które są wysokokaloryczne i bogate w puste kalorie. Spożywanie takich produktów przy siedzącym trybie życia może skutkować przyrostem masy ciała i gromadzeniem się tkanki tłuszczowej, zwłaszcza w okolicach brzucha.
Genetyka również odgrywa istotną rolę w rozwoju nadwagi i otyłości. Istnieją dowody na to, że geny mogą wpływać na zdolność organizmu do przetwarzania tłuszczu oraz na nasze preferencje żywieniowe. Choć nie istnieje jeden konkretny „gen otyłości”, można zauważyć, że w rodzinach, w których występuje otyłość, ryzyko rozwoju nadwagi jest znacznie wyższe. Niektóre z najważniejszych genów związanych z otyłością to FTO, MC4R, LEPR, LEP, POMC i inne.
Zaburzenia hormonalne, takie jak np. niedoczynność tarczycy, mogą spowolnić metabolizm i sprzyjać przyrostowi masy ciała, natomiast przewlekle podniesiony poziom kortyzolu (tzw. hormonu stresu) może zaostrzać apetyt na wysokokaloryczne produkty, co w efekcie zwiększa ryzyko nadwagi i otyłości.
Jak diagnozować nadwagę i otyłość?
Diagnoza nadwagi lub otyłości bazuje na pomiarze wskaźnika masy ciała (BMI), który jest powszechnie stosowaną - choć wymagającą uzupełnienia - metodą diagnostyczną. BMI oblicza się, dzieląc masę ciała (w kilogramach) przez kwadrat wzrostu (w metrach). Wartości BMI są klasyfikowane w następujący sposób:
• BMI poniżej 18,5 kg/m2 - niedowaga;
• BMI 18,5-24,9 kg/m2 - prawidłowa masa ciała;
• BMI 25-29,9 kg/m2 - nadwaga;
• BMI 30 kg/m2 i więcej - otyłość.
Pomimo szerokiego zastosowania wskaźnika BMI, warto pamiętać, że ta metoda ma swoje ograniczenia. Przykładowo, nie uwzględnia ona rozmieszczenia tłuszczu w organizmie oraz składu ciała, co może prowadzić do błędnych wniosków, szczególnie u osób o dużej masie mięśniowej. Z tego powodu w diagnostyce nadwagi i otyłości stosuje się również inne wskaźniki.
Obwód pasa to jedno z bardziej precyzyjnych narzędzi diagnostycznych. U kobiet obwód pasa nie powinien przekraczać 80 cm, u mężczyzn 94 cm. Wartości wyższe oznaczają nie tylko nadmiar tkanki tłuszczowej, ale także wyższe ryzyko sercowo-naczyniowe.
Kolejnym ważnym narzędziem w diagnostyce otyłości jest analiza składu ciała, która mierzy procentową zawartość tłuszczu, mięśni i wody. Taki pomiar pozwala dokładniej oszacować, ile tkanki tłuszczowej znajduje się w organizmie, a także gdzie jest zgromadzona.
Dowiedz się więcej: https://pro.novonordisk.pl/materialy-dla-pacjenta/artykuly/artykuly-na-temat-otylosci.html
Leczenie nadwagi i otyłości - jak wygląda proces?
Leczenie nadwagi i otyłości to długotrwały proces, który wymaga zmiany nawyków żywieniowych, zwiększenia aktywności fizycznej, a w niektórych przypadkach również wsparcia farmakologicznego i/lub chirurgicznego. Najważniejsze, aby podejście było kompleksowe i dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Zmiana diety to pierwszy i najważniejszy krok. Dieta powinna być zrównoważona, bogata w błonnik, warzywa, białko i zdrowe tłuszcze, a jednocześnie uboga w przetworzoną żywność i węglowodany proste. Istotne jest również zmniejszenie ilości spożywanych kalorii, ale bez „głodówki” i całkowitej eliminacji określonych składników (np. węglowodanów, soli), gdyż może to prowadzić do niedoborów i powrotu do punktu wyjścia. Eksperci zalecają bezpieczny deficyt kaloryczny na poziomie 500-600 kcal poniżej całkowitego dziennego zapotrzebowania energetycznego.
Aktywność fizyczna to drugi fundament leczenia nadmiernej masy ciała. Regularne ćwiczenia aerobowe o niskiej lub umiarkowanej intensywności (np. bieganie, pływanie, taniec, szybki marsz) w połączeniu z treningiem siłowym przyspieszają metabolizm i pomagają w spalaniu tłuszczu. Istotne jest, żeby dostosować poziom i intensywność ćwiczeń do własnych możliwości i preferencji. W razie, gdyby pacjent miał trudność w rozpoczęciu wdrażania ćwiczeń do swojej codzienności, można skierować go do fizjoterapeuty lub doświadczonego trenera personalnego. Warto również podkreślić, że każdy mały krok w zwiększeniu aktywności fizycznej ma znaczenie.
Farmakologiczne leczenie otyłości jest stosowane jako uzupełnienie diety o obniżonej kaloryczności oraz zwiększonej aktywności fizycznej, szczególnie w przypadkach, gdy interwencje dietetyczne i behawioralne nie przyniosły oczekiwanej redukcji masy ciała ani realizacji celów terapeutycznych. Wskazania do zastosowania farmakoterapii obejmują osoby dorosłe z BMI równym lub wyższym niż 30 kg/m². Farmakoterapia może być również rozważana u dorosłych z BMI w przedziale 27-29,9 kg/m², czyli z nadwagą, jeżeli współistnieje co najmniej jedna choroba związana z nieprawidłową masą ciała, taka jak zaburzenia gospodarki węglowodanowej (stan przedcukrzycowy lub cukrzyca typu 2), nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia, obturacyjny bezdech senny lub choroba sercowo-naczyniowa. Decyzja o włączeniu farmakoterapii powinna być podejmowana indywidualnie przez lekarza, zgodnie z aktualnymi wytycznymi klinicznymi.
Chirurgiczne leczenie otyłości, czyli bariatria, jest metodą redukcji masy ciała u pacjentów z otyłością III stopnia (BMI ≥40 kg/m² lub ≥35 kg/m² z chorobami współistniejącymi), szczególnie gdy inne formy leczenia nie przynoszą rezultatów. Operacje bariatryczne są rekomendowane także pacjentom z BMI 30-34,9 kg/m², jeśli inne terapie są nieskuteczne, a w szczególnych przypadkach jako przygotowanie do innych koniecznych zabiegów operacyjnych. Ze względu na rezygnację z górnej granicy wieku kwalifikacja do operacji wymaga indywidualnej oceny bilansu korzyści i ryzyka. Po zabiegu pacjenci wymagają stałej opieki i wsparcia, szczególnie w zakresie odżywiania i monitorowania stanu zdrowia.
Artykuł powstał we współpracy z Novo Nordisk, właścicielem strony https://www.forum-dla-otylosci.pl/
Źródło informacji: pro.novonordisk.pl
