Przyjaciel dobry na pamięć

Utrzymywanie dobrych, ciepłych relacji z innymi może być kluczem do zachowania sprawnego umysłu w późnym wieku – dowodzą badania naukowców z amerykańskiego Northwestern University.

Fot. PAP
Fot. PAP

Prawie każdy z nas miał kiedyś z takimi osobami do czynienia i z pewnością dobrze je zapamiętał, bo są naprawdę niesamowite. Będąc grubo po 80-tce zachowują wspaniałą sprawność umysłu, a każda rozmowa z nimi staje się intelektualną przygodą.

Naukowcy z Northwestern University już od pewnego czasu badają ludzi, którzy po przekroczeniu 80. roku życia są ponadprzeciętnie sprawni intelektualnie. Co to oznacza? Ich pamięć epizodyczna (autobiograficzna) - przechowująca wydarzenia i powiązane z nią emocje - jest sprawna jak w przypadku 50-, 60-latków. Stopniowe pogorszenie działania tej pamięci i spadek prędkości, z jaką przywołujemy informacje, postępuje z wiekiem i jest procesem zupełnie naturalnym.

Ludzka inteligencja jest obecnie definiowana jako zdolność przystosowania się do okoliczności, dzięki dostrzeganiu abstrakcyjnych relacji, korzystaniu z uprzednich doświadczeń i skutecznej kontroli nad własnymi procesami poznawczymi.

Spowolnienie starości

Osobom badanym przez Amerykanów najwyraźniej dało się ten proces zatrzymać. Dotychczasowe ustalenia dowodzą, że mają one znacznie większy niż ich rówieśnicy fragment mózgu zwany przednią częścią zakrętu obręczy. Jest to o tyle zaskakujące, że kurczenie się kory mózgowej (a wspomniany fragment jest jego częścią) zaczyna się tuż po osiągnięciu przez człowieka dorosłości. Co więcej, u takich osób zmniejszanie się całego mózgu (co także jest czymś naturalnym), zdaje się być zahamowane.

Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki

Komputer? Szydełkowanie? Książki? Mózg na dopingu

Korzystanie z komputera i dzierganie na drutach może przynosić więcej korzyści osobom po siedemdziesiątce w zachowaniu sprawnego umysłu niż czytanie książek – twierdzą naukowcy z Mayo Clinic.

Szukając przyczyn takiego stanu rzeczy zespół badaczy pod kierunkiem doktorantki Amandy Cook Maher postanowił sprawdzić, jakie czynniki psychologiczne mogą być powiązane nadzwyczajnymi osiągnięciami intelektualnymi niektórych 80-latków. Punktem wyjścia były ustalenia, że ogólny psychologiczny dobrostan jest u osób dorosłych skorelowany z lepszym działaniem funkcji poznawczych.

W badaniach Cook Maher wzięło udział 31 „superstaruszków”, liczących co najmniej 80 lat (80-96 lat, średnia 83,4) oraz 19 ich rówieśników (81-102 lata, średnia 84,4) wykazujących typową dla tego wieku sprawność umysłu. Wszyscy badani zostali dobrani tak, by poziom wykształcenia był podobny.

Wszyscy wypełniali specjalny test psychologiczny pozwalający ocenić ogólny dobrostan, składający się z sześciu części (poczucie autonomii w zakresie wyrażania poglądów, pozytywne relacje z innymi, zdolność do radzenia sobie z problemami, rozwój osobisty, cel w życiu, samoakceptacja).

Uzyskane w ten sposób wyniki zostały starannie przeanalizowane. Okazało się, że pod względem większości aspektów obydwie grupy niewiele się różniły. Był jednak jeden czynnik, który wyraźnie się wybijał wśród „superstaruszków”: to „utrzymywanie pozytywnych relacji z innymi”. Innymi słowy, osoby, które miały znakomitą pamięć i szybko przetwarzały informacje, utrzymywały bardziej satysfakcjonujące więzi społeczne z bliźnimi, a zatem miały określone grono przyjaciół i znajomych.

Jeśli starzeć się, to nie indywidualnie

Komentując otrzymane wyniki na łamach tygodnika „PLOS ONE” zespół Cook Maher stwierdził, że choć obydwie grupy badanych cieszyły się z wysokiego poziomu dobrostanu, tylko superstaruszkowie wskazywali na znacząco wyższą jakość więzi społecznych. To właśnie one mogą być czynnikiem umożliwiającym się lepsze starzenie się. Zwłaszcza w powiązaniu z odnotowaną u nich większą gęstością określonego rodzaju neuronów w przedniej części zakrętu obręczy, neuronów, które najprawdopodobniej odgrywają wielką rolę w utrzymywaniu więzi społecznych, społecznej intuicji i regulacji emocji. Możliwe, że to one są przyczyną, dla której badane osoby tak dobrze tworzą więzi społeczne.

Jest jednak również bardzo prawdopodobne, że jest wręcz odwrotnie: nawiązywanie satysfakcjonujących relacji promuje rozwój nowych komórek nerwowych w określonych miejscach.

– Nasze odkrycia są szczególnie ekscytujące, jako krok do zrozumienia czynników związanych z zachowaniem zdolności poznawczych w zaawansowanym wieku, szczególnie takich, które są modyfikowalne – mówi Amanda Cook Maher.

Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki

Jak dbać o mózg?

Większość Polaków wie, że udar i nowotwór mózgu to schorzenia tego organu. Niewiele jest świadomych, że choroby mózgu to także migrena, depresja czy otępienie. Części chorób mózgu można zapobiegać.

Podobne zdanie ma jej mentorka.

– Nie musisz być duszą towarzystwa, ale te badania potwierdzają teorie, że utrzymywanie silnych więzi społecznych jest powiązane z wolniejszą utratą zdolności poznawczych – mówi dr Emily Rogalski z Northwestern University, która nadzorowała badania Cook Maher.

Ograniczenia badania

Badania amerykańskich uczonych przeprowadzone zostały na relatywnie małej grupie osób, a ponadto była ona mało zróżnicowana pod względem pochodzenia – w obydwu przypadkach zdecydowaną większość stanowiły osoby pochodzenia europejskiego. Stąd sami naukowcy w swoim artykule zalecają powtórzenie testów na znacznie większej, bardziej zróżnicowanej grupie. Potrzebne jest również staranne sprawdzenie, co jest przyczyną, a co skutkiem. Czyli, czy zarejestrowane różne zmiany w mózgu „superstaruszków” są przyczyną tworzenia przez nich bardziej satysfakcjonujących więzi społecznych czy też na odwrót: utrzymywanie więzi społecznych przekłada się na rozwój określonych obszarów mózgu.

Z pewnością jednak nikomu nie zaszkodzi dbałość o dobre kontakty społeczne – wykazano ich dobroczynny wpływ na wiele aspektów zdrowia, nie tylko tego psychicznego. Można więc strawestować słowa popularnej piosenki Kabaretu (nomen-omen) Starszych Panów i nie tylko je nucić, ale i wdrażać w życie: „Jeśli starzeć się, to nie indywidualnie”.

Anna Piotrowska (zdrowie.pap.pl)

Źródła:

Psychological well-being in elderly adults with extraordinary episodic memory

Funkcjonowanie intelektualne w okresie starości

ZOBACZ PODOBNE

  • AdobeStock/Andrii

    Niewykorzystane możliwości leczenia choroby Parkinsona

    Materiał partnerski

    Sytuacja chorych z chorobą Parkinsona w ostatnim czasie znacznie się pogorszyła. Pilotaż zawierający programu opieki koordynowanej nad pacjentem z chorobą Parkinsona, przygotowany już kilka lat temu, wciąż leży w ministerialnej szufladzie, a nowy plan finansowy dla programów lekowych w neurologii praktycznie zredukował możliwości leczenia chorych z zaawansowaną chorobą Parkinsona. Są w leczeniu tej choroby pewne sukcesy, ale brakuje nam kompleksowego myślenia. Konieczne jest uporządkowanie systemu opieki nad tymi chorymi – apelowali specjaliści podczas debaty, która odbyła się w Centrum Prasowym PAP z okazji Światowego Dnia Chorych na Chorobę Parkinsona.

  • Adobe Stock

    Dlaczego ludzie tracą wzrok?

    AMD, jaskra i cukrzyca to główne przyczyny utraty wzroku w krajach wysokorozwiniętych, także w Polsce. W wielu przypadkach ślepocie można zapobiec. Tymczasem w Polsce liczba osób niewidomych sięga 100 tysięcy i ze względu na starzenie się społeczeństwa, jak szacują specjaliści, będzie rosnąć. 

  • Fot. Aleksandra Went - Pracownia Wela Ont Ceramika współpracująca ze Stowarzyszeniem PARK ON

    Dostęp pacjentów z zaawansowaną chorobą Parkinsona do terapii jest często fikcyjny

    Materiał promocyjny

    Lekcje tańca, zajęcia z ceramiki, wsparcie psychologiczne: gdańskie Stowarzyszenie PARK ON na co dzień pomaga osobom z Parkinsonem mierzyć się z chorobą oraz motywuje je do regularnych ćwiczeń.

  • Adobe Stock

    „Więźniowie czwartego piętra” to często osoby starsze

    Starzeć zaczynamy się już od narodzin. To nieuchronny proces i większość z nas go doświadczy. Pytanie tylko, czy otrzyma odpowiednią opiekę. Jak wygląda życie osób starszych w Polsce, nie tylko z perspektywy oddziału geriatrycznego, opowiada lek. Agnieszka Skoczylas, ordynator Oddziału Geriatryczno-Internistycznego Szpitala Wolskiego w Warszawie.

NAJNOWSZE

  • Adobe

    Chrzan – świąteczny superfood

    Gdy w Wielkanoc zasiadamy do stołu, chrzan pojawia się w wielu domach jako konieczny dodatek do jaj, białej kiełbasy czy żurku. Ten ostry, wyrazisty w smaku korzeń ma właściwości, którym zawdzięcza uznanie nie tylko smakoszy, lecz także lekarzy i naukowców. 

  • Komórki macierzyste – nadzieja w leczeniu cukrzycy

  • Czy rządzi nami „gadzi mózg”?

  • Równowaga energetyczna klucz do zdrowia

  • Etykiety alkoholu powinny ostrzegać o ryzyku raka

  • AdobeStock

    Trendy na TikToku: szkodliwe, a nawet niebezpieczne

    Obserwujemy dziś 10 tys. dzieci w wieku od 10 do 18 lat, które publikują niepokojące i niebezpieczne treści w aplikacji TikTok. Ich wspólne motto to „nie radzę sobie z życiem". Dzielą się smutkiem, żalem, treściami autoagresywnymi czy suicydalnymi. Gdy sytuacja jest krytyczna (np. dziecko siedzi na moście lub na torach), zawiadamiamy odpowiednie organy – mówi Kinga Szostko, twórczyni portalu bezpiecznedziecko.org, w którym edukuje rodziców przed zagrożeniami czyhającymi na najmłodszych w sieci.

  • Wielkanocna rzeżucha kontra złogi amyloidu

  • Bullying karmi się ciszą i samotnością