Badania przesiewowe pomagają uciec przed rakiem
Jeśli po osiągnięciu pewnego wieku zwlekasz z wykonaniem cytologii, mammografii czy kolonoskopii, popełniasz duży błąd.
Eksperci podkreślają, że w dużej mierze o zachorowaniu na raka decydujemy sami, poprzez nasz styl życia i zachowania zdrowotne. Szczególnie ważne jest poddawanie się zalecanym badaniom profilaktycznym (przesiewowym), które pozwalają na wykrywanie raka we wczesnym stadium zaawansowania w sytuacji, gdy nie ma żadnych niepokojących objawów i - co najważniejsze - w którym jest on wyleczalny. Dzięki takim badaniom możliwe jest też często wykrycie zmian przedrakowych.
Siła dowodów
O wadze i skuteczności badań przesiewowych świadczą najlepiej dane statystyczne zaprezentowane 30 maja 2017 r. w Centrum Onkologii-Instytucie im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, podczas konferencji „Szybsi od raka, czyli profilaktyka nowoczesna i skuteczna”.
Dzięki Programowi Profilaktyki Raka Szyjki Macicy, który został wdrożony w Polsce w 2006 r., kobiety w wieku 25-59 lat mogą wykonywać bezpłatne badania cytologiczne raz na trzy lata.
Oto efekty programu po 10 latach realizacji:
- Zaobserwowano 2,5-krotny wzrost tempa spadku zachorowalności na raka szyjki macicy w grupie kobiet w wieku 25-59 lat. To dzięki temu, że cytologia jest pierwszym testem, który może wskazać istnienie zmian przednowotworowych, które można wyleczyć.
- Zaobserwowano 3,5-krotny wzrost tempa spadku umieralności na raka szyjki macicy u kobiet z tej grupy wiekowej.To dlatego, że cytologia jest pierwszym testem, wskazującym na możliwość raka szyjki macicy, który – wykryty we wczesnym stadium – jest wyleczalny.
Warto dodać, że zgłaszalność kobiet na cytologię wzrosła dzięki realizacji programu z 59 proc. do około 75 proc.
Dla pań i panów
Eksperci podkreślają, że badania przesiewowe (zwane też screeningowymi) są przeznaczone generalnie dla osób zdrowych (nie mających żadnych niepokojących objawów), które w związku z osiągniętym wiekiem znalazły się w grupie ryzyka.
Poza cytologią, onkolodzy namawiają też do robienia dwóch innych ważnych rodzajów badań przesiewowych.
- Mammografia, która pomaga wykryć raka piersi, jest zalecana kobietom w wieku 50-69 lat, raz na 2 lata. W wieku 50-65 lat zalecane są też co 10 lat, zarówno u mężczyzn jak i kobiet, badania przesiewowe w kierunku raka jelita grubego, czyli kolonoskopia – mówi dr Michał Kamiński, kierownik Zakładu Profilaktyki Nowotworów z Centrum Onkologii-Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie (COI).
Warto dodać, że o ile cytologia i mammografia są powszechnie dostępne dla każdej spełniającej kryteria kobiety, to dostępność kolonoskopii jest nieco mniejsza. O ile ktoś nie zostanie na to badanie bezpośrednio zaproszony przez służbę zdrowia, to może próbować sam się na nie zgłosić w wybranych placówkach medycznych (tzw. ośrodkach oportunistycznych, które można znaleźć na stronie internetowej Programu Badań Przesiewowych www.pbp.org.pl).
Co ciekawe, zgłaszalność na cytologię (75 proc.) jest zdecydowanie najwyższa wśród omawianych badań przesiewowych. Mammografię przeprowadza znacznie mniej, bo tylko około 40 proc. uprawnionych kobiet. Z kolei zgłaszalność na kolonoskopię sięga już tylko 20 proc.
Prewencja pierwotna
Badania przesiewowe zaliczane są do tzw. profilaktyki wtórnej nowotworów. Na koniec warto jednak wspomnieć również o kilku głównych założeniach profilaktyki pierwotnej.
- Polega ona na upowszechnianiu w społeczeństwie zachowań eliminujących narażenie na czynniki zwiększające ryzyko zachorowania, takie jak: dym tytoniowy, alkohol, otyłość, brak aktywności fizycznej, żywność o wysokiej zawartości cukru, tłuszczu i soli, czerwone mięso, oparzenia słoneczne, wirus zapalenia wątroby B czy wirus brodawczaka ludzkiego – wymienia prof. Jan Walewski, dyrektor COI.
Nawet jednak przestrzeganie tych zaleceń nie zwalnia z poddawania się badaniom przesiewowym.
Wiktor Szczepaniak (www.zdrowie.pap.pl)
