Rakiem można się zarazić

Myśląc o przyczynach powstawania raka, pamiętamy o czynnikach genetycznych i tych środowiskowych, jak zła dieta czy palenie, a zapominamy, że wpływ na zachorowanie mogą mieć także czynniki biologiczne, czyli wirusy, bakterie i pasożyty.

MohammedElAmine/Adobe
MohammedElAmine/Adobe

Według WHO 15-20 proc. nowotworów, na które zapadają ludzie, przypisuje się zakażeniom wirusowym, bakteryjnym i pasożytniczym. W Europie czynniki biologiczne wywołują co 10 nowotwór, przede wszystkim raka szyjki macicy, raka wątroby, raka żołądka oraz niektóre nowotwory układu krwionośnego.  

Kilka tygodni temu do tej listy dołączył nowotwór jelita grubego, gdyż naukowcy z belgijskiego uniwersytetu Vrije Universiteit Brussel opublikowali w czasopiśmie "Nature" wyniki badań nad wpływem - z pozoru niewinnej bakterii Escherichia coli - na nowotworzenie. 
Ich eksperymenty dowiodły, że gdy pałeczka okrężnicy zamiast swobodnie pływać w jelicie, osiada w wyściełającym go nabłonku, może dojść rozwoju agresywnych guzów. Na szczęście nie dotyczy to wszystkich, a jedynie konkretnych szczepów, Escherichia coli.

Uwaga na przewlekły stan zapalny

W historii, jako pierwsza z bakterii „na czarną listę” lekarzy trafiła Helicobacter pylori.  W 1994 roku została sklasyfikowana przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem Światowej Organizacji Zdrowia jako czynnik rakotwórczy dla ludzi. 
Trzeba jednak podkreślić, że sama ta bakteria nie wywołuje raka żołądka, za to ma zdolność wytwarzania silnie immunogennego białka (onkoproteiny), które wchodzi w interakcje z komórkami nabłonka żołądka. Jak wynika z danych, długotrwałe zakażenie Helicobacter pylori i występowanie przewlekłego stanu zapalnego może sprzyjać rozwojowi gruczolakoraka żołądka i chłoniaka MALT żołądka.
Z innych badań wynika, że pewien podtyp nowotworów pęcherzyka żółciowego łączy się z bakteriami Salmonella typhi, ale jest to jeszcze przedmiotem badań.
Według tegorocznego raportu Amerykańskiego Stowarzyszenia Badań nad Rakiem (AACR) aż 13 proc. przypadków raka na świecie jest wynikiem infekcji czterema patogenami: wspomnianą już bakterią Helicobacter pylori oraz wirusom HPV, HBV i HCV.

Pierwszy ludzki onkowirus

O czynnikach zakaźnych w etiologii nowotworów złośliwych jeszcze w XX wieku mówiło się przede wszystkim w kontekście zwierząt. Przełom nastąpił w latach 80, gdy odkryto pierwszy ludzki onkowirus. 
HTLV 1, znany również jako ludzki wirus białaczki komórek T lub ludzki wirus T-limfotropowy, jest wirusem RNA z rodziny Retroviridae. Replikuje się w limfocytach T, czyli najważniejszych de facto komórkach układu odpornościowego.  Po zakażeniu komórki człowieka integruje swoje RNA z genomem komórki i pozostaje w niej w formie utajonej przez wiele lat. Po nawet 30-50 latach może powodować transformację zdrowych komórek w komórki nowotworowe. Za transformację nowotworową odpowiedzialne jest głównie białko TAX kodowane przez genom wirusa. Indukuje ono nadmierne podziały i jednocześnie hamuje programowaną śmierć (apoptozę) komórek zakażonych wirusem HTLV-1.
Obecnie uważa się, że wirus HTLV-1 jest prawdopodobnie jednym z najbardziej onkogennych czynników znanych ludzkości, co jest o tyle groźne, że około 90 proc. zakażonych osób pozostaje bezobjawowymi nosicielami przez wiele lat. Zarazić się można przez transfuzję krwi, kontakty seksualne, karmienie piersią.
Szacuje się, że około 20 milionów ludzi na świecie jest zarażonych wirusem HTLV-1, przede wszystkim w Japonii, na wyspach Karaibskich, w krajach Ameryki Południowej, Zachodniej Afryki i Bliskiego Wschodu. Jeśli chodzi o kraje Unii Europejskiej wirus endemicznie występuje w Rumunii. Zakażenia wirusem HTLV-1 w Polsce występują niezwykle rzadko.

W Polsce żniwo zbiera HPV, WZW i EBV

Największe znaczenie w onkogenezie – jeśli chodzi o polska populacje - mają wirusy DNA: wirus brodawczaka ludzkiego (HPV), wirus zapalenia wątroby typu B i C, wirus Epsteina-Barr (EBV). 
Obecnie wyróżnia się blisko 200 odmian wirusa HPV, które dzieli się na wirusy niskiego (nieonkogenne) i wysokiego ryzyka (onkogenne).  Najniebezpieczniejsze są te, które nie przyczyniają się do powstawania brodawek. Bytują one w komórkach skóry i mogą prowadzić do zmian przednowotworowych, raka szyjki macicy i okolicy narządów płciowych - raka sromu, raka odbytu lub raka prącia. Najbardziej onkogenne typy HPV to 16. i 18. oraz 31. i 45. Z ostatnich badań naukowców wynika, że zakażenie różnymi typami wirusa brodawczaka ludzkiego może doprowadzić do rozwoju co trzeciego z tak zwanych raków głowy i szyi, tj. raka jamy ustnej, raka krtani lub raka przełyku. 

Fot. Najprościej mówiąc/Zdjęcie ilustracyjne

HPV: jak można się nim zarazić i przed nim chronić

Strzała amora, randki, bliskość, seks i… niechciany prezent – w postaci wirusa brodawczaka ludzkiego – HPV. Jest jednym z najczęściej występujących patogenów organizmu ludzkiego. Szerzy się przede wszystkim drogą kontaktów seksualnych.


Infekcja wirusami WZW typu B i C przebiega przewlekle, związana jest więc z długotrwałym stanem zapalnym. Konsekwencją wirusowego zapalenia jest bliznowacenie, marskość wątroby, która prowadzi do nowotworzenia, powoduje raka wątrobowokomórkowego. Ten zaś jest trzecią co do częstości przyczyną zgonów z powodu chorób nowotworowych.
WZW jest przenoszone przez kontakt z płynami ustrojowymi tj. z nasieniem lub z krwią. Do zakażenia może dojść w wyniku używania wspólnych igieł do zastrzyków czy korzystania z gabinetów niesterylizujących sprzęt kosmetyczny lub medyczny.
Wirus Epsteina-Barr (EBV) jest często występującym wirusem należącym do grupy herpes. Jest on przyczyną mononukleozy zakaźnej, ale też odpowiada za rozwój szeregu nowotworów – raka nosogardła, migdałków podniebiennych, ślinianek oraz ziarnicy złośliwej. 
Naukowcy z University of New South Wales w Sydney zaobserwowali, że wirus Epsteina-Barr (EBV) razem z rakotwórczym typem ludzkiego wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV) może być przyczyną raka prostaty. Badacze podejrzewają, że obydwa wirusy mogą współdziałać ze sobą w procesie nowotworzenia.

Groźne pasożyty

Trzecim i chyba najmniej znanym czynnikiem infekcyjnym wywołującym nowotwory złośliwe są pasożyty. Tymczasem ustalono m.in, że obecność pierwotniaków Toxoplasma gondii w organizmie może sprzyjać zachorowaniu na niektóre nowotwory mózgu. Naukowcy zauważyli korelacje między poziomem przeciwciał a zachorowalnością na glejaka. Ten rodzaj nowotworu częściej rozpoznawano u osób z wyższym poziomem przeciwciał. 
International Agency for Research on Cancer (IARC) sklasyfikowała jako jednoznacznie przyczyniające się do rozwoju nowotworów kilka rodzajów  przywr: krwi (Schistosoma haematobium), przywrę chińską (Clonorchis sinensis) oraz  przywrę  japońską (Schistosoma japonicum). 
Uczeni z Egiptu dowiedli, że zakażenie przywrą krwi zwiększa ryzyko rozwoju raka pęcherza. Istnieje też wiele dowodów na etiologiczny związek między klonorchozą wywoływaną przez przywrę chińską a rakiem dróg żółciowych. Szacuje się, że na całym świecie zarażonych jest ok. 35 mln ludzi, z czego ok. 15 mln w Chinach. Zarazić się można zjadając niedogotowane, niedosmażone lub surowe mięso niektórych gatunków ryb. Niestety, mimo apeli naukowców, lekarzy i rządowych programów edukacyjnych, Azjaci nie chcą rezygnować z ich spożywania.

Fot. PAP

Jakie pasożyty można przywieźć z egzotycznych wakacji?

Sposób na niechcianą pamiątkę z egzotycznych wakacji? Chodzenie boso, zjedzenie niegotowanego warzywa, ugryzienie komara, picie napoju z lodem, przygodny niezabezpieczony seks.


Na czarnej liście jest też węgorek jelitowy oraz zarodźce malarii. Te ostatnie mają tworzyć groźny duet wraz z wirusem Epsteina-Barr i wywoływać chłoniaka. Pierwotniaki wpływają na zainfekowane wirusem limfocyty B, powodując reaktywację uśpionego mikroba, zmniejszając kontrolę immunologiczną organizmu nad zmienionymi limfocytami i przyczyniając się do powstawania charakterystycznych dla chłoniaka Burkitta zmian chromosomalnych.

Autorka

Luiza Łuniewska - Dziennikarka, reportażystka, redaktorka. Pisuje o wielkich triumfach medycyny i jej wstydliwych sekretach. Lubi nowinki z dziedziny genetyki. Była dziennikarką Życia Warszawy i Newsweeka, pracowała też w TVN i Superstacji. Jest absolwentką Instytutu Stosunków Międzynarodowych UW. Wielbicielka kotów dachowych i psów ras północnych.

ZOBACZ TEKSTY AUTORKI

ZOBACZ PODOBNE

  • Adobe Stock

    Czy rak szyjki macicy przejdzie do historii?

    Patronat Serwisu Zdrowie

    Włoszka, która trzykrotnie zlekceważy zaproszenie na cytologię, może spodziewać się wizyty położnej środowiskowej w domu. Szwedka musi "odhaczyć" badanie, bo to jej zobowiązanie wobec ubezpieczyciela. Brytyjka dostaje pocztą zestaw do samodzielnego pobrania wymazu. A jak wygląda profilaktyka raka szyjki macicy i innych nowotworów kobiecych w Polsce? O to pytamy dr hab. n. med. Iwonę Gabriel – ginekolog-onkolog ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.

  • AdobeStock

    Sektor zdrowia wzywa do pilnej zmiany regulacji w sprawie chemikaliów

    Materiał promocyjny

    Health and Environment Alliance (HEAL), wspólnie z przedstawicielami środowisk medycznych, naukowych oraz organizacji społecznych, apeluje do decydentów o opracowanie krajowego planu działania na rzecz ograniczenia wpływu szkodliwych chemikaliów na zdrowie oraz o rewizję unijnych przepisów. Apel został zaprezentowany 10 czerwca w Warszawie podczas „I Międzynarodowej Konferencji: Profilaktyka chorób przez ograniczenie narażenia na szkodliwe chemikalia”.

  • Adobe

    Anafilaksja – gdy życie zależy od adrenaliny

    W ciągu ostatnich kilku dekad pojęcie anafilaksji przestało być znane wyłącznie medykom. Obecnie coraz częściej pojawia się w przestrzeni publicznej. O wstrząsie anafilaktycznym można usłyszeć w wiadomościach, przeczytać na etykietach produktów spożywczych, a nawet w regulaminach bhp. Powodem tej zmiany jest nie tylko wzrost liczby przypadków, ale też większa świadomość i lepsze mechanizmy rozpoznawania tego rodzaju reakcji.

  • zdj. AdobeStock

    Dziecko bezpieczne w tropikach

    Materiał promocyjny

    Wybierając się z małym dzieckiem w tropiki musimy pamiętać, że układ odpornościowy dziecka w pełni rozwija się dopiero około 12. roku życia. To powoduje, że mają one niekiedy bardziej burzliwy przebieg chorób. Czyli biegunka, z którą dorosły poradzi sobie sam, u dziecka może spowodować ogromne problemy. Proces chorobowy, ze względu na ich masę może przebiegać znaczeni szybciej niż u dorosłego. Dlatego do takiej podróży trzeba się dobrze przygotować - mówi pediatra dr Dagmara Pokorna-Kałwak z Zakład Medycyny Rodzinnej Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu.

NAJNOWSZE

  • Archiwum prywatne

    Polski lekarz wśród 100 najlepszych na świecie

    Dr n. med. Maciej Michalak został uznany za jednego ze 100 najlepszych lekarzy na świecie. Tytuł ten otrzymał za znaczący wkład w rozwój stomatologii i szeroko rozumianej medycyny oraz inspirowanie innych wzorową postawą lekarza.

  • Złośliwe nadciśnienie tętnicze wciąż istnieje

  • Czy rak szyjki macicy przejdzie do historii?

    Patronat Serwisu Zdrowie
  • Współczesne wyroby tytoniowe i nikotynowe – nowe, ale czy lepsze?

  • Naukowcy o mineralnym panaceum stosowanym w medycynie alternatywnej

  • Adobe

    Choroba Zalewu Wiślanego – tajemniczy rozpad mięśni

    W maju 2025 roku media obiegła informacja o nowym ognisku choroby Haff, zwanej też chorobą Zalewu Wiślanego, w północnej Polsce. W województwach pomorskim i warmińsko-mazurskim hospitalizowano dziesięć osób z objawami rabdomiolizy, czyli rozpadu mięśni spowodowanego spożyciem lokalnie złowionych ryb. Jeden z pacjentów wymagał nawet dializoterapii z powodu ostrej niewydolności nerek. Choroba Haff bywa śmiertelnym zagrożeniem.

  • Anafilaksja – gdy życie zależy od adrenaliny

  • Taniec jest dobry dla mózgu

Serwisy ogólnodostępne PAP