Stronnicze badania systemu znakowania żywności Nutri-Score?
Naukowcy z Holandii dokonali przeglądu wszystkich dostępnych badań naukowych dotyczących systemu znakowania żywności Nutri-Score. Z metaanalizy wynika, że zdecydowana większość pozytywnych ocen systemu pochodziła od badaczy zatrudnionych lub powiązanych z jego twórcami w instytucie EREN we Francji. Natomiast niezależni eksperci, tj. niezatrudnieni ani niepowiązani z twórcami Nutri-Score, w swoich badaniach przeważnie oceniali system niekorzystnie.
Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki
„Nie ma wystarczających dowodów na poparcie teoretycznego oświadczenia zdrowotnego lub wykorzystania Nutri-Score jako skutecznego narzędzia promowania zdrowia
publicznego. Stwierdziliśmy, że dostępne dowody są ograniczone i stronnicze. Europejscy konsumenci potrzebują właściwej oceny naukowej Nutri-Score przeprowadzonej przez niezależnych badaczy, niezwiązanych z twórcami systemu, w rzeczywistych warunkach. Dlatego zdecydowanie apelujemy o niezależną ocenę naukową Nutri-Score przez organ taki jak Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności, w taki sam sposób, w jaki EFSA ocenia oświadczenia zdrowotne dotyczące produktów" – powiedział prof. dr Hans Verhagen, współautor i były członek panelu EFSA NDA.
Co to jest Nutri-Score i dlaczego budzi kontrowersje?
Nutri-Score to kod składający się z pięciu liter – od A do E. Każda litera ma przyporządkowany kolor – od ciemnozielonego do czerwonego, i w założeniu informuje konsumenta o wartości żywieniowej produktu spożywczego. Oznaczenie produktu literą A i zielonym kolorem to najwyższy stopień jego rekomendacji, a litera E i kolor czerwony to najniżej notowane, najmniej korzystne ze względów żywieniowych produkty. Miało to ułatwić świadome wybory żywieniowe szczególnie młodzieży. Szybko, bez konieczności zdobywania specjalistycznej wiedzy dotyczącej rozumienia i interpretowania wymienionych składników na etykiecie produktu spożywczego. Jednak od momentu powstania Nutri-Score budzi kontrowersje, a im dłużej funkcjonuje, tym więcej głosów oburzenia można usłyszeć od ekspertów ds. żywienia, towarzystw naukowych, organizacji zrzeszających producentów lokalnej żywności, a także pacjentów.
Jakiś czas temu Julian Pawlak, przedstawiciel koalicji producentów produktów naturalnych protestujących przeciwko systemowi Nutri-Score, prezes Stowarzyszenia KUPS, twierdził, że „system Nutri-Score może wprowadzać konsumenta w błąd i jest systemem prosprzedażowym”. Jak wskazywał, „najwyższe oceny w tym systemie otrzymują produkty, których składem można manipulować. Dodatek białka, błonnika czy wymiana naturalnego cukru na słodziki powodują, że produkty uzyskują lepszą ocenę. I w ten sposób mamy takie kurioza – nieprzetworzony, wędzony łosoś ma oznaczenie D, podczas gdy jogurt o smaku biszkoptowym ma oznaczenie A. Nie przemawia do mnie argumentacja drugiej strony, że system ocenia produkty w ramach jednej kategorii. Konsumenci o tym nie wiedzą. A nawet jeżeli, to w takim razie dlaczego zbożowe kulki o smaku czekoladowym mają to samo oznaczenie, co nieprzetworzone płatki owsiane?” – punktował.
Mógł mieć rację, skoro z 56 badań Nutri-Score przeprowadzonych przez autorów zatrudnionych lub powiązanych z jego twórcami, 52 były na korzyść systemu. Natomiast z 49 badań przeprowadzonych przez niezależnych i niepowiązanych badaczy, 30 ma niekorzystny wynik dla Nutri-Score.
„Wnioski z badań i publikacji na temat Nutri-Score są stronnicze” – twierdzą autorzy holenderskiej metaanalizy. Podkreślają też fakt, że raport WHO / IARC, który wspierał argumentację naukowa stojącą za Nutri-Score, został napisany przez samych twórców systemu.
Holenderskie badanie
„Naukowcy zajmujący się żywieniem są podzieleni. Niektórzy popierają, a inni całkowicie
sprzeciwiają się przydatności Nutri-Score jako narzędzia do zwalczania chorób
dietozależnych w Europie. Co uderzające, nasze odkrycia sugerują, że na naukową ocenę Nutri-Score mają bezpośredni wpływ zawodowe powiązania z twórcami Nutri-Score. Pozytywne opinie na temat Nutri-Score pochodzą głównie od naukowców zatrudnionych
lub powiązanych z jego twórcami, podczas gdy większość niezależnych naukowców
niezwiązanych z Nutri-Score jest mu nieprzychylna. Sugeruje to stronniczość w
recenzowanych artykułach przyjętych do publikacji” – powiedział dr Stephan Peters,
współautor badania i kierownik ds. żywienia, zdrowia i zrównoważonego rozwoju w
Holenderskim Stowarzyszeniu Mleczarskim.
Autorzy metaanalizy, dr Stephan Peters i prof. dr Hans Verhagen, członkowie komitetu
naukowego holenderskiego znaku jakości „Het Vinkje”, szukali w badaniach również dowodów naukowych, że Nutri-Score zachęca do zdrowszych zakupów w supermarketach lub na to, że istnieje bezpośredni związek przyczynowo-skutkowy między systemem a pozytywnymi zmianami zdrowotnymi. Stwierdzili jednak, że nie istnieją żadne badania dotyczące zastosowania Nutri-Score w prawdziwym supermarkecie i na pełnym asortymencie produktów. Okazało się jednak, że badania sugerujące, iż Nutri-Score poprawia nawyki kupujących, były oparte na eksperymentach online i ograniczonej gamie produktów w supermarketach.
„...badania mające na celu określenie skuteczności Nutri-Score powinny badać wpływ na
rzeczywiste zakupy w supermarkecie na podstawie paragonów i wpływu na algorytm.
Niestety, takie badania nie istnieją” – twierdzą naukowcy.
Ich zdaniem informacje podane na oficjalnym blogu Nutri-Score (https://nutriscore.blog) są częściowe i wybiórcze, wypaczone na korzyść tego systemu. Niektóre rzeczywiste badania przeprowadzone przez naukowców niezwiązanych z Nutri-Score, które dały niekorzystne recenzje, zostały natomiast pominięte w czasie badania istniejącej literatury tematu.
Nutri-Score odrzucono w ponad siedmiu krajach UE oraz mocno skrytykowano w innych. Ostatecznie Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia Komisji Europejskiej odłożyła go na półkę. Belgijska prezydencja UE podejmuje ostatnią próbę przed wyborami europejskimi w czerwcu tego roku, aby osiągnąć konsensus w sprawie zharmonizowanego systemu FOPNL. Belgia jest jednym z pięciu krajów UE (obok Francji, Holandii, Luksemburgu i Niemiec), które oficjalnie przyjęły Nutri-Score. System został natomiast zakazany przez organy ochrony konsumentów i konkurencji we Włoszech i Rumunii, a także jest krytykowany przez naukowców zajmujących się żywieniem w Holandii, Włoszech, Hiszpanii i Polsce.
Źródła:
Informacja prasowa
Badanie holenderskie: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2213434424000069
Artykuł na temat systemu Nutri-Score: https://zdrowie.pap.pl/zdrowie-w-ue/nowy-system-znakowania-zywnosci-nutri-score-wprowadza-w-blad
