Amblyopia – kiedy oko się leni

Tzw. leniwe oko dotyka od 2 do 5 proc. populacji. Amblyopia to schorzenie, w którym jedno oko z powodu zaburzeń w jego rozwoju jest do pewnego stopnia ignorowane przez mózg. Przypadłość trzeba jak najszybciej zdiagnozować i leczyć, ponieważ może prowadzić do różnego rodzaju powikłań. Terapie nie są na szczęście skomplikowane, choć bywają nieco uciążliwe.

zdj. ftomasz, AdobeStock
zdj. ftomasz, AdobeStock

Czym jest tzw. leniwe oko i skąd się bierze?

Amblyopia, czyli tzw. leniwe oko, to zaburzenie, które rozwija się najczęściej do siódmego roku życia. Charakteryzuje się osłabieniem widzenia przez jedno oko, którym najczęściej trudniej jest też sprawnie poruszać. Wśród głównych objawów, które powinny wzbudzić niepokój rodzica, specjaliści wymieniają: oko poruszające się mimowolnie do wewnątrz lub na zewnątrz; nieskoordynowane ruchy oczu; pogorszone postrzeganie głębi; mrużenie lub zamykanie jednego oka; przekręcanie głowy; nieprawidłowe wyniki badania wzroku. 

Przyczyną zaburzenia jest powstawanie nieprawidłowych połączeń w nerwach siatkówki, przez co oko przekazuje do mózgu mniej informacji. Mózg zaczyna wtedy ignorować osłabiony organ. Do amblyopii mogą doprowadzić różne czynniki, które utrudniają pracę oka. Najczęstszą przyczyną są zaburzenia pracy mięśni, choć „rozleniwić oko” może również krótko- lub dalekowzroczność czy wymagająca szybkiego leczenia katarakta. Wśród czynników ryzyka wymieniane są także: przedwczesne urodzenie, niska masa urodzeniowa, genetyczne predyspozycje (amblyopia w rodzinie) i zaburzenia rozwojowe. 

Jak leczyć amblyopię?

W zależności od przyczyny zaburzenia stosuje się różne metody leczenia amblyopii. Kluczowe jest przy tym, aby wdrożyć je jak najszybciej – kiedy wadliwe połączenia nerwowe między mózgiem a okiem dopiero się tworzą. Zaniedbanie odpowiedniej terapii może doprowadzić do permanentnego uszkodzenia wzroku. 

Przy wadzie wzroku potrzebne są okulary korekcyjne. Niekiedy zasłania się zdrowe oko, aby pobudzić źle działające do działania. W podobny sposób działają specjalne filtry lub krople utrudniające patrzenie prawidłowo działającym okiem. Jeśli przyczyną amblyopii jest np. katarakta, potrzebna bywa operacja chirurgiczna. U większości dzieci odpowiednie leczenie przynosi skutki w ciągu tygodni lub miesięcy, ale może trwać nawet dwa lata.

Fot.PAP/K. Kamiński

Wzrok dziecka powinien być skontrolowany już w 2.-3. roku życia

W ostatnich latach testowane są również nowe metody, jednak ich skuteczność bywa wątpliwa. Tak jest np. z komputerowym ćwiczeniem wzroku – wskazuje analiza przeprowadzona przez zespół z Uniwersytetu Albrechta i Ludwika we Fryburgu. Naukowcy przeanalizowali 17 badań nad wykorzystaniem cyfrowych metod ćwiczenia wzroku w leczeniu leniwego oka. Jak donoszą, brakuje jasnych danych na temat skuteczności takiej metody u dzieci i młodzieży. Jedynie pojedyncze badania wskazywały na ledwie zauważalne skutki.

Leniwe oko to nie tylko problemy ze wzrokiem

Oprócz łatwych do przewidzenia problemów, np. kłopotów z czytaniem, w obecności tzw. leniwego oka mogą pojawić się również mniej oczywiste efekty. Zespół z amerykańskiej Retina Foundation of the Southwest w badaniu z udziałem 60 dzieci z amblyopią i 20 zdrowych, w wieku od 3 do 7 lat, zauważył, że przypadłość ta może powodować obniżenie samooceny, m.in. pod względem sprawności fizycznej. Faktycznie takie dzieci np. gorzej łapały przedmioty, trudniej też było im trafić do celu. Znacznie słabiej były także akceptowane przez grupę rówieśniczą. Nie pogarszało natomiast samooceny odnośnie zdolności poznawczych ani poczucia akceptacji przez matkę.

„Pozytywne postrzeganie siebie ma kluczowe znaczenie dla dobrego samopoczucia i wysokiej jakości życia. Badanie wskazało niższą samoocenę, pogorszoną akceptację przez rówieśników, spadek kompetencji fizycznych oraz umiarkowanie silną korelację między kompetencjami fizycznymi, w tym wynikami w łapaniu przedmiotów i rzucaniu. Wskazuje to na szerokie efekty tych zaburzeń w rozwoju wzroku w codziennym życiu dzieci z amblyopią” – piszą naukowcy pracy opublikowanej na łamach „JAMA Ophthalmology”. 

Czy tzw. leniwe oko wiąże się z innymi problemami zdrowotnymi?

Amblyopia w dzieciństwie wiąże się z problemami ze wzrokiem także w późniejszym życiu. Pogorszone widzenie miało później ponad 80 proc. osób z tą przypadłością – donoszą naukowcy z University College London, którzy przeanalizowali dane na temat 126 tys. osób uczestniczących w projekcie UK Biobank. Jak dodają, zgodnie z dostępnymi danymi wśród dzieci, u których stwierdzono amblyopię, widoczne było również podwyższone ryzyko rozmaitych poważnych chorób w wieku dorosłym.

Fot. Bartłomiej Zborowski/PAP

Które okulary przeciwsłoneczne chronią oko?

Jak zaobserwowali badacze, w przypadku dorosłych osób z tzw. leniwym okiem w dzieciństwie ryzyko cukrzycy było wyższe o 29 proc., nadciśnienia – o 25 proc., a otyłości – o 16 proc. Wzrastało także zagrożenie atakiem serca. Podwyższone ryzyko – jakkolwiek w mniejszym stopniu – naukowcy odnotowali również u osób, które wyleczono z amblyopii, a w dorosłości miały doskonały wzrok. Zaznaczają przy tym, że uzyskane przez nich wyniki nie wskazują, aby to leniwe oko powodowało choroby, choć sugerują istnienie korelacji.

„Podkreślamy, że nasze badanie nie udowadnia zależności przyczynowo-skutkowych między amblyopią a gorszym zdrowiem w dorosłości. Pokazuje ono, że dorosłe osoby, które miały amblyopię w dzieciństwie, są przeciętnie bardziej zagrożone wspomnianymi zaburzeniami, niż osoby bez amblyopii. Wyniki nie oznaczają też, że każde dziecko z amblyopią będzie na pewno miało problemy kardiometaboliczne w dorosłym życiu” – komentuje dr Siegfried Wagner, główny autor projektu. 

Marek Matacz

Poświęcona amblyopii witryna Mayo Clinic

Doniesienie o korelacjach między amblyopii i różnymi chorobami

Doniesienie na temat badań nad wykorzystaniem cyfrowego treningu wzroku

Doniesienie i praca naukowa na temat wpływu leniwego oka na samoocenę dzieci

https://jamanetwork.com/journals/jamaophthalmology/fullarticle/2723995?guestAccessKey=52b3fd36-65cc-4921-a778-86e9590a7dc4&utm_source=JAMA%20Network&utm_medium=referral&utm_campaign=ftm_links&utm_content=tfl&utm_term=21419

Autor

Marek Matacz

Marek Matacz - Od ponad 15 lat pisze o medycynie, nauce i nowych technologiach. Jego publikacje znalazły się w znanych miesięcznikach, tygodnikach i serwisach internetowych. Od ponad pięciu lat współpracuje serwisem "Zdrowie" oraz serwisem naukowym Polskiej Agencji Prasowej. Absolwent Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

ZOBACZ TEKSTY AUTORA

ZOBACZ PODOBNE

  • Fot. PAP/P. Werewka

    Kiedy wybrać się po raz pierwszy z córką do ginekologa?

    Pierwsza wizyta dziewczynki u ginekologa to duże przeżycie, ale lepiej jej nie odkładać. Jeśli nic niepokojącego się nie dzieje, to można pojawić się w gabinecie po roku od pierwszego krwawienia, nie później jednak niż do ukończenia przez młodą pacjentkę 15 lat. Przed wizytą warto porozmawiać o tym, co czeka ją w gabinecie – radzi dr n. med. Ewa Kuś, konsultant ds. ginekologii i położnictwa Grupy Luxmed.

  • Adobe Stock

    Dziecko ze spektrum autyzmu ma inaczej, rodzice jego też

    Dziecko rozwijające się w spektrum autyzmu to wyzwanie dla rodzica. Życie z nim ma wiele odcieni. Zdarzają się wzloty i upadki, jak w życiu każdego, tylko trochę inaczej. Czym jest spektrum autyzmu w czterech ścianach, 24 godziny na dobę?  - Przyciągał uwagę jak magnes metal, pochłaniał mój czas – opisuje jedna z mam już prawie dorosłego syna z zespołem Aspergera.

  • Adobe Stock

    Kiedy zacząć myć zęby dziecku?

    O higienę jamy ustnej dziecka należy dbać jeszcze przed wyrznięciem się pierwszego zęba, a ze szczoteczką do zębów i pastą zaznajamiać, zanim wyrośnie ono z pieluch. Samodzielność w myciu zębów owszem, ale pod czujnym okiem dorosłego i to dość długo.

  • Adobe Stock

    Niejadki. Kiedy trudności w jedzeniu mają podłoże sensoryczne

    Rzadko się nad tym zastanawiamy, ale posiłek to nie tylko smak, ale cała gama doznań sensorycznych wynikających z kolorów, zapachów, konsystencji, kompozycji na talerzu. Dzieci z nadwrażliwością zmysłów mogą czuć się przytłoczone tą kakofonią i w rezultacie jeść bardzo mało i bez urozmaicenia.

NAJNOWSZE

  • Adobe Stock

    Droga mleka kobiecego od dawczyń

    Nie zawsze kobieta po urodzeniu dziecka może zapewnić dziecku swój pokarm. Dlatego stworzono Regionalny Bank Mleka Kobiecego. To bezpieczny sposób na pozyskanie tak kluczowego dla rozwoju noworodka składnika, zapewnia dr hab. n. med. i n. o zdr. Aleksandra Wesołowska, kierująca Uniwersytecką Pracownią Badań nad Mlekiem Kobiecym i Laktacją przy Regionalnym Banku Mleka Kobiecego w warszawskim Szpitalu Specjalistycznym im. Świętej Rodziny.

  • Limit na żywienie

  • Medycyna uczy się na swoich błędach

  • Późniejsze przejście menopauzy wiąże się ze zdrowszymi naczyniami krwionośnymi

  • Żelazo – toksyczne, ale niezbędne

  • Adobe

    Nie zapomnij o zielonym do zupy

    Troska o zdrowie i zbilansowaną dietę to przede wszystkim codzienne drobne wybory i nawyki – na przykład decyzja, by dorzucić garść zielonych listków do zupy lub innej potrawy. Niepozorna zielenina kryje w sobie bogactwo witamin, minerałów i innych cennych składników.

  • Nauka kontra łysienie – mecz wciąż trwa

  • Jaki sport i jak długo uprawiać w trosce o psyche