Subtelne sygnały demencji? Lepiej na tym etapie wybrać się do psychologa

Zespół otępienny rozwija się powoli i zaczyna od subtelnych sygnałów. To na tym etapie pomoc psychologiczna będzie najbardziej efektywna i będzie procentować na lata. Jeśli sygnały świadczyć będą po prostu o przemęczeniu, tego rodzaju konsultacja nie zaszkodzi. Jeśli to objawy rozwijającej się choroby neurodegeneracyjnej, specjalistycznej pomocy na tym etapie nie sposób przecenić.

Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki
Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki

Początkowo zespół otępienny objawia się chwilami roztargnienia, używania niewłaściwych słów nazywających przedmioty czy czynności, zapominaniem nazwisk, chwilami apatii. Tego rodzaju objawy medycy przypisują zaburzeniom funkcji poznawczych, które występują nie tylko w przebiegu demencji, ale i w zaburzeniach depresyjnych czy po prostu przemęczeniu. Ale to najlepszy moment, by – jeszcze przed diagnozą – udać się do psychologa. 

Psycholog, który posiada kompetencje, wiedzę i doświadczenie w zakresie chorób otępiennych jest w stanie już na wczesnym etapie odróżnić czy mamy do czynienia z otępieniem czy ze „zwykłym” zapominaniem związanym ze starzeniem się organizmu i już na tym etapie wdrożyć odpowiednie dla każdego postępowanie.

Co ważne, pomoc psychologa to nie tylko praca z chorym, ale także z jego opiekunami. 

Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki

Choroba Alzheimera czy zwykłe starzenie się – sprawdź różnice

Efektem wydłużania się życia jest coraz częściej rozpoznawana choroba Alzheimera. Nie jest łatwo ją zdiagnozować. Sprawdź, jakie są jej typowe objawy i co je różni od objawów naturalnego starzenia się mózgu czy… depresji.

- Biorąc pod uwagę specyfikę objawów chorób otępiennych z biegiem czasu opiekun będzie musiał poświęcać choremu coraz więcej czasu, wspierać go w coraz większej ilości zadań. Zatem wspierając opiekuna wywieramy wpływ także na chorego – zwraca uwagę dr Joanna Szczuka, psycholog z Kliniki i Polikliniki Geriatrii Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji. 

Zacznijcie działać jeszcze przed diagnozą

Przed diagnozą choroby działania psychologa skupiają się głównie na odróżnieniu naturalnego obniżenia pamięci związanego z wiekiem, czy zaburzeniami występującymi w związku z na przykład z zaburzeniami depresyjnymi, od procesu neurodegeneracyjnego.

- W sposób szczególny narażone są na nią osoby z łagodnymi deficytami poznawczymi, które są w stanie pośrednim i jeszcze nie do końca wiemy, czy mamy do czynienia z wczesną fazą choroby otępiennej, czy osoba przejawia po prostu problemy z pamięcią, ale będzie sprawnie funkcjonowała na tym poziomie i nie będzie wymagała pomocy – mówi specjalistka. 

Dużą korzyścią dla seniorów może być na tym etapie pobyt na oddziale geriatrycznym, ponieważ w takim miejscu pacjenci otoczeni są kompleksową opieką. Najczęściej trafiają na taki oddział z powodów somatycznych, ale zawsze obejmowani są także opieką psychologiczną – to wsparcie chorego w bezpiecznych dla niego warunkach. 

- Sami pacjenci często mówią, że w innej sytuacji nie przyszliby do psychologa, bo odczuwają lęk przed tego typu specjalistami, myślą, że trzeba mieć skierowanie, wyobrażają sobie, że na taką wizytę czeka się bardzo długo. A tu, na oddziale, jest taka możliwość „od ręki”. Dość często zdarza się, że podczas takiej konsultacji psychologicznej dochodzi do wczesnego wykrycia objawów choroby otępiennej, nawet jeszcze gdy sami chorzy czy jego bliscy ich nie zauważają – mówi dr Joanna Szczuka.

Z tego powodu, choć według danych WHO ok. 10 proc. pacjentów powyżej 60 r. ż., ma zdiagnozowany zespół otępienny, w rzeczywistości na oddziałach geriatrycznych jest ich niemal dwa razy więcej. Ale zdarzają się również pacjenci w umiarkowanej fazie choroby, którzy nie są jej świadomi. Po prostu nie trafili wcześniej do żadnego specjalisty, który zdiagnozowałby problem.

Co można zrobić, zanim padnie diagnoza?

Praca psychologa z pacjentem i jego rodziną odbywa się wtedy w oparciu o jego doświadczenie związane z chorobami otępiennymi. 

Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki

Choroba Alzheimera i inne zespoły otępienne: fakty, które warto znać

Zespoły otępienne, z których najbardziej znany to choroba Alzheimera, to coraz powszechniejszy problem obecnych czasów. Warto znać podstawowe fakty na temat tych zaburzeń oraz sytuacji osób bliskich chorego. Oni także cierpią.

- Psycholog ma możliwość porozmawiania z rodziną, wyjaśnić, czym różni się naturalne obniżenie pamięci związane z wiekiem, od otępienia. Ma też możliwość rozprawienia się z szeregiem mitów, uprzedzeń i stereotypów związanych z chorobą otępienną, które panują w rodzinie czy środowisku chorego, a są dalekie od faktów. Psycholog przygotowuje również rodzinę do diagnozy, czyli mówi, jakie badania czekają chorego, do jakich specjalistów trzeba będzie się udać, jak wygląda proces diagnostyczny i czego można oczekiwać w kontakcie z lekarzami. Wyjaśnia również wątpliwości, które pojawiają się na tym etapie, a większość rodzin je posiada, więc to ważne. Dobry psycholog wspiera także taką rodzinę emocjonalnie, a to potrafi ustawić ich podejście do choroby – uważa specjalistka.

Potem czasami następuje diagnoza choroby otępiennej. Nie dokonuje jej bezpośrednio psycholog, tylko lekarz. Po diagnozie rozpoczyna się praca z chorym, która polega na utrwalaniu dobrze zachowanych funkcji przez chorego, tak aby był w stanie jak najdłużej funkcjonować samodzielnie i korzystać ze swoich zasobów.

- Mamy możliwość prowadzenia treningów poznawczych dla pacjentów. Odbywają się one najczęściej w domach pobytu dziennego dla pacjentów z dysfunkcjami neurologicznymi z grupy otępień, gdzie chory ma możliwość ćwiczyć w grupie osób z podobnymi problemami. Są to m.in. ćwiczenia uwagi, pamięci trwałej, krótkotrwałej, utrwalanie wiedzy ogólnej, zdolności manualnych itd. – wyjaśnia dr Szczuka.

Co ważne, psycholog pracuje również z chorym nad utrwaleniem czynności życia codziennego. Choć na początku bliscy chorego często nie zdają sobie z tego sprawy, dla opiekuna jest kluczową sprawą, by chory jak najdłużej funkcjonował w miarę samodzielnie i aby był w stanie sam wykonywać jak najdłużej swoje codzienne obowiązki i zadania. 
Często psycholog wspiera także rodzinę w organizacji wspólnego czasu oraz w rozwoju zainteresowań chorego. 

Aby to było możliwe, trzeba dokonać oceny funkcjonowania chorego. Odbywa się to zazwyczaj na oddziale geriatrycznym, np. gdy pacjent po kilku miesiącach przychodzi na badania kontrolne z problemami somatycznymi. Psycholog ma wtedy możliwość porównania obecnego stanu pacjenta z tym sprzed kilku miesięcy. 

- To bardzo ważne, bo można wtedy stwierdzić, na jakim etapie jest pacjent, jak szybko choroba postępuje, jakie są słabe i mocne strony chorego, czyli które funkcje zostały już utracone, a które jeszcze są zasobami, nad którymi możemy pracować. To istotne także z tego względu, że mówi nam o skuteczności leczenia – wyjaśnia ekspertka.

Świadomość pomaga się przygotować

Praca psychologa z rodziną po diagnozie to przede wszystkim informowanie o etapie choroby. Dlaczego to takie istotne? Bo dzięki tej informacji rodzina będzie w stanie przygotować się na możliwe sytuacje, problemy, wyzwania charakterystyczne dla danego etapu choroby. 

Fot. PAP/P. Werewka

Demencja: olbrzymie wyzwanie organizacyjne i czas na wagę życia

Otępienie sprawia, że człowiek nieuchronnie się zmienia: trudno się z nim porozumieć, staje się pobudzony, agresywny, miewa halucynacje. Charakter tej choroby sprawia, że z jej powodu cierpi nie tylko pacjent, ale i osoby mu najbliższe, które sprawują nad nim opiekę. Im wcześniej podejmie się interwencję, tym łatwiej potem żyć.

- To nie znaczy, że np. zaburzenia zachowania czy inne problemy muszą się pojawić, ale dzięki poinformowaniu rodziny o możliwych trudnościach opiekunowie są w stanie przygotować się na nie, nie będą zaskoczeni, gdy to się zdarzy. Ponadto psycholog wskazuje, jak pracować z chorym w bezpieczny dla siebie sposób, jak dbać o swoje zdrowie psychiczne, gdzie szukać pomocy. Trzeba o to zadbać zawczasu, by nie doprowadzić do wypalenia i depresji opiekuna, czego skutkiem może być np. stosowanie przemocy wobec chorego. To sytuacje, które bezwzględnie wymagają wsparcia z zewnątrz i mamy możliwość przeciwdziałania im właśnie poprzez współpracę z rodziną – zaznacza dr Szczuka.

Praca psychologa zarówno z chorym, jak i z rodziną, daje możliwość pokazania, na co mamy wpływ pomimo tego, że choroba postępuje i nie jesteśmy w stanie  jej wyleczyć. Ale można z powodzeniem mobilizować pacjenta do ćwiczenia pamięci i pielęgnowania zachowanych funkcji. 

- I nie chodzi o to, aby pacjent nie przejawiał żadnych deficytów, lecz o to, aby potrafił sobie z nimi radzić. Aby łagodzić jego samotność. I co najważniejsze, aby był w stanie ocenić swoje życie nie tylko przez pryzmat choroby. Jeszcze więcej – aby ta ocena życia była pozytywna. Z opinii wielu pacjentów wynika, że jest to możliwe – przekonuje psycholog.

Monika Wysocka, zdrowie.pap.pl

Źródło: Konferencja prasowa, zorganizowana przez Serwis Zdrowie we współpracy z Instytutem Geraitrii, która odbyła się w PAP 22 listopada 2019 r.: „Choroba Alzheimera i inne zespoły otępienne. Jak można pomóc pacjentowi? Sytuacja opiekuna osoby z zespołem otępiennym”

Autorka

Monika Grzegorowska

Monika Grzegorowska - O dziennikarstwie marzyła od dziecka i się spełniło. Od zawsze to było dziennikarstwo medyczne – najciekawsze i nie do znudzenia. Wstępem była obrona pracy magisterskiej o błędach medycznych na Wydziale Resocjalizacji. Niemal całe swoje zawodowe życie związała z branżowym Pulsem Medycyny. Od kilku lat swoją wiedzę przekłada na bardziej przystępny język w Serwisie Zdrowie PAP, co doceniono przyznając jej Kryształowe Pióro. Nie uznaje poranków bez kawy, uwielbia wieczory przy ogromnym stole z puzzlami. Życiowe baterie ładuje na koncertach i posiadówkach z rodziną i przyjaciółmi.

ZOBACZ TEKSTY AUTORKI

ZOBACZ PODOBNE

  • zdj. AdobeStock/Chinnapong

    Późniejsze przejście menopauzy wiąże się ze zdrowszymi naczyniami krwionośnymi

    Według najnowszych badań Uniwersytetu Kolorado w Boulder kobiety, które przechodzą menopauzę później, mają zdrowsze naczynia krwionośne dłużej niż te, u których do przekwitania dochodzi wcześniej.

  • Adobe

    Żelazo – toksyczne, ale niezbędne

    Choć dietetycy zniechęcają do jedzenia czerwonego mięsa, jednocześnie przestrzegają, że niedobory żelaza w organizmie mogą mieć poważne konsekwencje zdrowotne. Zamiast suplementacji, którą ze względu na toksyczność żelaza najlepiej prowadzić pod kontrolą lekarza, lepiej starannie bilansować dietę.

  • Adobe

    Zanurz się w lesie, odzyskaj zdrowie

    „Leśne kąpiele” polegają na świadomym przebywaniu w lesie i zanurzeniu się w doznaniach, jakie oferuje natura. Praktyka ta nie wymaga intensywnego wysiłku fizycznego – służy relaksacji i doświadczaniu świata wszystkimi zmysłami. W badaniach naukowych wykazano, że korzyści, jakie niesie dla zdrowia, są zaskakujące duże jak na tak niewielki wysiłek.

  • Adobe Stock

    Brak łóżek i specjalistów – największe wyzwania polskiej geriatrii

    W Polsce mamy obecnie 578 geriatrów, z czego część nie jest aktywna zawodowo. Powinno ich być 3000. O sytuacji polskiej geriatrii i wyzwaniach, które przed nią stoją, opowiada prof. dr hab. n. med. Katarzyna Wieczorowska-Tobis, przewodnicząca Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego.

NAJNOWSZE

  • Adobe Stock

    Edukacja – klucz do zdrowego serca

    W kardiologii nie potrzebujemy rewolucji, ale poprawy istniejących rozwiązań. Kluczem do zdrowego serca jest profilaktyka i edukacja zdrowotna. Tymczasem w szkołach nie będzie obowiązkowa, co oznacza, że za chwilę może zniknąć. Jako środowisko lekarskie jesteśmy tym faktem zaniepokojeni – zaznacza prof. Maciej Banach, kardiolog, prezydent Międzynarodowego Panelu Ekspertów Lipidowych.

  • Stawianie baniek – metoda stara jak świat

  • Zakochanie – hormonalny doping

  • Złamane i szczęśliwe serca – również w medycynie

  • Chandra się zdarza, ale można jej zaradzić

  • AdobeStock/chayakorn

    Nie tyle grypa, co powikłania są obecnie problemem

    W Polsce wciąż trwa epidemia grypy, mimo że sezon infekcyjny zbliża się ku końcowi. Jednak to nie tyle ona sama jest niebezpieczna, co jej powikłania, których w tym roku jest wyjątkowo dużo.

  • Czy roślinny burger jest zdrowy?

  • Kiedy w domu jest za zimno… czyli zdrowie a niska temperatura