Złe skutki gwałtownego chudnięcia w młodości

Nastolatka lub kobieta przed czterdziestką z niedowagą naraża się wcześniejszą menopauzę - przed 45. rokiem życia. Szczególnie groźne jest gwałtowne chudnięcie w młodym wieku.

Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki
Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki

Kobiety, które w przeszłości ważyły zbyt mało, są średnio o 30 proc. bardziej narażone na menopauzę przed 45. rokiem życia – poinformowało ostatnio pismo „Human Reproduction”.

Wczesna menopauza to problem około 10 proc. kobiet. Zdaniem specjalistów najczęściej ma podłoże genetyczne, jednak jej wystąpienie może przyspieszać na przykład stres czy palenie. Jak się okazuje, także niedowaga.

Co to jest menopauza?

Inną nazwą menopauzy jest greckie słowo ”klimakterium”, oznaczające „szczebel drabiny”. Przekwitanie to naturalny etap życia kobiety – tyle że w przeszłości niezbyt często osiągany. Nawet Mumtaz Mahal, żona potężnego władcy Indii Szahdżahana zmarła w połogu, rodząc czternaste dziecko w wieku 38 lat. To na jej cześć powstało Tadż Mahal w Agrze, najpiękniejsze mauzoleum świata). Tak czy inaczej, z przeprowadzonych kilka lat temu badań wynika, że osiągnięcie menopauzy nadal raczej cieszy niż martwi kobiety z ubogich krajów. Mimo towarzyszących jej niedogodności.

Menopauza to nie tylko zaprzestanie miesiączkowania i utrata płodności, ale hormonalna rewolucja w organizmie kobiety. Jeśli dochodzi do niej zbyt szybko, niekorzystnie odbija się to na zdrowiu.

Fot. PAP

Niepłodność da się leczyć

Wskutek przekwitania jajniki przestają produkować estrogeny w takiej ilości, jak wcześniej. Tymczasem receptory dla tych hormonów znajdują się w komórkach całego ciała, nie tylko w narządów płciowych. To dlatego ustanie czynności jajników ma wieloraki wpływ na organizm.

Oprócz powszechnie znanych objawów, jak uderzenia gorąca, nocne poty czy zmienne nastroje, menopauza ma związek m.in. z podwyższonym ryzykiem chorób serca i osteoporozy. Zanik kolagenu w skórze sprawia zaś, że pojawiają się zmarszczki.

Co ciekawe, w Japonii główna dolegliwością kobiet przechodzących menopauzę są bóle głowy i sztywność mięśni, w Nigerii bóle stawów, na Filipinach – bóle głowy, w Libanie –zmęczenie i drażliwość, zaś w Indiach kobiety zwykle nie zgłaszają szczególnych dolegliwości.

Arystoteles za typowy dla menopauzy wiek uważał 40 lat. W wieku XIX mówiło się o 45 latach. Teraz typowy wiek menopauzy u Europejek to 51-52 lat, zaś za normę przyjmuje się od 45 do 55 roku życia. Niekiedy miesiączka ustaje dopiero tuż przed sześćdziesiątką, ale mniej więcej u jednej na 1000 kobiet menopauza może wystąpić nawet w wieku kilkunastu lat! Mniej ekstremalne przypadki – kobiet 20-30 letnich, bywają niezauważone, jeśli przyjmują one pigułki antykoncepcyjne, maskujące objawy ustania czynności jajników. Problem ujawnia się , gdy odstawią pigułkę , starając się o dziecko. Kobiety coraz później rodzą pierwsze dziecko, co wczesna menopauza może im uniemożliwić.

Masa ciała a menopauza

Dr Kathleen Szegda z University of Massachusetts w Amherst (USA) i jej współpracownicy przeanalizowali dane medyczne 78 759 pielęgniarek, uczestniczących w badaniu Nurses Health Study II. Przez 22 lata (od roku 1989 do 2011) odpowiadały one na wysyłane im pytania o stan zdrowia. Ograniczeniem badania było to, że informacje dotyczące masy ciała oraz momentu wystąpienia menopauzy (ustania miesiączki na co najmniej 12 miesięcy) pochodziły od samych badanych, jednak wcześniejsze prace wskazywały, że dane takie są wiarygodne. Kolejnym ograniczeniem było to, że badanie, choć prowadzone na dużej grupie, nie uwzględniło różnic etnicznych (większość jego uczestniczek była biała), a mogą one mieć znaczenie w tym, kiedy dochodzi do menopauzy.

Na początku badania wszystkie uwzględnione w analizach kobiety były przed menopauzą i miały od 25 do 42 lat, zaś w jego trakcie u 2804 naturalna menopauza wystąpiła przed 45. rokiem życia (pewna liczba spośród biorących udział w badaniu kobiet weszła w menopauzę po chirurgicznym usunięciu jajników i/albo macicy lub na skutek radio- bądź[i] chemioterapii).

Jak korygowano uzyskane wyniki

Na wystąpienie każdego zjawiska wpływ ma wiele zmiennych czynników. W tym przypadku naukowcy wzięli pod uwagę wiek pierwszej miesiączki, palenie, spożycie alkoholu, aktywność fizyczną, ciąże, karmienie piersią, pochodzenie etniczne, bycie w związku, dochody, odżywianie czy doustne środki antykoncepcyjne. Wyeliminowano kobiety, w przypadku których menopauzę mogła przyspieszyć choroba (na przykład colitis ulcerosa, choroba Leśniowskiego-Crohna, reumatoidalne zapalenie stawów czy toczeń) oraz te, w przypadku których wcześnie rozpoczęta zastępcza terapia hormonalna nie pozwalała dokładnie określić, kiedy rozpoczęła się menopauza.

Fot. K. Zborowski/PAP

Pierwszy raz. U 60 proc. młodych jest z miłości

Po uwzględnieniu wszystkich tych czynników okazało się, że kobiety, które we wcześniejszym okresie życia miały zbyt niski indeks masy ciała (BMI) były o 30 proc. bardziej narażone na wczesną (przed 45. rokiem życia) menopauzę niż kobiety o prawidłowym BMI (od 18,5 do 22,4). Jako niedobór masy ciała klasyfikowano BMI równy 18,5 lub niższy. Niestety, nie udało się oddzielić kobiet z anoreksją od po prostu szczupłych.

Niedobór masy ciała w wieku 35 lat wiązał się zaś z ryzykiem wczesnej menopauzy większym o 59 proc., natomiast BMI mniejsze od 17,5 w wieku 18 lat zwiększało ryzyko o 50 proc.

Uwaga na drakońskie chudnięcie!

Szczególnie silny efekt miał ekstremalny spadek masy ciała w wieku kilkunastu lat. Kobiety z niedowagą, które straciły 10 lub więcej kilogramów co najmniej trzy razy pomiędzy 18. a 20. rokiem życia były ponad dwukrotnie bardziej narażone na wczesną menopauzę

W przypadku kobiet z nadwagą i otyłych (BMI 25 do 34.9) ryzyko wczesnej menopauzy było niższe o 21 do 30 proc, zaś w przypadku znacznej otyłości (BMI powyżej 35) nie zaobserwowano zwiększonego ryzyka.

Jak zaznaczyła dr Szegda, związek pomiędzy masą ciała a momentem wystąpienia menopauzy pozostaje niejasny ( choć wiadomo na przykład, że produkowany przez tkankę tłuszczową hormon – estron- może uzupełniać słabnącą czynność jajników). Dlatego potrzebne są dalsze badania, które potwierdziłyby zaobserwowana prawidłowość. Tak czy inaczej, kobiety, które ważyły w młodości zbyt mało, powinny porozmawiać ze swoim lekarzem, bowiem wczesna menopauza ma związek z poważnymi problemami zdrowotnymi.

Jak dostrzec wczesne objawy nadchodzącej menopauzy?

Gdy zbliża się menopauza, większość kobiet obserwuje u siebie zmiany w miesiączkowaniu – na przykład mniejsze odstępy między miesiączkami, przejściowy brak miesiączki czy obfitsze niż zwykle krwawienie. Takie objawy mogą pojawiać się na kilka lat przed menopauzą.

O zbliżającej się menopauzie świadczyć też mogą okresy bezsenności, nocne poty czy trudności z utrzymaniem dotychczasowej wagi.

Jeśli miesiączki stały się częstsze, obfitsze i trwają dłużej, należy pilnie skonsultować się z lekarzem, ponieważ bywa to objaw raka macicy.

Aby zmniejszyć prawdopodobieństwo wczesnej miesiączki, eksperci z Amherst zalecają unikanie palenia, aktywność fizyczną oraz właściwą dietę, bogatą w błonnik i korzystne dla zdrowia kwasy tłuszczowe oraz właściwą ilość białka. Trzeba jeść więcej warzyw, soję, płatki owsiane, kaszę jęczmienną i brązowy ryż. Pomaga także właściwy poziom witaminy D. Warto też, nie tylko ze względu na menopauzę, utrzymywać poziom cukru i ciśnienie krwi na właściwym poziomie, unikać stresu i spać odpowiednio długo.

Paweł Wernicki (PAP)

ZOBACZ PODOBNE

  • Adobe

    Hipoteza babci, czyli po co ludzkości menopauza

    Człowiek jest jednym z nielicznych gatunków, u których występuje zjawisko menopauzy. Jak podejrzewają naukowcy, kobiety w połowie życia tracą zdolności rozrodcze po to, by opiekować się swoimi wnukami. Zwiększa to szanse, że także one będą mogły przekazać swoje geny kolejnym pokoleniom. 

  • Adobe Stock

    Lek na potencję – okazjonalnie, nie regularnie

    Syldenafil jako substancja czynna był przełomem w leczeniu zaburzeń erekcji. Miał być wykorzystywany w leczeniu schorzeń kardiologicznych, ale okazało się, że można nim leczyć zaburzenia wzwodu. Potem dołączyły do niego kolejne substancje o podobnym działaniu. Przy ich stosowaniu konieczna jest jednak ostrożność!

  • Artlist.io

    Eksperci postulują o dedykowane poradnictwo i darmową antykoncepcję do 25 r.ż.

    Materiał promocyjny

    10 października przedstawiciele koalicji „Prawo do Antykoncepcji” podpisali deklarację, w której postulują m.in. powstanie sieci poradni dedykowanych antykoncepcji i edukacji seksualnej. Domagają się także, by antykoncepcja dla osób do 25 r.ż. była bezpłatna.

  • PAP – Kadr z filmu

    38 proc. Polaków nie ma wystarczającej wiedzy na temat antykoncepcji

    Materiał promocyjny

    Z raportu „Exploring Contraceptive Awareness” przeprowadzonego przez Kantar wynika, że dla 57 proc. badanych internet jest głównym źródłem informacji o antykoncepcji, natomiast jedynie 21 proc. czerpie wiedzę ze szkoły. „Tylko systemowa edukacja seksualna w szkołach może przynieść zmianę” - mówiła Anja Rubik, założycielka i prezeska zarządu Fundacji Sexed.pl, podczas konferencji „Antykoncepcja w Polsce: Między mitem a rzeczywistością”.

NAJNOWSZE

  • Adobe Stock

    Edukacja – klucz do zdrowego serca

    W kardiologii nie potrzebujemy rewolucji, ale poprawy istniejących rozwiązań. Kluczem do zdrowego serca jest profilaktyka i edukacja zdrowotna. Tymczasem w szkołach nie będzie obowiązkowa, co oznacza, że za chwilę może zniknąć. Jako środowisko lekarskie jesteśmy tym faktem zaniepokojeni – zaznacza prof. Maciej Banach, kardiolog, prezydent Międzynarodowego Panelu Ekspertów Lipidowych.

  • Stawianie baniek – metoda stara jak świat

  • Zakochanie – hormonalny doping

  • Złamane i szczęśliwe serca – również w medycynie

  • Chandra się zdarza, ale można jej zaradzić

  • AdobeStock/chayakorn

    Nie tyle grypa, co powikłania są obecnie problemem

    W Polsce wciąż trwa epidemia grypy, mimo że sezon infekcyjny zbliża się ku końcowi. Jednak to nie tyle ona sama jest niebezpieczna, co jej powikłania, których w tym roku jest wyjątkowo dużo.

  • Czy roślinny burger jest zdrowy?

  • Kiedy w domu jest za zimno… czyli zdrowie a niska temperatura