Endometrioza nietypowa
Choć endometrioza kojarzy nam się z kobiecymi dolegliwościami narządów rozrodczych, to zdarza się też w jelicie grubym czy na otrzewnej, a niekiedy nawet w tak oddalonych od macicy organach, jak płuca, oko czy mózg.
Endometrioza to nieprawidłowy rozrost tkanki endometrium, czyli błony śluzowej macicy poza jamą macicy. Jest związana z włóknieniem i reakcją zapalną. Jest to choroba polimorficzna i wieloogniskowa, na którą nie ma znanego lekarstwa ani mechanizmów zapobiegawczych. Pacjentki mogą być bezobjawowe, najczęściej jednak doświadczają przewlekłego bólu miednicy, bolesnych miesiączek, dyspareunii lub niepłodności. Kobiety skarżą się na bolesność brzucha, bóle krzyża i nóg. Chorobie mogą towarzyszyć nudności, wzdęcia, biegunka, częstomocz, a także krwawienia z odbytnicy lub dróg rodnych. Może także skutkować zmęczeniem, obniżeniem nastroju, lękiem i depresją.
Endometrioza – wiele lat do rozpoznania
Ponieważ endometrioza może rozpocząć się z chwilą pierwszej miesiączki i trwać również po menopauzie, kobiety często przez wiele lat cierpią przewlekły ból o niezdiagnozowanym pochodzeniu. Pacjentki często skarżą się na niezrozumienie i problem z uzyskaniem pomocy – ten proces może trwać nawet kilkanaście lat.
– Czas diagnostyki ma związek przede wszystkim z tym, że objawy charakterystyczne są bagatelizowane przez otoczenie lub nawet samą pacjentkę, której wydaje się, że tak musi by, bo mama i babcia też cierpiały podczas miesiączek – zwraca uwagę dr n. med. Joanna Jacko, specjalistka położnictwa, ginekologii i ginekologii onkologicznej, ekspertka diagnostyki i leczenia endometriozy ze Szpitala Medicover.
Nietypowa lokalizacja endometriozy to często błędna diagnoza
Najczęściej ogniska endometriozy pojawiają się w jajnikach i jajowodach, w mięśniu macicy oraz w okolicznych narządach: na pęcherzu moczowym i moczowodach, w pochwie. Ale nie tylko.
– Zdarzają się objawy mniej charakterystyczne, na przykład ból barku na początku miesiączki – to objaw endometriozy przepony – albo krwioplucie czy pojawiające się odmy w czasie miesiączek. Takie chore często trafiają na SOR, są zaopatrywane doraźnie i nikt nie łączy tego z tym, że może być to endometrioza płuc. Jeśli chora nie trafi na szybką pomoc, może się to skończyć różnie – przestrzega specjalistka.
Podobnie trudno jest skojarzyć objawy neurologiczne wywołane naciekaniem na nerw kulszowy.
– Mieliśmy pacjentkę, która miała już zaplanowaną plastykę stawu biodrowego, aż jakiś bystry ortopeda połączył fakty, że chora w czasie miesiączek z powodu bólu w ogóle nie wstaje z łóżka. Zdiagnozowano u niej endometriozę, pani została zoperowana, ale żadnej endoprotezy nie musiała mieć wstawianej. Tak więc mnogość i rozległość objawów jest dużym utrudnieniem w diagnozowaniu tej choroby – opowiada dr Jacko.
Dostęp do immunoterapii wyrówna szanse Polek w walce z rakiem endometrium
Rak endometrium, najpowszechniejszy spośród wszystkich nowotworów ginekologicznych, zbiera w Polsce śmiertelne żniwo — różnica wskaźnika 5-letnich przeżyć pomiędzy naszym krajem a państwami Europy Zachodniej sięga nawet 20 procent. Sytuację polskich pacjentek zdecydowanie mógłby poprawić dostęp do refundowanej immunoterapii.
Ponadto ból kojarzony z tą chorobą też nie musi być jej wyznacznikiem, bo nieduża endometrioza może powodować bardzo silne dolegliwości bólowe, a bardzo zaawansowana – nie dawać ich w ogóle.
Atypowa endometrioza jest rzadka i trudna do zdiagnozowania. Najczęstszymi nietypowymi lokalizacjami są przewód pokarmowy, układ moczowy, płuca, pępek, okolica pachwinowa, piersi i nerwy miednicy, a także blizny pooperacyjne na brzuchu.
Zmiany żołądkowo-jelitowe są najczęstszym objawem pozagenitalnym, a przepona jest najczęstszą lokalizacją poza miednicą. Zdarza się również, chociaż niezmiernie rzadko, że zmiany endometrialne znajdowano w miąższu płuc, na siatkówce oka, na skórze czy nawet w mózgu.
W zależności od zajętego miejsca, kobiety mogą prezentować różne objawy, w tym niedrożność jelit, smoliste stolce, krwiomocz, bolesne oddawanie moczu (dysuria), duszność i obrzęk tkanek miękkich.
Endometrioza w przewodzie pokarmowym może naśladować pierwotny proces jelitowy powodujący ból brzucha, perforację, niedrożność i krwawienie oraz prowadząc do opóźnienia diagnozy. Można ją pomylić z chorobą Leśniowskiego-Crohna, ponieważ obie mogą mieć plamiste zajęcie jelit z obszarami pomijającymi, może prowadzić do tworzenia zwężeń, zrostów, włóknienia i niedrożności.
Endometrioza jelitowa może również symulować pierwotny nowotwór jelita, szczególnie jeśli ma charakter pierścieniowy i obwodowy. Mikroskopijne ogniska endometriozy w ścianie wyrostka robaczkowego są powszechnie identyfikowane jako przypadkowe zmiany, gdy wyrostek robaczkowy jest wycinany z innego powodu.
Skąd się bierze endometrioza? Najnowsza teoria prowadzi do genów
Endometrioza w miejscach poza miednicą może wynikać z naczyniowego lub limfatycznego rozprzestrzeniania się komórek endometrium do kilku miejsc ginekologicznych (srom, pochwa lub szyjka macicy) i nieginekologicznych (jelita, wyrostek robaczkowy, worki przepuklinowe, płuca, skóra lub nerwy).
Co ciekawe endometrioza może być diagnozowana także po menopauzie oraz u mężczyzn.
– Są teorie, które mówią że endometrioza jest następstwem mutacji zachodzącej w organizmie. Aby to wytłumaczyć, musimy odejść trochę od ginekologii i porozmawiać o procesie krwiotwórczym: krew produkujemy sobie sami, podobnie jak szpik i komórki macierzyste, które potrafią stworzyć każdą strukturę naszego ciała. Na przykład jeżeli taka komórka trafi do serca, jest w stanie naprawić ten mięsień po zawale. Kłopot w tym, że komórki macierzyste trafiają wszędzie i pod wpływem mutacji mogą przekształcić się także w komórkę endometrialną, czyli stworzyć endometriozę. To tłumaczy, dlaczego możliwe jest wywołanie endometriozy u mężczyzny – wyjaśnia lek. Jarosław Kaczyński, ginekolog-położnik, endokrynolog, kierownik medyczny Invimed Warszawa Mokotów.
Kiedy wybrać się po raz pierwszy z córką do ginekologa?
Pierwsza wizyta dziewczynki u ginekologa to duże przeżycie, ale lepiej jej nie odkładać. Jeśli nic niepokojącego się nie dzieje, to można pojawić się w gabinecie po roku od pierwszego krwawienia, nie później jednak niż do ukończenia przez młodą pacjentkę 15 lat. Przed wizytą warto porozmawiać o tym, co czeka ją w gabinecie – radzi dr n. med. Ewa Kuś, konsultant ds. ginekologii i położnictwa Grupy Luxmed.
Wywiad i badania obrazowe to podstawa w diagnozowaniu endometriozy
Ponieważ endometrioza może obejmować każdy układ ciała, jednym z głównych wyzwań w diagnozowaniu kobiet z podejrzeniem tej choroby jest ocena jej rozległości i konsekwencji funkcjonalnych dla narządów miednicy lub poza miednicą.
Charakter objawów menstruacyjnych (występujących od 24 godzin przed do 72 godzin po wystąpieniu menstruacji) może pomóc w postawieniu diagnozy, ale zgodnie z najnowszymi wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Rozrodu Człowieka i Embriologii (ESHRE), obecnie diagnostyka endometriozy w większym stopniu powinna opierać się na badaniach obrazowych niż laparoskopii.
W zależności od obszaru dotkniętego chorobą, do oceny podejrzewanych zmian można użyć radiografii, ultrasonografii, cienkowarstwowej tomografii komputerowej lub obrazowania metodą rezonansu magnetycznego. Wycięcie chirurgiczne jest jedyną opcją terapeutyczną w przypadku ostatecznego leczenia, a kompleksowe mapowanie choroby jest konieczne, aby uniknąć choroby resztkowej.
Zadbaj o siebie w okresie okołomenopauzalnym
Gdy zbliża się menopauza kobiety zaczynają skarżyć się nie tylko na uderzenia gorąca i wahania nastroju, ale też na sylwetkę. Warto wiedzieć, że nasilenie tych objawów menopauzy można zmniejszyć zdrowym stylem życia. Zobacz co możesz zrobić, by łatwiej znieść ten czas.
– Leczenie endometriozy zależy od stanu zaawansowania choroby i zgłaszanych przez pacjentkę dolegliwości. Każda chora na endometriozę powinna w leczeniu zastosować odpowiednią dietę, wdrożyć aktywność fizyczną i fizjoterapię. Czasem już takie zmiany potrafią zmniejszyć stan zapalny, a co za tym idzie dolegliwości bólowe. Kolejnym krokiem, jaki możemy zaproponować, jest hormonoterapia. W przypadku braku efektu terapeutycznego lub w bardzo zaawansowanych stadiach endometriozy koniecznym rozwiązaniem jest leczenie operacyjne – wyjaśnia dr Joanna Jacko.
