Odrzucenie: jak się podnieść

Odrzucenie przez innych doświadczane jest przez ciało człowieka jak ból w wyniku fizycznego urazu. Może prowadzić do silnego kryzysu psychicznego. Ale kryzys może być też szansą na rozwój.

Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki
Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki

W toku różnych badań naukowych zaobserwowano paradoksalne efekty odrzucenia. Na przykład być może takie doświadczenie może skłaniać do oszustw, co wykazano w jednym z eksperymentów przeprowadzonych przez naukowców z University of Cambridge, a polegającym na symulacji działania agencji ubezpieczeniowej. Ochotnicy, których roszczenia za pierwszym razem zostały odrzucone, nie tylko odczuwali więcej negatywnych emocji, ale w kolejnej próbie także częściej zawyżali straty, czyli oszukiwali…

Odrzucenia w jakiejś formie doświadcza czasami praktycznie każdy - ze strony przyjaciół czy znajomych, partnera, szefa. Ma ono niestety więcej skutków niż tylko prowokowanie oszukiwania. 

Odrzucenie to ból. Taki jak fizyczny

Jak wskazują badania mózgu, odrzucenie ze strony innych to naprawdę bolesne doświadczenie. Zespół z University of  Michigan Medical School odkrył wręcz, że u przeżywających taki stan osób mózg wydziela naturalne opioidy. Podobnie dzieje się w sytuacji bólu doznanego w po urazie, na przykład w wyniku złamania kończyny.

Fot. PAP/P. Werewka

Kryzys psychiczny. Jak sobie z nim radzić?

Co ciekawe – nawet kiedy ochotnicy wiedzieli, iż uczestniczą tylko w grze symulującej udział w kontaktach na portalu randkowym, odrzucenie wiązało się z wydzielaniem przez mózg opioidów.

- To pierwsze badanie, które pokazuje, że system opioidowy aktywuje się przy odrzuceniu społecznym. Wcześniej już pokazano, że opioidy są wydzielane przy stresie społecznym u zwierząt, jednak dotąd nikt nie pokazał, że taka reakcja pojawia się u ludzi - opowiada autor badania prof. David T. Hsu. Zespół zauważył też, że u uczestników bardziej odpornych na tego typu sytuacje przeciwbólowych substancji wydzielało się więcej. Takie osoby w przypadku zaburzenia relacji z innymi pozostały w lepszym nastroju niż pozostali.

Uwaga na nastolatki

Na zaburzonych związkach z innymi cierpi nie tylko psychika. Skutki mogą dotyczyć także zdrowia fizycznego. Według naukowców z University of British Columbia, szczególnie narażone mogą być w tym względzie nastolatki, które muszą radzić sobie jednocześnie z rewolucją w organizmie (gwałtowne zmiany fizjologiczne związane z dojrzewaniem) oraz życiu, w tym również w relacjach społecznych. Badacze twierdzą, że doświadczany wtedy stres związany z wykluczeniem w późniejszym czasie może odbijać się na psychicznym i fizycznym zdrowiu, a dzieje się to za sprawą zbyt aktywnego działania układu odpornościowego. 

Fot. PAP/J. Turczyk/Zdjęcie ilustracyjne

Coraz więcej dzieci doświadcza kryzysów psychicznych

Psychiatrzy są zaniepokojeni pogarszającym się stanem zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Martwi ich zwłaszcza rosnąca liczba przypadków autoagresji. Dowiedz się co możesz zrobić, żeby nie dopuścić do tragedii.

- Wyraźne odrzucenie przez innych to jedno z najbardziej stresujących doświadczeń. Dotyczy to takich doświadczeń jak porzucenie przez partnera, zwolnienie z pracy czy wykluczenie z grupy rówieśników w szkole - podkreślają naukowcy. - W naszym badaniu chcieliśmy przeanalizować procesy, w których tego typu wydarzenia mogą wpływać na zdrowie.

W organizmach zdrowych, lecz z różnych powodów zagrożonych depresją nastolatków, badacze wykryli markery stanów zapalnych pojawiające się krótko po doświadczeniu odrzucenia. Utrzymujące się stany zapalne zwiększają tymczasem ryzyko pojawienia się różnorodnych zaburzeń zarówno psychicznych, jak i fizycznych. 

Są i blaski odrzucenia

Okazuje się, że w niektórych, specyficznych przypadkach, doświadczenie odrzucenia może mieć pozytywne skutki. Tak twierdzą naukowcy z Johns Hopkins University. Przeprowadzili oni eksperymenty, w których osoby o wysokim poczuciu niezależności i lubiące wyróżniać się na tle innych stawały się bardziej kreatywne w obliczu odrzucenia. 

- W przypadku ludzi, którzy już wcześniej czuli się odseparowani od tłumu, społeczne odrzucenie może stanowić formę potwierdzenia ich statusu. Umacnia ich przekonanie o sobie, jako o jednostkach niezależnych, które są inne od reszty. Takich ludzi, wyróżnienie tego rodzaju w pozytywny sposób popycha do większej kreatywności - wyjaśnia autorka badania prof. Sharon Kim. 

Naukowcy zwracają uwagę na konsekwencje takiego zjawiska, które mogą mieć znaczenie np. w miejscu pracy. Ich zdaniem menedżerowie zrobią mądrze, jeśli zamiast skreślać kandydata o cechach predysponujących go raczej do unikania grupy, dokładniej mu się przyjrzeć i zapewnić lepsze warunki dla jego pracy.

Odrzucenie: jak się podnieść

  • Po pierwsze sen.

Większość osób jednak ceni sobie społeczną przynależność. Jak pokazują badania, w przypadku jej zagrożenia pomóc na szczęście może już dobry sen. Zespół z University of California, Berkeley, w serii eksperymentów odkrył kilka skutków niewyspania, jeśli chodzi o życie społeczne. Po pierwsze ludzie niewyspani czują się bardziej osamotnieni. Jednocześnie wykazują mniej inicjatywy do nawiązywania kontaktów z innymi. W mózgach takich osób pojawia się silna aktywność związana z niechęcią do innych, a jednocześnie słabiej działają u nich obszary mózgu uczestniczące w społecznych interakcjach.

Fot. PAP/Zdjęcie ilustracyjne

Masz kryzys? Skorzystaj z Centrum Wsparcia

Kryzys psychiczny może dotknąć każdego. Jest miejsce, gdzie cierpiąca osoba lub ktoś, kto chce jej pomóc, może uzyskać pierwszą istotną pomoc. Dowiedz się, jak dyżurujący tam specjaliści pomogli dzwoniącym na darmowy telefon dorosłym i dzieciom.

To nie wszystko. Okazało się też, że inni, czujący się dobrze ludzie, kiedy znajdą się w pobliżu osoby niewyspanej, już w ciągu minuty także zaczynają się czuć bardziej samotni. 

- Jako ludzie jesteśmy gatunkiem społecznym. Jednak niedobór snu może zamienić nas w społecznie trędowatych - alarmuje autor badania prof. Matthew Walker. Jak pokazały eksperymenty, dużo potężny wpływ ma już ostatnia noc.

  • Po drugie: dotyk i życzliwa osoba

Odrzuconej osobie może też w niewymagający wiele wysiłku sposób pomóc inny, życzliwy człowiek. Ważne, by nie oceniał, nie dawał "złotych rad", nie bagatelizował cierpienia, ale był obok.

Badacze z University College London odkryli też, że na przykre odczucia związane z doświadczeniem odrzucenia uśmierzająco działa łagodny dotyk. W przeprowadzonym przez tych naukowców eksperymencie, grupa kobiet doświadczyła wykluczenia przez innych w czasie wspólnej, komputerowej gry. Panie były potem dotykane w przedramię miękkim pędzelkiem. Jednak w przypadku części z nich pędzelek uderzał w skórę w szybkim tempie, a u części - w powolnym. W tym drugim przypadku, ochotniczki odczuwały odrzucenie i związane z nim negatywne emocje w mniejszym stopniu.

- Nasz społeczny świat staje się coraz bardziej wizualny i cyfrowy i łatwo jest zapomnieć o sile dotyku w międzyludzkich relacjach. Jednak po raz pierwszy pokazaliśmy, że już samo delikatne, powolne dotykanie nawet przez obcą osobę może zredukować odczucie społecznego wykluczenia, kiedy ktoś go doświadczy” - opowiada kierująca badaniem Mariana von Mohr.

  • Po trzecie: uważność 

Zespół specjalistów z Virginia Commonwealth University proponuje jeszcze inną metodę, która tym razem wymaga nieco wysiłku. Badacze donoszą o efektach tzw. uważności (ang. mindfulness). 

Dyżurujący w Centrum Wsparcia/Fot. PAP

Telefon 800 70 2222 ratuje życie

Na linię wsparcia 800 70 2222 dla osób w kryzysie psychicznym może zadzwonić każdy, kto w nim się znalazł. Ale specjaliści dyżurujący 24 godziny na dobę, siedem dni w tygodniu, nie tylko mogą pomóc znaleźć wyjście z danej sytuacji, okazać akceptację, ale też bezpośrednio ratują ludzkie życie. W krótkim filmie przedstawiamy takie historie.

- Społeczne odrzucenie może nieść różnorodne negatywne skutki dla zdrowia i samopoczucia wykluczonej osoby oraz dla jej dalszych relacji interpersonalnych. Dlatego ważne jest, aby znaleźć odpowiednie strategie radzenia sobie z nim, a uważność może być jednym z efektywnych sposobów regulowania emocji - przekonuje Alexandra Martelli, autorka badania z udziałem grupy studentów.

W zorganizowanej przez jej zespół, symulującej odrzucenie grze komputerowej, ochotnicy utrzymujący swoją uwagę na chwili  obecnej (tak jak to się zaleca w treningu uważności) odczuwali mniej nasilony stres.

Badania mózgów tych osób pokazały jednocześnie, że odrzucenie emocjonalnie dotykało je w mniejszym stopniu. 

  • Po czwarte: pamiętać, że odrzucenie, choć powoduje kryzys, to daje szansę na rozkwit

Dobrze jest więc znać możliwe sposoby ratowania się w przypadku doświadczania psychicznego bólu związanego z odrzuceniem, a jeśli kryzys się pogłębia, nie czekać z sięgnięciem po fachową pomoc.
Warto przy tym pamiętać, że, jak pisze psychoterapeutka Monika Świerczyńska, kryzys, związany także z odrzuceniem, to nie tylko trudne i bolesne doświadczenie, ale i szansa na rozkwit i rozwój. Przypomina ona w tym kontekście o pojęciu rezyliencji (pochodzącego od łacińskiego słowa: resalire – odskoczyć, odbić się), które wcześniej wykorzystywano do charakterystyki stali, a które w psychologii zastosowała Emmy Werner.

W tym znaczeniu oznacza ono elastyczność, odporność psychiczną, zdolność do przetrwania i rozwoju pomimo przydarzających się trudności.

Monika Świerczyńska podkreśla, że następstwem wielu kryzysów życiowych bywa rozkwit i że ludzie doświadczają pozytywnych zmian w wyniku zmagań nawet z najbardziej tragicznymi i traumatycznymi wydarzeniami.

Marek Matacz/ jw, zdrowie.pap.pl

Źródła:

Doniesienie prasowe o wpływie odrzucenia na skłonność do oszukiwania.

Doniesienie prasowe o opioidach wydzielanych przy odrzuceniu przez innych.

Doniesienie prasowe o reakcji układu odpornościowego na odrzucenie.

Doniesienie prasowe o większej kreatywności niektórych wykluczonych osób.

Doniesienie prasowe o wpływie snu na relacje z innymi.

Doniesienie prasowe o łagodzącym wpływie dotyku.

Doniesienie prasowe o działaniu uważności.


Marek Matacz

Autor

Marek Matacz

Marek Matacz - Od ponad 15 lat pisze o medycynie, nauce i nowych technologiach. Jego publikacje znalazły się w znanych miesięcznikach, tygodnikach i serwisach internetowych. Od ponad pięciu lat współpracuje serwisem "Zdrowie" oraz serwisem naukowym Polskiej Agencji Prasowej. Absolwent Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

ZOBACZ TEKSTY AUTORA

ZOBACZ PODOBNE

  • Adobe

    Czy rządzi nami „gadzi mózg”?

    W środku nocy budzi cię koszmar – serce wali, oddech przyspiesza, ciało zalewa zimny pot. Twój organizm jest w trybie alarmowym: gotowy do walki lub ucieczki. W takich momentach zrzucamy winę na „gadzi mózg” – prastary fragment układu nerwowego, który rzekomo przejmuje nad nami kontrolę w stresie. 

  • AdobeStock

    Trendy na TikToku: szkodliwe, a nawet niebezpieczne

    Obserwujemy dziś 10 tys. dzieci w wieku od 10 do 18 lat, które publikują niepokojące i niebezpieczne treści w aplikacji TikTok. Ich wspólne motto to „nie radzę sobie z życiem". Dzielą się smutkiem, żalem, treściami autoagresywnymi czy suicydalnymi. Gdy sytuacja jest krytyczna (np. dziecko siedzi na moście lub na torach), zawiadamiamy odpowiednie organy – mówi Kinga Szostko, twórczyni portalu bezpiecznedziecko.org, w którym edukuje rodziców przed zagrożeniami czyhającymi na najmłodszych w sieci.

  • Photographee.eu/Adobe Stock

    Bullying karmi się ciszą i samotnością

    Przemoc rówieśnicza polegająca na długotrwałym nękaniu czy poniżaniu obecna jest niemalże w każdej klasie liceum lub technikum. Nie zależy od wielkości szkoły czy lokalizacji. Sprzyjają jej złe relacje w klasie. Karmi się samotnością i ciszą. By osoba jej doświadczająca odważyła się o niej mówić, potrzebuje wsparcia, czasem anonimowości. System RESQL to zapewnia. Szkoły, które go wprowadziły, dzielą się doświadczeniem.

  • AdobeStock

    Pornografia, agresja i wulgarne treści - na to natykają się dzieci skrollując telefon

    Pod nakładką kaczuszki na popularnym medium społecznościowym pojawić się może twarda pornografia, a niewinne zdjęcie z przedszkolnej imprezy może zacząć żyć w zupełnie innym kontekście – przestrzega Kinga Szostko, twórczyni portalu bezpiecznedziecko.org, w którym edukuje rodziców przed zagrożeniami czyhającymi na najmłodszych w sieci.

NAJNOWSZE

  • Adobe

    Chrzan – świąteczny superfood

    Gdy w Wielkanoc zasiadamy do stołu, chrzan pojawia się w wielu domach jako konieczny dodatek do jaj, białej kiełbasy czy żurku. Ten ostry, wyrazisty w smaku korzeń ma właściwości, którym zawdzięcza uznanie nie tylko smakoszy, lecz także lekarzy i naukowców. 

  • Komórki macierzyste – nadzieja w leczeniu cukrzycy

  • Czy rządzi nami „gadzi mózg”?

  • Trendy na TikToku: szkodliwe, a nawet niebezpieczne

  • Równowaga energetyczna klucz do zdrowia

  • AdobeStock

    Piłka nożna – świetna na zdrowie, byle z głową

    Naukowcy twierdzą, że gra w piłkę nożną na różne sposoby pomaga zachować dobre zdrowie. Trzeba jednak grać rozsądnie, bo istnieją pewne zagrożenia związane z urazami.

  • Wielkanocna rzeżucha kontra złogi amyloidu

  • Bullying karmi się ciszą i samotnością