Tropy pokazujące, skąd i jak sieje się zniszczenie mózgu w psychozie

Epizody psychotyczne oznaczają zmiany w anatomii mózgu – m.in. zmniejsza się objętość istoty szarej, co w konsekwencji prowadzi do pogłębienia procesu neurodegeneracyjnego. Nie jest wykluczone, że zmiany te postępują według określonego wzorca, a zaczynają się w hipokampie. Jeśli tak by było, jest więcej szans na znalezienie celowanej terapii.

Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki
Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki

To ważne, bo nawet jeden epizod psychotyczny może w poważny sposób zaburzyć całe życie. Wciąż nie wiadomo, jakie mechanizmy leżą u podłoża specyficznych zmian w mózgu ani skąd bierze się ich początek. 

Najbardziej znaną chorobą charakteryzującą się występowaniem psychoz jest schizofrenia. Warto jednak wiedzieć, że epizody psychotyczne mogą towarzyszyć wielu innym chorobom, jak np. depresji, a częstym zapalnikiem psychozy, zwłaszcza w młodym wieku, jest użycie substancji psychoaktywnych, przede wszystkim marihuany.

Aby sprawdzić hipotezę, że ukształtowanie sieci połączeń neuronalnych w mózgu wymusza zmiany w istocie szarej na różnych etapach psychoz i określić, czy są rejony mózgu, które stanowią domniemane epicentra rozwoju dalszego zmniejszania się objętości istoty szarej, kierowany przez dr. Sidhanta Chopra zespół naukowców z Monash University zaplanował i przeprowadził badanie, którego rezultaty zostały niedawno opublikowane w prestiżowym JAMA Psychiatry.

Badanie odznacza się wysokiej jakości metodologią. Naukowcy włączyli do niego 534 uczestników i podzielili ich na kilka grup: od tych z najkrótszą historią psychozy (jeden epizod) po tych, którzy doświadczyli ich wiele, a dwie ostatnie kohorty chorych składały się z pacjentów ze stwierdzoną już lata temu schizofrenią. Każda z czterech grup była porównywana z odpowiednią grupą kontrolną. Nadto do badania zostało włączonych 356 zdrowych dorosłych, aby stworzyć reprezentacyjną strukturę mózgu jako odniesienie w części badania, której zadaniem było modelowanie zachowania się tego organu. Zdecydowana większość pacjentów chorych otrzymywała leki antypsychotyczne.

Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki

Mocne kannabinoidy zwiększają ryzyko psychozy

Im mocniejsza „trawka”, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia psychozy. W Amsterdamie połowa nowych przypadków epizodu psychotycznego daje się powiązać z narkotykiem o dużej mocy. Zanim zapalisz rekreacyjnie skręta, zapoznaj się z wynikami najnowszych badań dotyczących tej używki.

Wszystkie próby były zaślepione w toku sprawdzania za pomocą rezonansu magnetycznego zmian w istocie szarej po trzech, a następnie 12 miesiącach obserwacji. Ponadto dokonano modelowania postępu zmian, odnosząc się do mózgów zdrowych osób.

Ścieżka narastających zmian wskutek psychozy

Zgodnie z ustaleniami zespołu, ewolucja psychozy mierzona zmianami w objętości i rozmieszczeniu istoty szarej może zaczynać się w hipokampie (w uproszczeniu odpowiedzialnym m.in. za uczenie się, pamięć oraz odczuwanie emocji), a następnie stopniowo ogarniać kolejne części mózgu poprzez połączenia nerwowe i aksonalne.

Zdaniem naukowców, włókna istoty białej odgrywają kluczową rolę jako kanały rozprzestrzeniania się patologicznych zmian w ciągu kolejnych etapów rozwoju choroby przebiegającej z epizodami psychotycznymi. Podobnie dzieje się w chorobach neurodegeneracyjnych (np. chorobie Alzheimera). Zatem – jak argumentują badacze – to architektura połączeń strukturalnych (a nie - funkcjonalnych) mózgu stanowi fundamentalny warunek zmian w mózgu wskutek psychozy, niezależnie od tego, czy zmiany te następują wskutek samej choroby czy leków. Co więcej, ich zdaniem hipokamp jest domniemanym epicentrum wczesnej patologii w mózgu, skąd dysfunkcja może rozprzestrzeniać się do kolejnych rejonów mózgu.

Cytowany przez portal „Medical Xpress” dr Chopra wyjaśnia, że jego zespół odkrył, iż wzorzec zmian w istocie szarej obserwowany w psychozie nie jest przypadkowy, a kształtowany przez całą złożoną sieć strukturalnych połączeń – „w sposób odpowiadający temu, który obserwujemy w postępowaniu chorób neurodegeneracyjnych”.

Naukowcy odkryli w tym badaniu, że psychoza generuje zmiany w hipokampie, by następnie objąć – na wczesnym etapie – zmiany w tylnej części kory, a późnym – korę przedczołową mózgu. Taki właśnie postęp zmian w mózgu obserwowany jest też w chorobach neurodegeneracyjnych.

Fot. PAP/P. Werewka

Jak zrozumieć psychozę

Przypomnij sobie najstraszniejszy koszmar, jaki Ci się przyśnił. Przypomnij sobie też ulgę, kiedy okazało się, że to tylko sen. Wyobraź sobie, że osoba, która doświadcza psychozy, z tego koszmaru nie jest w stanie się obudzić. Ten koszmar to jej rzeczywistość. Namacalna.

Naukowiec, który kierował częścią eksperymentalną badania,  prof. Alex Fornito, zaznacza jednak, że hipokamp jest „silnym kandydatem” jako miejsce, z którego promieniują kolejne zmiany w istocie szarej w przebiegu psychozy. Ustalenia tego zespołu muszą być potwierdzone w kolejnych badaniach.

Badanie, oprócz tego, że narzuca istotny kierunek kolejnych badań na temat rozwoju psychozy, ma dodatkową mocną cechę: naukowcom udało się uwzględnić działanie leków antypsychotycznych w trakcie zmian w mózgu pod wpływem psychozy.

- Większość badań do tej pory dotyczyła osób, które są w trakcie terapii lekami antypsychotycznymi, przez co trudno było odróżnić, które zmiany w mózgu są pochodzenia lekowego, a które – chorobowego – wyjaśnia dr Chopra.

Jego zdaniem ustalenia jego zespołu otwierają nowe możliwości zrozumienia przyczyn zmian w mózgu spowodowanych przez epizody psychotyczne oraz dają możliwość przewidywania, jak mogą postępować u konkretnych pacjentów.

Justyna Wojteczek, zdrowie.pap.pl

Źródła: JAMA Network-Based Spreading of Gray Matter Changes Across Different Stages of Psychosis | Psychiatry and Behavioral Health | JAMA Psychiatry | JAMA Network

Medical Xpress: Scientists reveal how the effects of psychosis spread throughout the brain (medicalxpress.com)
 

Autorka

Justyna Wojteczek

Justyna Wojteczek - Pracę dziennikarską rozpoczęła w Polskiej Agencji Prasowej w latach 90-tych. Związana z redakcją społeczną i zagraniczną. Zajmowała się szeroko rozumianą tematyką społeczną m.in. zdrowiem, a także polityką międzynarodową, również w Brukseli. Była też m.in. redaktor naczelną Medical Tribune, a później także redaktor prowadzącą Serwis Zdrowie. Obecnie pełni funkcję zastępczyni redaktora naczelnego PAP. Jest autorką książki o znanym hematologu prof. Wiesławie Jędrzejczaku.

ZOBACZ TEKSTY AUTORKI

ZOBACZ PODOBNE

  • Adobe

    Afazja – odbiera język, zostawia rozum

    Pewnego dnia budzisz się i odkrywasz, że słowa już nie są ci posłuszne. Próbujesz się komunikować, ale w oczach bliskich widzisz tylko niezrozumienie; w głowie kłębią się myśli, ale nie sposób ich przekazać. Taki koszmar stał się rzeczywistością dla tysięcy ludzi dotkniętych afazją – zaburzeniem neurologicznym, które odbiera człowiekowi język, choć nie wpływa na inteligencję. 

  • Mikrobiom mózgu. Kontrowersyjna hipoteza, która może zmienić neurologię

    Siedemdziesięciokilkuletni ogrodnik z zaawansowaną demencją powrócił za kierownicę i do pracy po dwóch latach terapii przeciwgrzybiczej – brzmi to jak cud medyczny, ale jest faktem udokumentowanym w naukowym piśmiennictwie. Czy odkrycie mikrobiomu mózgu może zmienić neurologię?

  • Adobe Stock/myboys.me

    Spektrum autyzmu – konkretne drogowskazy

    Zaburzenia ze spektrum autyzmu wiążą się z charakterystycznymi objawami, które występują w różnym nasileniu i konfiguracji. Ujawniają się najczęściej w pierwszych trzech latach życia dziecka, dlatego rodzic musi być czujny, a budzące niepokój zachowania konsultować ze specjalistą. Na co szczególnie zwracać uwagę, wyjaśnia dr Anna Budzińska, psycholożka, twórczyni i dyrektorka Instytutu Wspomagania Rozwoju Dziecka (IWRD) w Gdańsku.

  • HOLO vectors Sp. z o.o.

    Czy klasyczne atlasy odchodzą do lamusa? Przewaga modeli 3D w edukacji medycznej

    Materiał promocyjny

    Papierowe atlasy anatomiczne przez dekady stanowiły podstawę nauki anatomii. Jednak rozwój technologii 3D znacząco zmienia sposób przyswajania wiedzy. Obecnie możesz nie tylko oglądać statyczne ilustracje, ale również interaktywnie eksplorować struktury anatomiczne w przestrzeni - w pełnym trójwymiarze. Co więcej, rozwiązania cyfrowe pozwalają zrozumieć powiązania między układami, a także ich funkcjonowanie w czasie rzeczywistym. Co jeszcze warto o nich wiedzieć?

NAJNOWSZE

  • Adobe

    Czy dieta wpływa na ADHD?

    Choć nadal brakuje jednoznacznych naukowych dowodów łączących zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) ze sposobem odżywiania, coraz więcej przesłanek skłania badaczy do uważniejszego przyglądania się temu zagadnieniu.

  • Polskie dzieci z szansą na refundację ultranowoczesnego leczenia białaczki

  • Zanim kupisz przeczytaj skład

  • Proste sposoby na upały

  • Kiedy rozpocząć ćwiczenia po porodzie?

  • Adobe Stock

    Jak rzucić palenie

    Wychodzenie z nałogu nikotynowego bywa długotrwałe, ponieważ nikotyna silnie uzależnia – pobudza mózgowy układ nagrody, wyzwalając dopaminę, czyli tzw. hormon szczęścia. To sprawia, że organizm zaczyna kojarzyć palenie z przyjemnością i ulgą, a zerwanie z tym mechanizmem wymaga czasu i zmiany nawyków. Trzeba nauczyć się zajmować i mózg, i ręce czymś innym oraz radzić sobie w sytuacjach, które uruchamiają odruch sięgania po nikotynę. O sposobach wychodzenia z nikotynizmu opowiada dr n. med. Magdalena Cedzyńska z Narodowego Instytutu Onkologii – PIB.

  • Afazja – odbiera język, zostawia rozum

  • Lato z komarami, swędzące lato

Serwisy ogólnodostępne PAP