Nastoletnie dziewczynki nie są grube – są raczej niedożywione

Otyłość i nadwaga to plaga współczesnego świata, ale w znikomym stopniu dotyczy nastoletnich dziewcząt w Polsce – mówią eksperci. Nastolatki mają inne problemy.

Nastolatka/Fot. PAP/P. Werewka
Nastolatka/Fot. PAP/P. Werewka

Model takiego wsparcia, nakierowanego na prozdrowotną interwencję, prowadzi Instytut Matki i Dziecka dzięki finansowemu wsparciu Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020. Projekt pod nazwą „Zdrowa JA” prowadzony jest na terenie 48 szkół z reprezentatywnych powiatów i obejmuje 1200 piętnastoletnich dziewcząt.

Dlaczego akurat ta grupa wiekowa? Koordynatorka projektu, prof. Anna Fijałkowska, wicedyrektor Instytutu Matki i Dziecka wyjaśnia, że wśród dziewczynek to właśnie w tej grupie wiekowej kumuluje się najwięcej ryzykownych dla zdrowia psychicznego i fizycznego zachowań, co rzutuje na zdrowie we wczesnej młodości i dorosłości.

Na konferencji prasowej przedstawiającej wstępne rezultaty projektu prof. Fijałkowska mówiła, że właśnie ok. 15. roku życia dziewczynki w Polsce zaprzestają regularnej aktywności fizycznej, jednocześnie źle się odżywiają, jedząc niepełnowartościowe i zbyt małe posiłki, zaczynają sięgać po używki. Na dodatek, spośród rówieśniczek w Europie mają najgorszą samoocenę swojego ciała – uważają się za zbyt grube, co nie ma potwierdzenia w rzeczywistości.

To z kolei rzutuje na ich społeczne funkcjonowanie. 

- Wszystko to grozi zaburzeniami psychicznymi – mówi prof. Fijałkowska.

Fakty o polskich nastoletnich dziewczętach

  • Prawie połowa 15-letnich dziewcząt o prawidłowej masie ciała uważa się za zbyt grube. Tymczasem w rzeczywistości, nadwagę i otyłość stwierdzono tylko u 6,3 proc. 15-latek
  • 44 proc. dziewcząt w wieku 11-15 lat nie zjada regularnie śniadań przed wyjściem do szkoły
  • Tylko 1/3 nastolatek codziennie je warzywa i owoce
  • 77 proc. codziennie je słodycze
  • 52 proc. pije częściej niż raz w tygodniu słodzone napoje gazowane.

Jak dotrzeć do nastolatki

„Staroświecka” edukacja polegająca na organizacji pogadanek o zdrowym trybie życia nie zda egzaminu. Naukowcy z IMiD wymyślili, że w dotarciu mogą pomóc nowe technologie.

- Tylko 7 proc. nastolatek nie korzysta z mediów społecznościowych – zaznacza prof. Fijałkowska.

Dziewczęta biorące udział w „Zdrowej JA” zostały zaopatrzone w specjalne elektroniczne opaski fitness na rękę, które mierzyły ich tętno, liczbę kroków oraz godziny snu. Urządzenia te połączone były z aplikacją mobilną na ich telefonach, dzięki czemu uczestniczki oraz koordynatorzy projektu mogli na bieżąco monitorować wyniki (np. przebyty danego dnia na piechotę dystans), jak i otrzymywać inne informacje oraz porady. Aplikacja przypominała uczestniczkom np. o wyjściu na spacer albo nadejściu czasu na zbilansowane posiłki. Aplikacja była również źródłem wiedzy dotyczącej zdrowia. Przydatne informacje znajdowały się w specjalnej zakładce, gdzie dziewczęta mogą przeczytać artykuły o zdrowym stylu życia – aktywności fizycznej, właściwym odżywianiu, wpływie używek na organizm czy poprawie kompetencji osobistych.

Fot. PAP/Zdjęcie ilustracyjne

Nasze dzieci są za pulchne

Jedna trzecia polskich ośmiolatków cierpi z powodu nadwagi i otyłości. Problem otyłości częściej dotyka chłopców. Co 10. polski ośmiolatek ma nieprawidłową wartość ciśnienia tętniczego. Co to oznacza? Duże problemy tych dzieci w najbliższej i dalszej przyszłości.

Nastolatki były podzielone na trzy grupy, z których każda została objęta innym zakresem interwencji (najszerszy, pełen zakres otrzymały dziewczynki z grupy I, a najmniejszy z grupy III). Grupa I, poza monitoringiem i edukacją za pomocą systemu elektronicznego, brała m.in. udział w warsztatach edukacyjnych, a także specjalnie zaprojektowanej grywalizacji, w której nastolatki dostawały różne zadania (wyzwania) indywidualne oraz grupowe. Za ich realizację przyznawane były punkty, a wyniki rywalizacji można było śledzić w aplikacji. Zadania te dotyczyły np. aktywności sportowych, przygotowywanie posiłków, ale również działania społeczne (np. „przygotuj dziś posiłek i zjedz go wspólnie z rodziną” lub „umów się na fitness po szkole z innymi uczestniczkami projektu”). Dziewczynki z grupy II miały do dyspozycji mniejszy wachlarz możliwości (telemonitoring oraz krótkie powiadomienia mobilne poradami zdrowotnymi), a z grupy III najmniejszy (tylko monitoring kroków, tętna i snu) i zwyczajowe zajęcia w szkole. Szkoły ponadto rywalizowały między sobą.

- Dziewczyny polubiły ten projekt. Podobało się im, że się nimi zainteresowaliśmy – mówi prof. Fijałkowska.

Ważną rolę spełniali koordynatorzy na poziomie szkół – nauczyciele.

Fot. PAP/Zdjęcie ilustracyjne

Depresja nastolatka

Na depresję choruje co najmniej 4 proc. nastolatków. Objawy depresyjne może jednak przejawiać co piąty. Tego typu problemy są wynikiem przede wszystkim osamotnienia młodego człowieka, bo bardzo często nie otrzymuje on właściwego wsparcia ze strony rodziny czy szkoły.

- Nie było problemu z uczestnictwem dziewcząt w programie. Co ciekawe, rodzice tych dziewczyn zostali niejako zmuszeni do zmiany nawyków żywieniowych – mówi Edward Czyszczoń, nauczyciel wychowania fizycznego ze szkoły podstawowej im. Marii Dąbrowskiej w Branicach (opolskie), która brała udział w projekcie i wygrała międzyszkolną rywalizację (nagrodą są zajęcia sportowe prowadzone przez zdobywczynię brązowego medalu w pięcioboju na igrzyskach olimpijskich w 2016 roku Oktawię Nowacką).

Jak wyjaśnił, rodzice relacjonowali mu, że córki zmusiły ich do robienia sałatek, wychodzenia na spacery, na basen itp.

- Mieszkamy w małej miejscowości, wszyscy się w niej znają, więc widać było, że ktoś właśnie wyszedł na spacer - opowiadała dziennikarzom Blanka, uczennica z branickiej szkoły. W ten sposób uczennice stały się w swojej miejscowości ambasadorkami zdrowego stylu życia. Co ciekawe, chłopcy chętnie dołączali do różnych aktywności.

Rezultaty programu Zdrowa JA

Choć realizacja programu jeszcze się nie zakończyła (potrwa do 31 grudnia 2018 r.) to jednak jego koordynatorzy już dziś są w stanie wysnuć kilka ciekawych wniosków, na podstawie wstępnych jego wyników i danych zgromadzonych do analizy. Okazało się, że:

  • zastosowanie nowoczesnej technologii przynosi dobre efekty i skutecznie pomaga w poprawie zachowań zdrowotnych piętnastolatek, 
  • dziewczynki z grupy I i II odniosły wyraźnie większe korzyści z uczestnictwa w programie niż te z grupy III, 
  • zbyt duża liczba dodatkowych zadań, wyzwań i aktywności w tego typu programach nadmiernie obciąża (niepotrzebne stresuje) uczestniczki, w związku z czym nie można z ich liczbą przesadzać. 
Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki

Stres szkolny – niedostrzegane cierpienie dzieci

Coraz więcej polskich dzieci w wieku szkolnym doświadcza przewlekłego stresu. Specjaliści zaczynają już nawet mówić o zjawisku „wypalenia uczniowskiego”. Najnowsze badania pokazują, że skala tego problemu jest ogromna!

Jeśli chodzi o przykłady konkretnych wstępnych wyników z realizacji programu to wiadomo już, że uczestniczki grupy I i II znacznie korzystniej oceniły zmiany, które zaszły u nich pod wpływem udziału w programie w zakresie takich obszarów jak: samopoczucie, poczucie własnej wartości, wiara w siebie, relacje z rówieśnikami czy też relacje z rodziną. Warto jednak zaznaczyć, że również dziewczynki z grupy III uznały, że udział w programie poprawił ich stan zdrowia oraz relacje społeczne.

Jak tłumaczy prof. Anna Fijałkowska, najistotniejsze jest to, że dziewczyny objęte programem nie zaprzestały regularnej aktywności fizycznej (a badania wskazują, że tak się dzieje w populacji piętnastolatek w Polsce), a także nie pogorszył się im wizerunek własnego ciała, a nawet lekko poprawił (tu także odbiegają od polskiej normy). Jeśli chodzi o zmianę nawyków żywieniowych, okazało się, że po kilku miesiącach dziewczyny zmniejszyły spożycie słodyczy i słodkich napojów.

Justyna Wojteczek (zdrowie.pap.pl)
 

ZOBACZ PODOBNE

  • Adobe Stock

    Kiedy zacząć myć zęby dziecku?

    O higienę jamy ustnej dziecka należy dbać jeszcze przed wyrznięciem się pierwszego zęba, a ze szczoteczką do zębów i pastą zaznajamiać, zanim wyrośnie ono z pieluch. Samodzielność w myciu zębów owszem, ale pod czujnym okiem dorosłego i to dość długo.

  • Adobe Stock

    Niejadki. Kiedy trudności w jedzeniu mają podłoże sensoryczne

    Rzadko się nad tym zastanawiamy, ale posiłek to nie tylko smak, ale cała gama doznań sensorycznych wynikających z kolorów, zapachów, konsystencji, kompozycji na talerzu. Dzieci z nadwrażliwością zmysłów mogą czuć się przytłoczone tą kakofonią i w rezultacie jeść bardzo mało i bez urozmaicenia.

  • Adobe Stock

    Dysleksja rozwojowa: jej objawy pojawiają się już w przedszkolu!

    U dziecka z trudnościami w czytaniu i pisaniu, które nie otrzyma odpowiedniego wsparcia, nieuchronnie pojawiają się niepowodzenia szkolne, które z czasem mogą doprowadzić do rozwoju wtórnych zaburzeń emocjonalnych. Lepiej więc nie lekceważyć pierwszych objawów dysleksji rozwojowej u dzieci. Dobrze też pamiętać, że dysleksja nie uniemożliwia uzyskiwania wielkich nawet osiągnięć. W gronie dyslektyków znajdziemy I. Newtona, J.Ch. Andersena i Agatę Christie.

  • Rys. PAP/j. Turczyk

    Jak się lepiej uczyć? Jest kilka trików

    Ręka do góry - kto lubił, albo lubi chodzić do szkoły! Kto lubi spędzać całe godziny w ławkach, wkuwać nazwy rzek, daty bitew albo zapamiętywać, co ma płucotchawki, a co nibynóżki? Czy pojawi się las rąk, czy może niezręczna cisza? Można chyba postawić orzechy przeciwko kamykom, że przynajmniej wiele osób będzie trzymało ręce w dole. Tylko dlaczego?

NAJNOWSZE

  • Konferencja o zdrowiu mózgu

    We wtorek, o godz. 10.00 zapraszamy na konferencję i debatę pt. „Zdrowie mózgu niezbędnym priorytetem polskiej polityki zdrowotnej”. Zapraszamy do Centrum Prasowego PAP lub transmisję w Serwisie Zdrowie.

  • Otyłość – przez żołądek do…mózgu

  • "Kamizelki" mocujące głowę do ciała dla dwóch chłopców

  • Kongo zmaga się z nową epidemią, ale służby uspokają

  • Sztuczna inteligencja pomaga w operacjach oczu

  • AdobeStock

    Sezon chorobowy w pełni

    To, że w okresie jesienno-zimowym odnotowujemy wzrost zachorowań na nieżyt górnych dróg oddechowych to żadna nowość. W tym roku zaskakujące są jednak liczby zachorowań – wielokrotnie większe niż analogicznie w ubiegłych sezonach. „Osoby wrażliwe, które idą w tłum, w kolejkę, w szaleństwo zakupów powinny uważać” – ostrzega prof. Joanna Zajkowska.

  • Zgryz ze zgryzem, czyli jak prostowano zęby

  • Enzybiotyki – następcy antybiotyków?