Bezlaktozowa moda
Produkty mleczne i mleko zawierają dwucukier – laktozę. Nie wszyscy jednak posiadają enzym do jej trawienia lub jego aktywność jest ograniczona. Wtedy mówimy o nietolerancji laktozy. Wskazana jest dieta eliminacyjna, choć niekoniecznie pełne wykluczenie produktów mlecznych. Wiele osób robi to jednak na własną rękę, po prostu myśląc, że produkty bez laktozy to zdrowsza opcja. Czy słusznie?
Enzym konieczny do rozkładu dwucukru (disacharydu) laktozy na galaktozę i glukozę nie u wszystkich osób jest obecny albo wytwarzany w wystarczającym stopniu. Mówimy wtedy o nietolerancji laktozy. Jej objawy występują u 5-15 proc. Europejczyków i są związane ze stopniem aktywności enzymu – laktazy, która jest wytwarzana w jelicie cienkim (dokładnie na granicy pędzla jelita cienkiego, czyli błonie śluzowej znajdującej się na jego powierzchni). Nietolerancję laktozy można rozpoznać wykonując wodorowy test oddechowy. Czasem jednak może nie dać wiarygodnych wyników (np. podczas przyjmowania antybiotyków – w takim wypadku test trzeba powtórzyć), stąd wynik powinien zinterpretować gastrolog.
Brak laktazy lub zmniejszenie jej aktywności
Organizm może wcale nie produkować laktazy, co ma podłoże genetyczne (niedobór laktazy) albo ta produkcja z różnych przyczyn może być niewystarczająca (hipolaktazja). Przyczyną może być np. uszkodzenie powierzchni błony śluzowej jelita cienkiego czy choroba (celiakia, choroba Crohna, biegunka infekcyjna, zespół rozrostu bakteryjnego). Dodatkowo wraz z wiekiem u wielu osób dochodzi do upośledzenia wytwarzania tego enzymu.
Nietolerancja laktozy – objawy
Objawy mają różne nasilenie i zależą od stopnia aktywności laktazy. Niektóre choroby mogą dolegliwość nasilać, np. choroby jelit. Do symptomów nietolerancji tego cukru mlekowego zaliczyć można:
• gazy;
• biegunki;
• wzdęcia;
• ból brzucha;
• uczucie pełności;
• bulgotanie w brzuchu (ruchy perystaltyczne jelit).
Nietolerancja laktozy – postępowanie
Przy nietolerancji laktozy wskazana jest dieta eliminacyjna, choć nie musi to być bezwzględne wykluczenie laktozy.
„Większość pacjentów toleruje produkty mleczne, takie jak kefir czy jogurt, oraz sery dojrzewające, dlatego rzadko kiedy konieczna jest całkowita eliminacja laktozy z diety” – zaznacza dr hab. n. med. Andrea Horvath, specjalista pediatra, gastroenterolog, gastroenterolog dziecięcy z Kliniki Pediatrii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w „Medycynie Praktycznej”.
Aleksandra Wedziuk-Reszka, dietetyczka z Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej radzi, by najpierw wykluczyć produkty o największej zawartości laktozy, czyli mleko krowie i mleko innych ssaków, mleko w proszku, mleko zagęszczone, śmietany i śmietanki oraz ser twarogowy.
„Produkty mleczne fermentowane, takie jak jogurt naturalny, kefir czy maślanka, mogą być lepiej tolerowane niż te wyżej wymienione, ze względu na obecność bakterii mlekowych, które rozkładają laktozę do lepiej przyswajalnej formy. Podczas fermentacji dochodzi do zmniejszenia ilości laktozy w produkcie o 25-50 proc.” – wyjaśnia.
Wylicza, że z produktów mlecznych najmniej laktozy zawierają sery podpuszczkowe, czyli pleśniowe (camembert, brie, roquefort) oraz sery twarde (parmezan, ementaler, cheddar, gouda, edamski, mozzarella czy ser tylżycki).
Eksperci podkreślają, że całkowite wykluczenie laktozy z diety może być konieczne jedynie w przypadku wrodzonego niedoboru laktazy. Poza tym nie jest to zalecane, tym bardziej, że laktoza ma korzystny wpływa na organizm – pobudza motorykę jelit i regeneruje nabłonek jelitowy. Mleko i przetwory mleczne dostarczają również wapń. Dlatego przy diecie ograniczającej lub zupełnie wykluczającej powinno się dostarczać go z innych produktów. Czyli jeść fasolę, migdały, suszone morele i figi, ciecierzycę, tofu, komosę ryżową, mak.
Jeśli jednak dieta bezlaktozowa nie przynosi efektów, można jeszcze dostarczyć enzym rozkładający ten dwucukier w suplementach.
„W przypadku braku efektów w zmianie sposobu żywienia polegającej na ograniczeniu lub eliminacji spożycia laktozy, można rozważyć wprowadzenie suplementów zawierających laktazę przed posiłkami zawierającymi laktozę, która zniweluje objawy nietolerancji. Inną opcją jest zastosowanie β-galaktozydazy w formie tabletek” – podkreśla dietetyczka z Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej.
