Diagnoza autyzmu u dziecka jest dla większości rodziców szokiem. Szykują się wtedy do radzenia sobie z różnymi zaburzeniami rozwoju, jakie autyzm niesie. Tymczasem często towarzyszą mu dodatkowe, zupełnie niespodziewane problemy zdrowotne, związane także z funkcjonowaniem niektórych narządów.

• POLEĆ
• TWEETNIJ
• UDOSTĘPNIJ
• Pobierz

Postawienie diagnozy autyzmu u małego dziecka nie jest wcale proste. Autyzm i wiele innych zaburzeń zdrowia występujących w wieku dziecięcym może bowiem dawać podobne objawy. Lekarz w ramach tzw. diagnozy różnicowej musi zatem wykluczyć inne możliwe przyczyny wystąpienia tych objawów. 

W opracowaniu pt. „Zaburzenie ze spektrum autyzmu”, autorstwa prof. Małgorzaty Janas-Kozik i dr Leny Cichoń, opublikowanym w fachowym czasopiśmie dla lekarzy pediatrów (Forum Pediatrii Praktycznej), czytamy, że w ramach diagnozy różnicowej autyzmu bierze się pod uwagę m.in.: zaburzenia psychotyczne, niepełnosprawność intelektualną, mutyzm wybiórczy, zaburzenia więzi, zaburzenia lękowe, zaburzenia stresowe pourazowe (Postraumatic Stress Disorder - PTSD), zaburzenia słuchu, zaburzenia metaboliczne oraz inne choroby, np. infekcje wirusowe, mogące upośledzać funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego. 

Oczywiście nie jest wcale wykluczone, że u danego dziecka lekarz stwierdzi występowanie więcej niż jednego z wyżej wymienionych problemów zdrowotnych. 

Autyzm - wczesna interwencja na wagę złota! 

Nawet jednak wtedy, kiedy wykluczone zostaną inne możliwe przyczyny objawów autystycznych, a więc postawiona zostanie przez lekarza jednoznaczna diagnoza, że mamy do czynienia z autyzmem (a ściślej zaburzeniami ze spektrum autyzmu – ASD), to trzeba wiedzieć, że wiąże się z tym spore ryzyko pojawienia się prędzej czy później różnego rodzaju zaburzeń i chorób współwystępujących, co w dużej mierze wynika z konkretnych uwarunkowań genetycznych związanych z ASD, a także ze stopniowego narastania i nawarstwiania się problemów wtórnych do autyzmu, związanych z mocno utrudnionym, codziennym funkcjonowaniem.  

Jakie choroby i zaburzenia współwystępują z autyzmem 

We wspomnianym wyżej opracowaniu wymienionych zostało kilka problemów zdrowotnych, które często idą w parze z autyzmem: 

• niepełnosprawność intelektualna – u 80 do 90 proc. osób z ASD,
• zaburzenia snu – u 40 do 83 proc. (chodzi o trudności w zasypianiu, wybudzenia nocne, wczesne budzenie)
• ADHD – u 30 proc. dzieci z ASD,
• zaburzenia afektywne: epizody depresji nawet do 38 proc. osób z ASD, CHAD – choroba afektywna dwubiegunowa do 3 proc.,
• zaburzenia lękowe - od 30 do 50 proc.,
• padaczka - od 18 do 33 proc.,
• tiki - 22 proc.  

To nie wszystko. Psychiatrzy zwracają także uwagę na fakt, że oprócz typowych dla autyzmu problemów w zakresie interakcji społecznych i komunikacji oraz ograniczonych, stereotypowych zainteresowań, często występują też u osób z ASD niepożądane i niebezpieczne zachowania takie jak: 

• agresywność, 
• impulsywność, 
• samouszkodzenia. 

Dlatego też w terapii autyzmu, poza systematyczną pracą psychologiczno-pedagogiczną, logopedyczną i rehabilitacją ruchową, nierzadko stosuje się leki przeciwdepresyjne, przeciwdrgawkowe i przeciwpsychotyczne. 

Niestety, z danych epidemiologicznych wynika, że autyści są również bardziej od innych ludzi narażeni na śmierć z powodu samobójstwa! 

Czy autyzm wpływa na działanie układu trawiennego

„Zaburzenia żołądkowo-jelitowe występują u dzieci autystycznych osiem razy częściej niż u pozostałych dzieci" – czytamy na stronie internetowej Autism Speaks, największej amerykańskiej organizacji pomagającej osobom z autyzmem. 

O jakie konkretnie problemy z układem trawiennym tutaj chodzi? Na liście znajdują się m.in.:

• chroniczne zaparcia,
• bóle brzucha,
• refluks żołądkowo-przełykowy,
• a także choroby zapalne jelit.

W tym kontekście warto jeszcze wspomnieć o często towarzyszących autyzmowi (7 na 10 dzieci z ASD) zaburzeniach odżywiania, począwszy od wybiórczości pokarmowej i silnej awersji do niektórych pokarmów, a skończywszy na przejadaniu się i spożywaniu produktów, które nie nadają się do jedzenia (to ostatnie zaburzenie łaknienia określa się fachowo terminem „pica”). 

Są też doniesienia naukowe, które wskazują, że u dzieci autystycznych częściej niż w populacji ogólnej występuje nadwrażliwość na gluten. Specjaliści podkreślają jednak, że w tej kwestii, podobnie zresztą jak i w kwestii innych nietolerancji pokarmowych, potrzebne jest jeszcze przeprowadzenie wielu dodatkowych badań naukowych, aby móc zająć bardziej zdecydowane stanowisko i wydać konkretne rekomendacje.

„Nie ma wciąż wystarczających dowodów, żeby zalecić dietę bezglutenową czy dietę bez kazeiny wszystkim osobom z autyzmem, choć niektórzy twierdzą, że w ich przypadku te diety pomogły” – czytamy na stronie brytyjskiej organizacji National Autistic Society. 

Niektórzy rodzice twierdzą np., że eliminacja glutenu i/lub produktów mlecznych poprawiła jakość snu u ich autystycznych dzieci. Jednak eksperci, także wspomnianej organizacji, ostrzegają przed samowolnym i długotrwałym stosowaniem diet eliminacyjnych, bowiem stwarzają one ryzyko dla zdrowia, głównie związane z możliwością wystąpienia niedoborów pokarmowych. Zatem decyzje o ewentualnym zastosowaniu u danej osoby diety bezglutenowej czy bezmlecznej najlepiej najpierw skonsultować z lekarzem, a dodatkowo także z dietetykiem klinicznym. 

Terapia autyzmu powinna objąć całą rodzinę

Wskazane wyżej liczne problemy zdrowia psychicznego i somatycznego, które często współwystępują z autyzmem, odbijają się – w postaci dodatkowych ograniczeń, obciążeń i stresów – nie tylko na osobach z ASD, lecz także ich rodzicach, rodzeństwu i innych bliskich osobach. 

Dlatego psychiatrzy zgodnie podkreślają, że optymalny model terapii autyzmu powinien obejmować nie tylko same osoby z ASD, lecz także ich rodziców, opiekunów i całą najbliższą rodzinę. Wszyscy oni wymagają bowiem konkretnego, praktycznego wsparcia, profesjonalnej pomocy i edukacji.

Wiktor Szczepaniak, zdrowie.pap.pl

Źródła: 

„Zaburzenie ze spektrum autyzmu” – opracowanie autorstwa Leny Cichoń i Małgorzaty Janas-Kozik, opublikowane w: Forum Pediatrii Praktycznej, NR 14 (Kwiecień 2017)

„Medical conditions associated with autism”, opracowanie ze strony internetowej organizacji Autism Speaks. 

P.Gałecki, A.Szulc, „Psychiatria”, wyd. Edra Urban & Partner, Wrocław, 2018

K.Marwick, S.Birrell, „Psychiatria”, wyd. Elsevier Urban & Partner, Wrocław, 2014

„Autism and gluten/casein-free diets”, artykuł opublikowany na stronie internetowej National Autistic Society.