Od COVID-19 nie uciekniemy, pozostawia trwały ślad
Weszliśmy w czwarty rok z COVID-19 i choć sama choroba być może nie budzi już tylu emocji, to pozostawia w wielu przypadkach trwały ślad. Z danych epidemiologicznych wynika, że co drugi pacjent, który trafił do szpitala i co trzeci leczony ambulatoryjnie dotknięty będzie post-COVID. Czym jest ten zespół, dla kogo szczególnie jest niebezpieczny i jak zmienia się wraz z kolejnymi wariantami wirusa? – to jedne z pytań, na które odpowiedzieli eksperci w ramach „Rozmów eksperckich PAP”.
W spotkaniu, którego partnerem jest Pfizer Polska uczestniczyli: prof. Andrzej M. Fal, prezes Polskiego Towarzystwa Zdrowia Publicznego i dr Michał Sutkowski z Kolegium Lekarzy Rodzinnych. Ich zdaniem powinniśmy zachować czujność, bo choć sytuacja epidemiologiczna jest lepsza niż chociażby kilka miesięcy temu, to nigdy nie wiadomo jak wirus w najbliższej przyszłości się zachowa. Na horyzoncie rysuje się też nowe wyzwanie – narastający post-COVID.
- Sytuacja wygląda dobrze, choć to nie oznacza, że COVID-19 pozbyliśmy się raz na zawsze – przestrzegł dr Sutkowski, lekarz rodzinny.
Obecnie choroba w większości przypadków ma raczej łagodny przebieg. Wirus atakuje głównie górne drogi oddechowe.
- Jeżeli pacjenci zgłaszają się, to z objawami infekcyjnymi górnych dróg oddechowych: katarem, kaszlem, niewielką temperaturą, bólem gardła czy w okolicy zatok – wyliczył dr Sutkowski.
Z kolei prof. Fal przyznał, że również w szpitalach COVID-19 jest mniej widoczny.
- Na pewno zdarzają się jakieś pojedyncze przypadki. Natomiast co do zasady tych pacjentów nie ma, bo łagodny przebieg nie uzasadnia w żaden sposób hospitalizacji. Raczej może się zdarzyć, że hospitalizowana jest osoba, która już była z jakiegoś powodu ciężko chora, a COVID spowodował dekompensację tych chorób przewlekłych – powiedział prof. Fal.
Wciąż w COVID-19 znaczenie pierwszoplanowe ma nasz PESEL, bo wraz z wiekiem zwiększa się prawdopodobieństwo ciężkiego przebiegu choroby i rośnie ryzyko śmierci.
- Gdy mówimy o SARS-CoV-2 we wszystkich infekcjach kolejnymi wariantami to właśnie osoby starsze były bardziej predysponowane do zakażenia (…), ale również do ciężkiego przebiegu choroby – przypomniał prof. Fal.
Jako drugi czynnik ryzyka w przebiegu choroby eksperci wymienili obniżoną odporność, która może wynikać nie tylko z chorób przewlekłych, ale też z długotrwałego przyjmowania określonych leków i to nawet w niewielkich dawkach.
COVID-19 nieco odpuścił, ale narasta post-COVID
W czwartym roku epidemii coraz częściej mówi się o zespole post-COVID. To, jak wyjaśnili eksperci, ponad 200 objawów, które utrzymują się po upływie trzech miesięcy po przebyciu COVID-19 lub podejrzeniu tej choroby i trwają dłużej niż dwa miesiące, przy czym nie można ich powiązać z żadną inną chorobą. Czasami wymiennie używa się nazwy long-COVID, choć nie jest to do końca precyzyjne, bo pod tym ostatnim pojęciem mieszczą się w zasadzie objawy infekcji, które przedłużają się – do 12-14 miesięcy.
Prof. Fal ocenił, że skala występowania post-COVID u pacjentów jest „porażająca” i w tej chwili należałoby się skupić na konsekwencjach zdrowotnych po COVID-19. Tym bardziej, że szacuje się, że powikłania po chorobie będzie miała co trzecia osoba, która ją przechodziła i była leczona ambulatoryjnie i co druga, która w wyniku zakażenia wirusem SARS-CoV-2 trafiła do szpitala.
- Zarówno ci, którzy łagodnie przechorowali, jak i ciężko mają ryzyko wystąpienia post-COVID (…) Objawy są mniej więcej takie same – wyjaśnił ekspert.
Istotne jest też to, że same dolegliwości po COVID-19 zmieniają się wraz z nowymi wariantami. Prof. Fal zwrócił uwagę na fakt, że na początku epidemii wirus powodował głównie powikłania w obrębie układu oddechowego i krążenia – np. zapalenie mięśnia sercowego, włóknienie płuc, spadek wydolności fizycznej, zmęczenie oraz duszności. Natomiast w tej chwili mamy do czynienia coraz częściej z powikłaniami psychiatrycznymi i neurologicznymi.
- Dla omikrona w post-COVID coraz bardziej zaczynają przeważać objawy neurologiczne i z grupy psychiatrycznej: parestezje, drętwienie, zaburzenia pamięci, koncentracji, słynna mgła pocovidowa. Psychiatrzy mówią też o zwiększeniu zespołów schizofrenicznych – wyliczył prof. Fal.
Zdaniem ekspertów jest jeszcze wiele zagadek do rozwiązania w kontekście dolegliwości po COVID-19. Jedno jest pewne, że powikłań przybywa, a wspólnym mianownikiem jest to, że pacjenci przeszli COVID-19.
- W wielu przypadkach możemy, a nawet powinniśmy to łączyć z COVID-19 – podsumował dr Sutkowski.
Pewna logika wirusa
Eksperci przypomnieli też, że omikron dominuje praktycznie od początku 2022 roku.
- Z omikronem jesteśmy tak długo, jak z żadnym innym wariantem wirusa SARS-CoV-2– stwierdził prof. Fal.
Jednocześnie zaznaczył, że SARS-CoV-2 jest "młodym" wirusem i aby przetrwać, musi mutować. Ma też pewną „wirusią logikę”, która pozwala postawić hipotezę, że raczej nie powinien stawać się bardziej niebezpieczny dla człowieka.
- Wirus mutuje tak, aby każdy kolejny jego wariant był coraz bardziej zakaźny po to, by wyparł poprzedni. Natomiast nie może on być bardziej śmiertelny i niszczycielski, bo zniszczy żywiciela, jakim jest populacja ludzka – podkreślił prof. Fal.
Co wcale nie wyklucza – jak wskazali eksperci – tego, że może się tak właśnie stać. W tym wypadku takim momentem, gdy mogłyby pojawić się nowe subwarianty byłaby jesień.
- Jeżeli pod koniec maja potwierdzonych przypadków (zachorowań na COVID-19 – przypis. red) na świecie było ponad 256 tys. i do tego dodamy 30-50 proc. niezarejestrowanych przypadków, to mamy do czynienia z sytuacją, gdy w 300 tys. lub 350 tysiącach organizmów ludzkich replikuje wirus, który zawsze może zmienić swoją specyfikę (…) Nigdy nie wiemy jak się kolejne subwarianty będą zachowywać – przestrzegł dr Sutkowski.
Skuteczna broń - szczepionki
Eksperci przypomnieli, że najskuteczniejszą bronią chroniącą przed ciężkim zachorowaniem i śmiercią są szczepienia. W tej chwili, zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Zdrowia, trzecią dawkę przypominającą powinni przyjąć osoby w wieku 60 lat i starsze, które szczepiły się drugą dawką przypominającą (boosterem) między kwietniem a wrześniem 2022 roku i była to jednowalentna szczepionka, jak również pacjenci z obniżoną odpornością, chorobami przewlekłymi oraz pracownicy ochrony zdrowia, którzy mają bezpośredni kontakt z pacjentem lub materiałem zakaźnym.
- Uznaje się, że najlepiej zabezpieczeni są pacjenci hybrydowi, czyli ci, którzy zarówno się zaszczepili, jak i przechorowali – zaznaczył prof. Fal. Dodał, że warto powtarzać szczepienia przeciw COVID-19 po 4-6 miesiącach, bo wtedy mamy jeszcze przeciwciała tzw. odporność humoralną.
Dostępność do leczenia
Prof. Fal zaznaczył, że w kontekście zbliżającej się jesieni i prawdopodobieństwa nasilenia infekcji związanych z zakażeniem SARS-CoV-2 dobrze by było, by polscy lekarze dysponowali skutecznymi lekami przeciw COVID-19.
Jak zaznaczono w trzeciej serii publikacji „Nauka przeciw pandemii” opracowanej przez autorytety medyczne i naukowe wskazano, że „obecnie dysponujemy trzema lekami hamującymi replikację wirusa SARS-CoV-2”.
Więcej informacji na temat terapii, jak również nowych wariantów, szczepień oraz post-COVID dostępnych jest na stronie https://naukaprzeciwpandemii.pl/
Klaudia Torchała, zdrowie.pap.pl
