Szczepionki przeciwko malarii: jedna jest, druga w opracowaniu

Jest już jedna szczepionka przeciwko malarii, trwają obiecujące prace nad kolejną. Tę pierwszą od kwietnia b.r. szczepione są dzieci w Ghanie - zapobiega infekcji przenoszonej przez zarodźca sierpowatego. Trwają prace nad szczepionką przeciwko drugiemu sprawcy malarii - zarodźcowi ruchliwemu. Jeśli się powiodą, będzie to olbrzymi krok na drodze zwalczenia malarii.

Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki
Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki

Malarię przenoszą komary zarażone jednym z czterech chorobotwórczych pierwotniaków. Zarodziec sierpowaty (Plasmodium falciparum) odpowiedzialny jest za większość śmierci z powodu malarii i najczęściej powoduje ciężki jej przebieg. Niewiele mniej groźny jest zarodziec ruchliwy (Plasmodium vivax). Przeciwko temu pierwszemu stosowana jest już szczepionka - wyłącznie u małych dzieci. Na drugiego pierwotniak rady na razie nie ma, ale może się to zmienić.

Autorzy potencjalnej nowej szczepionki skierowanej właśnie przeciwko Plasmodium Vivax wyjaśniają w czasopiśmie Science Translational Medicine, że „zaprojektowali swoje badania kliniczne w celu przetestowania eksperymentalnych szczepionek, VAC071 i VAC079, z których każda dotyczyła różnych etapów cyklu życiowego pasożyta". Choć obie szczepionki były testowane na razie w fazie 1 badań klinicznych (mała grupa zdrowych badanych; w fazie tej sprawdza się przede wszystkim bezpieczeństwo testowanej substancji), już teraz - jak informuje BBC News – określane są jako „bezpieczne i wysoce efektywne, czym różnią się od innych tego rodzaju preparatów, które opracowano wcześniej”.

Przy czym 19 zaszczepionych ochotników w szpitalnych warunkach kontrolowanych zakażono zarodźcem ruchliwym, a następnie obserwowano zachowanie pasożyta.

Z wstępnych danych wynika, że podanie szczepionki w trzech dawkach i zastosowanie po roku tzw. boostera, czyli dawki przypominającej, może chronić przed zakażeniem nawet w 80 proc. 

Fot. PAP

Jakie pasożyty można przywieźć z egzotycznych wakacji?

Sposób na niechcianą pamiątkę z egzotycznych wakacji? Chodzenie boso, zjedzenie niegotowanego warzywa, ugryzienie komara, picie napoju z lodem, przygodny niezabezpieczony seks.

Wyniki badań nad nową szczepionką wywołały poruszenie, bo świat wciąż nie może sobie poradzić z malarią. Jak alarmują w swoim raporcie Lekarze bez Granic, wskaźniki zachorowań na malarię wróciły do poziomu z 2015 roku (59 zachorowań na 1000 osób narażonych na infekcję). Od 2019 roku roczna liczba zgonów z powodu malarii wzrosła o 12 proc., sięgając 627 000. 95 proc. z nich miało miejsce w Afryce.

W porównaniu z tymi statystykami liczba zachorowań w Polsce jest znikoma - każdego roku w Polsce diagnozuje się około 40 przypadków malarii i odnotowuje się śmierć z tego powodu 1 do 2 osób rocznie. Obecnie w Polsce występują wyłącznie przypadki malarii przywlekane z obszarów jej endemicznego występowania, ale w efekcie rozwoju turystyki występowanie chorób tropikalnych w Polsce zwiększa się z roku na rok (z przerwą na pandemię, kiedy przestaliśmy często podróżować). To właśnie malaria jest najczęściej diagnozowaną chorobą tropikalną w Polsce.

Jak chronić się przed malarią

Dlatego tak ważne jest, aby planując podróż w rejony tropikalne, mieć świadomość zagrożenia. Należy chronić się przed komarami, a w przypadku podejrzenia malarii niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. Szybka diagnoza może uratować życie i zdrowie. Czujność należy zachować nawet kilka miesięcy po pobycie na terenie, w którym występuje malaria.

- Idziemy do lekarza i bezwzględnie mówimy, że byliśmy w takim to a takim miejscu. Cokolwiek, co się zadzieje, co jest niestandardowe, powinno być powodem wizyty w przychodni. Różne objawy mogą towarzyszyć zachorowaniu na malarię, zależy to od typu zarodźca oraz naszej indywidualnej wrażliwości. Możemy mieć do czynienia także nie tylko z malarią, ale i innymi schorzeniami tropikalnymi – mówi dr Aleksandra Gliniewicz z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego-Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie. 

W Polsce istnieją trzy główne ośrodki, w których malaria tropikalna jest badana i leczona. Są to Krajowy Ośrodek Medycyny Tropikalnej Międzywydziałowego Instytutu Medycyny Morskiej i Tropikalnej AMG w Gdyni, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu oraz Uniwersytet Medyczny w Warszawie.

Warto zachować czujność, bo jak wynika z informacji zawartych w raporcie: „Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania”, w przypadku przywiezionej z tropików malarii (nawet kilkadziesiąt chorych każdego roku), zdarzają się zgony z powodu opóźnienia w identyfikacji choroby. Zdarza się też, iż pacjent zapomina powiedzieć lekarzowi, że był jakiś czas temu za granicą. Tymczasem w przypadku niektórych zarodźców choroba może rozwijać się ponad dwa tygodnie, a czasami nawet i kilka miesięcy.

Co warto wiedzieć o malarii?

Malaria rozwija się stopniowo, rzadziej w sposób gwałtowny. Najczęściej objawy pojawiają się ok. 10-12 dni po zakażeniu. Pierwsze mają charakter grypopodobny, m.in. bóle głowy, bóle mięśni, senność, znużenie, gorączka i poprzedzają gorączkę, często przekraczającą 39°C. Gorączka może mieć charakter napadowy (w zależności od gatunku zarodźca napady gorączki mogą się powtarzać co 2 lub 3 dni, występować codziennie lub w nieregularnych odstępach czasu) i narastać wśród wstrząsających dreszczy oraz odczucia silnego zimna, a następnie opadać wraz z wystąpieniem zlewnych potów. Inne, często występujące objawy to: nudności, wymioty, biegunka, żółtaczka, suchy kaszel, duszności. Po kilku dniach często rozwija się niedokrwistość i/lub powiększenie śledziony.

Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki

ABC przygotowania się do podróży w tropiki

Jeśli planujesz egzotyczną podróż, pamiętaj, że przygotowania do niej powinny zacząć się na kilka tygodni przed nią. Sprawdź, o co zadbać przed wyjazdem, jakich zasad przestrzegać podczas pobytu w tropikach i na co zwrócić uwagę po powrocie, aby zachować nie tylko dobre wspomnienia, ale i zdrowie.

Warto pamiętać, że obraz kliniczny malarii coraz częściej odbiega od klasycznego, znanego choćby z literatury przygodowej (nawracająca w równych odstępach czasu gorączka z dreszczami). To zaś może komplikować trudności we wstępnym rozpoznaniu, zwłaszcza kiedy pacjent nie poinformuje lekarza o tym, że przebywał w tropikach.

Nie ignorujmy żadnych niepokojących objawów, bo w przypadkach o ciężkim przebiegu może dojść m.in. do śpiączki, niewydolności nerek i innych narządów a nawet zgonu. 

Ciężki przebieg choroby występuje przeważnie u dzieci w wieku od 1 do 3 lat mieszkających w rejonach endemicznych oraz u dorosłych pozbawionych odporności (najczęściej pochodzących z krajów nieendemicznych podróżujących do strefy endemicznej).
Śmiertelność w ciężkim przebiegu choroby jest wysoka (15 proc. wśród dzieci, 20 proc. wśród dorosłych i aż 50 proc. wśród ciężarnych).

Monika Wysocka, zdrowie.pap.pl

Źródła:
Doniesienie prasowe na temat badań potencjalnej szczepionki https://www.science.org/doi/10.1126/scitranslmed.adf1782
Strona Głównego Inspektora Sanitarnego https://www.gov.pl/web/gis/malaria
Strona PZH https://epibaza.pzh.gov.pl/

Autorka

Monika Grzegorowska

Monika Grzegorowska - O dziennikarstwie marzyła od dziecka i się spełniło. Od zawsze to było dziennikarstwo medyczne – najciekawsze i nie do znudzenia. Wstępem była obrona pracy magisterskiej o błędach medycznych na Wydziale Resocjalizacji. Niemal całe swoje zawodowe życie związała z branżowym Pulsem Medycyny. Od kilku lat swoją wiedzę przekłada na bardziej przystępny język w Serwisie Zdrowie PAP, co doceniono przyznając jej Kryształowe Pióro. Nie uznaje poranków bez kawy, uwielbia wieczory przy ogromnym stole z puzzlami. Życiowe baterie ładuje na koncertach i posiadówkach z rodziną i przyjaciółmi.

ZOBACZ TEKSTY AUTORKI

ZOBACZ PODOBNE

  • Adobe Stock

    Polio: to ta choroba okaleczyła Fridę Kahlo… Czy może wrócić?

    Wizerunek znanej malarki kojarzy się z długimi spódnicami. Pod nimi skrywała defekt ciała, który pojawił się po przebyciu w dzieciństwie zakaźnej choroby – poliomyelitis. Wywołuje ją podstępny wirus. W Europie praktycznie już nie występuje; jednak w listopadzie w próbce ścieków komunalnych pobranej w Warszawie wykryto zmutowanego wirusa. Główny Inspektor Sanitarny określił, że to "sytuacja alertowa", choć niegroźna dla osób zaszczepionych.

  • PAP/M. Kmieciński

    Ruszają szczepienia przeciw COVID-19

    Jesień to czas infekcji układu oddechowego. Szczepienia przeciw grypie już trwają, teraz ruszają przeciw COVID-19. Warto to zrobić w czasie jednej wizyty w punkcie szczepień - w przychodni lub aptece. Eksperci zapewniają, że to zupełnie bezpieczne.

  • AdobeStock

    Jesteś w ciąży? Zaszczep się przeciw krztuścowi

    Szczepienie przeciw krztuścowi chroni kobietę zarówno w ciąży, jak i po porodzie oraz noworodka przed zachorowaniem i hospitalizacją w pierwszych miesiącach życia. Od dziś (15 października 2024 r.) ciężarne mogą bezpłatnie zaszczepić się w przychodniach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ).

  • Fot.Kmieciński/PAP

    Skuteczna broń w walce z pneumokokami

    Pneumokoki są odpowiedzialne za najwyższą śmiertelność w grupie zakażeń bakteryjnych, a co gorsza - stają się oporne na antybiotyki. To właśnie te drobnoustroje doprowadzają m.in. do zapalenia płuc. A można się zaszczepić i zyskać dobrą ochronę.

NAJNOWSZE

  • Adobe

    Czy dieta wpływa na ADHD?

    Choć nadal brakuje jednoznacznych naukowych dowodów łączących zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) ze sposobem odżywiania, coraz więcej przesłanek skłania badaczy do uważniejszego przyglądania się temu zagadnieniu.

  • Polskie dzieci z szansą na refundację ultranowoczesnego leczenia białaczki

  • Zanim kupisz przeczytaj skład

  • Proste sposoby na upały

  • Kiedy rozpocząć ćwiczenia po porodzie?

  • Adobe Stock

    Jak rzucić palenie

    Wychodzenie z nałogu nikotynowego bywa długotrwałe, ponieważ nikotyna silnie uzależnia – pobudza mózgowy układ nagrody, wyzwalając dopaminę, czyli tzw. hormon szczęścia. To sprawia, że organizm zaczyna kojarzyć palenie z przyjemnością i ulgą, a zerwanie z tym mechanizmem wymaga czasu i zmiany nawyków. Trzeba nauczyć się zajmować i mózg, i ręce czymś innym oraz radzić sobie w sytuacjach, które uruchamiają odruch sięgania po nikotynę. O sposobach wychodzenia z nikotynizmu opowiada dr n. med. Magdalena Cedzyńska z Narodowego Instytutu Onkologii – PIB.

  • Afazja – odbiera język, zostawia rozum

  • Lato z komarami, swędzące lato

Serwisy ogólnodostępne PAP