Demencję można spowolnić!

Demencji nie da się wyleczyć, ale wczesna diagnoza oraz dobrana terapia daje duże szanse jej spowolnienia. O pomocy osobom starszym i ich opiekunom mówi psycholog Katarzyna Humięcka z Instytutu Geriatrii.

Fot.PAP/Kuba Zborowski
Fot.PAP/Kuba Zborowski

Czym właściwie jest demencja?

Demencja, inaczej zwana otępieniem, jest zespołem objawów wywołanych chorobą mózgu o różnej etiologii. Dotyka głównie osób starszych choć, co zdarza się znacznie rzadziej, może zacząć się rozwijać u osób przed 60-tym rokiem życia. Charakterystyczne dla niej jest to, że prowadzi do stopniowego upośledzenia funkcji poznawczych takich jak: myślenie, mowa, pamięć, kontrola emocji itp.

A jeśli chodzi o przyczyny?

Mogą być różne. Do najczęstszych należą choroby zwyrodnieniowe typu: Alzheimer. Drugim co do częstości rodzajów otępienia jest otępienie naczyniowe spowodowane krwotocznymi bądź niedokrwiennymi zmianami w mózgu. Prowadzić do niego mogą też zaburzenia metaboliczne, endokrynologiczne, cukrzyca, choroby typu HIV, kiła, nadużywanie alkoholu. Zdarzają się też pseudodemencje.

Czyli?

Choroby dające objawy podobne do objawów otępienia. Przykładowo demencje mogą "udawać": depresja, niedobór witaminy B12, niedoczynność tarczycy, guzy mózgu. Dlatego zawsze powinniśmy szukać przyczyny objawów, które zgłaszają pacjenci. Po usunięciu możliwej przyczyny, może się okazać, że większość objawów się wycofało.

A objawów prawdziwej demencji cofnąć nie można ....

Fotolia

10 wskazówek, jak zapewnić bezpieczny dom osobie starszej

Do upadków osób starszych dochodzi najczęściej w domu – stanowią one aż 80 proc. w grupie wiekowej 85-89 lat. Ich konsekwencje są bardzo poważne, dlatego przeorganizowanie ich otoczenia pod kątem bezpieczeństwa jest konieczne.

Nie, bo charakterystyczne dla demencji jest to, że jest to proces przewlekły i postępujący. Możemy spowalniać jej przebieg, usprawniać ciągle zachowane funkcje, ale nie możemy na dzień dzisiejszy, całkowicie odwrócić tego procesu. Na początku utrudnione jest codzienne funkcjonowanie, z czasem trudności się pogłębiają, w efekcie dochodzi do całkowitej utraty samodzielności. Osoba chora, w zaawansowanym stadium otępienia, wymaga pomocy niemal we wszystkich czynnościach.

Co więc powinno nas niepokoić? Kiedy powinniśmy zabrać, bliską osobę do lekarza?

Nie każda demencja rozpoczyna się tak samo. W niektórych przypadkach pierwszymi objawami jest osłabienie pamięci krótkotrwałej, w innych rozpoczyna się od zaburzeń językowych bądź zmian osobowości. Przykładowo, jeśli przyczyną jest Alzheimer, takim niepokojącym sygnałem są problemy z pamięcią prospektywną, czyli trudność z planowaniem i wykonaniem zamierzonych działań w najbliższej przyszłości. To tzw. plany na jutro oraz problemy z orientacją czasową i przestrzenną. Co jest ważne: objawy muszą się stopniowo nasilać i w widoczny sposób negatywnie oddziaływać na nasze funkcjonowanie - to wtedy można mówić o wczesnej fazie otępienia. Kłopoty z pamięcią, koncentracją mamy dzisiaj wszyscy. Stres, pośpiech, duża liczba bodźców, może negatywnie odbijać się na naszym funkcjonowaniu. Jednakże wystarczy mała modyfikacja stylu życia i szybko odczuwamy poprawę. Osoba dotknięta demencją, bez fachowej pomocy, nie odczuje poprawy, a raczej ciągły spadek swoich możliwości. Uwagę osób z bliskiego otoczenia powinno również zwrócić wycofanie, przygnębienie, które często towarzyszy pierwszym objawom demencji.

Czyli początkowo pacjenci mają świadomość, że coś jest nie tak?

Oczywiście. To co się dzieje, jest dla nich bardzo przykre. Próbują maskować objawy, często nie chcą sami przed sobą ani przed rodziną pokazać, że coś się z nimi złego dzieje. Są wtedy bardzo narażeni na depresję. Im szybciej zareagujemy i zwrócimy się do lekarza, tym bardziej możemy pomóc naszym rodzicom, dziadkom. Błąd, jaki popełnia wiele osób, wynika z wciąż powszechnego mitu na temat seniorów. W opinii publicznej osoba starsza to osoba smutna, zgorzkniała, mająca problemy z pamięcią. Dlatego wiele osób we wczesnej fazie otępienia nie trafia do lekarza, gdyż to przygnębienie, kłopoty z pamięciom traktowane są jako coś naturalnego.

Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki

Senior za kółkiem: co warto wiedzieć

Choć z wiekiem obniża się nasza sprawność fizyczna i psychiczna, są sposoby na to, aby ograniczyć związane z tym zagrożenia i móc cieszyć się bezpieczną jazdą za kółkiem.

To chyba dość częste tłumaczenie – mamę, tatę coś boli potrzebują odpoczynku i spokoju…

Musimy, ocenić czy to, co dzieje się z nami bądź naszymi bliskimi jest adekwatne do wieku, czy nie. Wcześniej wspominałam, że demencja to proces postępujący, który znacznie zmienia nasze funkcjonowanie. To są pierwsze wytyczne, które powinny przesądzić o wizycie u lekarza.

Możemy w jakiś sposób zapobiegać demencji albo spowolnić jej rozwój? Aktywność umysłowa pomaga?

Mówi się, że osoby inteligentne, z wyższym wykształceniem, rzadziej chorują na demencję. Można powiedzieć na pewno, że aktywność umysłowa ma tu ogromne znaczenie, przynajmniej w chorobach neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera. Choroba postępuje wolniej, może również ujawnić się bardzo późno, albo nie zdążyć ujawnić się wcale.

Czyli przykładowo rozwiązywanie krzyżówek ma znaczenie?

Tak, pod warunkiem, że te krzyżówki wymagają od nas pewnego wysiłku, zaangażowania, poszukania informacji, uczą nowych słów. Wtedy jest to prawdziwa gimnastyka dla mózgu. Oprócz stałej stymulacji intelektualnej ważne jest zdrowe odżywianie się, kontrola cholesterolu, leczenie nadciśnienia, unikanie papierosów, alkoholu.

Jeśli diagnoza zostaje potwierdzona pacjenta leczy się farmakologicznie?

Najlepsze efekty leczenia daje połączenie terapii farmakologicznej i psychologicznej.

A rodzina? W jaki sposób może pomóc?

Fot. PAP/Zdjęcie ilustracyjne

Starzenie się nie powinno boleć

Ból to fizjologiczna i naturalna reakcja na bodźce czuciowe. Wbrew powszechnym przekonaniom samo starzenie się nie jest obarczone bólem. Jeśli seniora coś boli, należy tę dolegliwość leczyć.

Rodzina może wspierać osobę chorą na wiele sposobów. Przede wszystkim należy zadbać o to, by pacjent był jak najdłużej aktywny i samodzielny. Błędne jest wyręczanie osoby z demencją we wszystkich czynnościach. Chcemy pomóc, lecz paradoksalnie przyczyniamy się do pogłębiania otępienia. Prawidłową postawą jest włączanie osoby chorej w życie domowe, adekwatnie do jej możliwości; przeciwdziałanie izolacji, zachęcanie do pomagania w codziennych pracach itp.

A jeśli chodzi o otoczenie, dom czy też powinno zostać w jakiś sposób przystosowane do potrzeb chorej osoby?

Tak. Na pewnym etapie wszelkiego rodzaju karteczki z podpisem pomieszczeń, przedmiotów mogą być bardzo pomocne. Ważne są też różnego rodzaju zmiany mające na celu ułatwienie poruszania się i samodzielnego korzystania z mieszkania.

Demencja jest zapewne trudna nie tylko dla osób na nią cierpiących ale też dla ich bliskich…

Oczywiście. Opiekowanie się osobą otępiałą jest bardzo obciążające zarówno psychicznie jak i fizycznie. Otoczenie opieką całodobową osoby bliskiej, często wymaga reorganizacji dotychczasowego życia. Osoba chora zmienia się i coraz mniej swoim zachowaniem przypomina tę, którą wcześniej dla nas była. Opiekunowie mogą zmagać się z poczuciem straty, nadmiernym poczuciem winy, brakiem sił, cierpliwości. Dlatego zarówno osoby chore, jak i ich opiekunowie, powinni być objęci opieką psychologiczną.

Potrzebna jest duża doza cierpliwości?

Bardzo dużo cierpliwości. Opiekun powinien dbać o siebie, o swoje samopoczucie. Co ciekawe, zachowanie i postawy chorych często są wtórne do zachowań opiekunów. Jeżeli np. opiekun jest poirytowany, pokrzykuje, osoba chora może być również werbalnie agresywna wobec niego.

Rozmawiała Patrycja Rojek-Socha (www.zdrowie.pap.pl)

Ekspert

Fot. PAP/Kuba Zborowski

Dr Katarzyna Humięcka - na co dzień pracuje z osobami starszymi. Jest psychologiem w Oddziale Geriatrii w Narodowym Instytucie Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie.

ZOBACZ PODOBNE

  • zdj. AdobeStock/Chinnapong

    Późniejsze przejście menopauzy wiąże się ze zdrowszymi naczyniami krwionośnymi

    Według najnowszych badań Uniwersytetu Kolorado w Boulder kobiety, które przechodzą menopauzę później, mają zdrowsze naczynia krwionośne dłużej niż te, u których do przekwitania dochodzi wcześniej.

  • Adobe

    Żelazo – toksyczne, ale niezbędne

    Choć dietetycy zniechęcają do jedzenia czerwonego mięsa, jednocześnie przestrzegają, że niedobory żelaza w organizmie mogą mieć poważne konsekwencje zdrowotne. Zamiast suplementacji, którą ze względu na toksyczność żelaza najlepiej prowadzić pod kontrolą lekarza, lepiej starannie bilansować dietę.

  • Adobe

    Zanurz się w lesie, odzyskaj zdrowie

    „Leśne kąpiele” polegają na świadomym przebywaniu w lesie i zanurzeniu się w doznaniach, jakie oferuje natura. Praktyka ta nie wymaga intensywnego wysiłku fizycznego – służy relaksacji i doświadczaniu świata wszystkimi zmysłami. W badaniach naukowych wykazano, że korzyści, jakie niesie dla zdrowia, są zaskakujące duże jak na tak niewielki wysiłek.

  • Adobe Stock

    Brak łóżek i specjalistów – największe wyzwania polskiej geriatrii

    W Polsce mamy obecnie 578 geriatrów, z czego część nie jest aktywna zawodowo. Powinno ich być 3000. O sytuacji polskiej geriatrii i wyzwaniach, które przed nią stoją, opowiada prof. dr hab. n. med. Katarzyna Wieczorowska-Tobis, przewodnicząca Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego.

NAJNOWSZE

  • Adobe

    Nauka kontra łysienie – mecz wciąż trwa

    Mimo że przeszczepy włosów są coraz powszechniejsze, medycyna nie zapomina o łysieniu. Wciąż trwają poszukiwania nowych terapii. Najnowsze trendy to terapia komórkami macierzystymi i hodowla nowych mieszków włosowych w laboratoriach.

  • Późniejsze przejście menopauzy wiąże się ze zdrowszymi naczyniami krwionośnymi

  • Żelazo – toksyczne, ale niezbędne

  • Czy da się uchronić dziecko przed uzależnieniem?

  • Schizofrenia - odczarować mit zastrzyku

  • W piątek zapraszamy na konferencję na temat diagnostyki genetycznej w kardiologii

    W piątek, 7 lutego, o godz. 10.30 eksperci Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego przedstawią założenia i wnioski raportu pt. „Znaczenie badań genetycznych w diagnostyce dziedzicznych chorób układu krążenia”. Raport ma posłużyć do dalszych prac nad rozwojem diagnostyki genetycznej w kardiologii.

  • Wyzwania medycyny: choroby neuronu ruchowego

  • Sport pomaga leczyć choroby układu krążenia