Mężczyzna – zagrożona płeć

W kwestii zdrowia mężczyźni nie są silniejszą płcią. Wiele problemów zagraża im bardziej niż kobietom, a do tego bywają rzadziej diagnozowani czy gorzej przechodzą leczenie.

Adobe Stock/Michał

Covid, rak płuc, choroby serca – to tylko kilka przykładów problemów zdrowotnych, które silniej dotykają mężczyzn. Według ekspertów potrzebne są szeroko zakrojone strategie, które będą wspierały męskie zdrowie.

Mężczyźni – częściej chorują, gorzej rokują 

Na początku maja 2025 r. naukowcy z Uniwersytetu Południowej Danii donieśli o specyficznym zagrożeniu dla mężczyzn. Według nowej analizy w wielu miejscach na świecie mężczyźni częściej zapadają na trzy istotne populacyjnie schorzenia oraz częściej z ich powodu umierają. 

Badacze przeanalizowali globalne dane na temat osób różnej płci i w różnym wieku pod względem nadciśnienia, cukrzycy oraz zakażenia HIV i AIDS. Porównali częstość występowania tych chorób u mężczyzn i kobiet, a także sprawdzili różnice w diagnozowaniu i leczeniu. Analiza wykazała istotne różnice ze względu na płeć na każdym etapie związanym z chorobą, czyli od narażenia na czynniki ryzyka, poprzez rozwój schorzenia, diagnozę, leczenie aż po zgon. 

W wielu krajach mężczyźni wykazywali wyższą zapadalność na choroby i wyższe wskaźniki śmiertelności niż kobiety. Rzadziej również zgłaszali się po pomoc medyczną i uzyskiwali diagnozę, a do tego gorzej przestrzegali zaleceń dotyczących leczenia. Zwykle częściej też palili papierosy. Z kolei kobiety częściej bywały otyłe i podejmowały ryzykowne kontakty seksualne. 

Według naukowców, specjaliści w dziedzinie zdrowia publicznego powinni opracować strategie zachęcające mężczyzn do korzystania z usług profilaktycznych i opieki zdrowotnej. Badacze podkreślają również znaczenie analizowania danych zdrowotnych z uwzględnieniem płci w celu lepszego zrozumienia nierówności zdrowotnych i opracowania odpowiednich interwencji. 

„Od dawna opowiadamy się za publikowaniem danych zdrowotnych z podziałem na płeć. Jak pokazuje nasze opracowanie «Gendered Health Pathways», takie dane mogą ujawnić, w którym momencie ścieżki zdrowotne kobiet i mężczyzn się rozchodzą – czy to w odniesieniu do czynników ryzyka, na które są narażeni, ich zachowań związanych z korzystaniem z opieki zdrowotnej, czy doświadczeń w systemach ochrony zdrowia” – podkreślają autorzy pracy opublikowanej w magazynie „PLOS Medicine”. 

„To ważny pierwszy krok w kierunku równości zdrowotnej. Większości tych różnic nie da się wytłumaczyć wyłącznie płcią (biologią), ale wynikają z kulturowo ukształtowanej roli płci społecznej – co podkreśla znaczenie podejścia uwzględniającego sprawiedliwość płciową w redukowaniu nierówności zdrowotnych. Analiza pod kątem płci może pomóc w kształtowaniu systemów ochrony zdrowia dla wszystkich” – dodają.

Bigoreksja. Mężczyźni też mają zaburzenia odżywiania

To najczęściej mężczyźni borykają się z zaburzeniem, które ma wiele wspólnego z anoreksją: fiksację na punkcie własnego ciała, zaburzone jego postrzeganie i podporządkowanie całego życia dbałości o ciało. Obsesyjne budowanie masy mięśniowej prowadzić może do poważnych kłopotów.

Płeć a covid, choroby serca i wypadki

Inne zmuszające do głębokiego zastanowienia zależności ukazała praca opublikowana w ubiegłym roku w periodyku „The Lancet”. Jej autorzy porównali całkowitą liczbę utraconych lat życia z powodu chorób i przedwczesnej śmierci – mierzoną jako lata życia skorygowane o niepełnosprawność (DALY) – dla 20 głównych chorób u kobiet i mężczyzn powyżej 10. roku życia. Na tej podstawie opracowali szacunki z podziałem na płeć dla świata oraz dla siedmiu regionów globu w latach 1990–2021. Odkryli m.in., że na całym świecie istnieją znaczące różnice zdrowotne między kobietami i mężczyznami, pojawiające się już w wieku 10 lat. Przy tym w ciągu ostatnich 30 lat poczyniono jedynie ograniczone postępy w zmniejszaniu tych nierówności. 

Badanie uwzględniło 20 chorób najbardziej obciążających społeczeństwo. Naukowcy zauważyli, że problemy niezagrażające życiu, w tym schorzenia układu mięśniowo-szkieletowego, zaburzenia zdrowia psychicznego oraz związane z bólami głowy mają szczególny wpływ na kobiety. Jednak mężczyźni są w większym stopniu narażeni na schorzenia prowadzące do wcześniejszej śmierci, takie jak COVID-19, choroby sercowo-naczyniowe, układu oddechowego i wątroby, a także urazy drogowe. Eksperci zwracają przy tym uwagę, że zdrowotne rozbieżności między płciami narastają wraz z wiekiem. 

„To odpowiedni moment na to badanie i na apel o działania – nie tylko ze względu na obecny stan dostępnych dowodów, ale także dlatego, że COVID-19 wyraźnie przypomniał nam, jak głęboki wpływ różnice płci mogą mieć na wyniki zdrowotne” – przekonuje główna autorka opracowania dr Luisa Sorio Flor z Washington University. 

„Jednym z kluczowych punktów, na które zwraca uwagę nasze badanie, jest to, jak kobiety i mężczyźni różnią się pod względem wielu czynników biologicznych i społecznych, które zmieniają się i kumulują z upływem czasu, powodując, że obie płcie na każdym etapie życia i w różnych regionach świata doświadczają chorób w różny sposób. Teraz wyzwaniem jest zaprojektowanie, wdrożenie i ocena metod prewencji i leczenia głównych przyczyn chorób oraz przedwczesnej śmierci, uwzględniających płeć i tożsamość płciową w różnych populacjach, począwszy od wczesnego wieku” – podkreśla ekspertka.

Na przykład w 2021 roku, COVID-19 był ogólnie główną przyczyną utraty zdrowia, przy czym kobiety doświadczyły tego prawie o 45 proc. słabiej (3978 vs 2211 standaryzowanych na wiek DALY na 100 tys.). Druga pod względem absolutnej wielkości różnica dotyczyła choroby niedokrwiennej serca (3599 vs 1987 DALY na 100 tys.). Oznacza to, że kobiety ucierpiały również prawie o 45 proc. mniej. Największa różnica była widoczna w Europie Środkowej i Wschodniej oraz w Azji Centralnej – 6789 vs 3456 DALY na 100 tys., co oznacza prawie 49-proc. rozbieżność ze względu na płeć. 

Dla schorzeń, które nieproporcjonalne silniej obciążają mężczyzn, takich jak choroba niedokrwienna serca, rak płuc czy przewlekła choroba nerek, różnice płciowe są zazwyczaj niewielkie w młodszych grupach wiekowych, ale z czasem stają się coraz silniejsze. Wyjątkiem jest obciążenie obrażeniami drogowymi, które jest wyraźne już u młodych mężczyzn we wszystkich regionach świata. 

„Nasze ustalenia rzucają światło na istotne i unikalne wyzwania zdrowotne, z jakimi mierzą się mężczyźni” – mówi współautorka badania, dr Vedavati Patwardhan z University of California, San Diego. 

„Wśród tych wyzwań znajdują się schorzenia prowadzące do przedwczesnych zgonów, szczególnie z powodu obrażeń drogowych, nowotworów i chorób serca. Potrzebujemy krajowych planów zdrowotnych i strategii, które uwzględnią potrzeby mężczyzn na każdym etapie życia, w tym interwencji ukierunkowanych na ryzykowne zachowania, takie jak spożycie alkoholu i palenie, które zazwyczaj zaczynają się w młodym wieku” – dodaje. 

Tymczasem, jak przypominają badacze, postęp w opracowywaniu strategii zdrowotnych dla mężczyzn jest powolny. Na świecie zaczęto wdrażać inicjatywy takie jak Strategia na rzecz Zdrowia i Dobrostanu Mężczyzn w Regionie Europejskim WHO z 2018 roku, którą zatwierdziło ponad 50 państw członkowskich. Jak jednak podkreślają autorzy publikacji, dotąd tylko kilka krajów (w tym Australia, Irlandia, Iran, Brazylia, Malezja, Mongolia i Republika Południowej Afryki) wprowadziło krajowe polityki zdrowotne przeznaczone dla mężczyzn.