Ochrona pracowników przed sezonowymi infekcjami
Sezon jesienno-zimowy to okres zwiększonej częstości zachorowań na infekcje układu oddechowego i gardła. Przyczyną są najczęściej wirusy (m.in. SARS-CoV-2 i wirus grypy), ale nie można bagatelizować bakterii jako istotnego czynnika etiologicznego infekcji tego typu (np. paciorkowce powodujące zapalenia gardła i płuc).
Zarówno wirusy, jak i bakterie przenoszą się na drodze kropelkowo-oddechowej oraz przez zanieczyszczone dłonie, którymi bezwiednie dotykamy ust, nosa czy oczu, wprowadzając w ten sposób czynniki chorobotwórcze do organizmu. Do zakażenia często dochodzi w miejscu pracy, co więcej, zdarza się też, że zakład pracy staje się ogniskiem choroby zakaźnej. Sezonowe infekcje układu oddechowego i gardła u pracowników skutkują wzrostem absencji i spadkiem wydajności personelu. Dodatkowym problemem jest prezenteizm, czyli obecność chorych pracowników w miejscu pracy, co sprzyja przenoszeniu wirusów i bakterii na inne osoby.
W sytuacji, kiedy narażenie na wirusy i bakterie powodujące sezonowe infekcje dróg oddechowych i gardła wynika z charakteru pracy (np. w placówkach opieki zdrowotnej, laboratoriach diagnostycznych czy aptekach), działania profilaktyczne są obowiązkiem pracodawcy wynikającym z odpowiednich przepisów (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki). Należy zauważyć, że również w zakładach pracy prowadzących działalność inną niż opieka zdrowotna, gdzie ryzyko infekcji wirusowych i bakteryjnych nie ma charakteru ekspozycji zawodowej, pracodawcy są zobowiązani do podejmowania działań profilaktycznych. Zgodnie z zapisami Kodeksu pracy (Art. 207 § 2) pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Dotyczy to również takich zakładów pracy, gdzie możliwość zakażenia u pracowników wynika jedynie z obecności innych osób, w tym współpracowników, które z założenia nie powinny być tam obecne z objawami infekcji.
Higiena przemysłowa to przewidywanie, rozpoznawanie, ocena i kontrolowanie czynników środowiskowych w miejscu pracy oraz stresów zawodowych w celu ochrony pracowników i ludności, będącej w zasięgu ich działania, przed chorobami, uszczerbkiem zdrowia i pogorszeniem samopoczucia. Wirusy i bakterie powodujące sezonowe infekcje to jedna z wielu grup czynników środowiskowych, które mogą być obecne w miejscu pracy. Dlatego dbanie o higieniczne warunki pracy obejmuje również działania związane z profilaktyką infekcji sezonowych, jakie mogą być przenoszone przez ludzi w związku z sytuacją epidemiologiczną w regionie i kraju. Źródłem czynników zakaźnych mogą być tak pracownicy, jak i inne osoby (m.in. klienci, petenci, uczniowie, kurierzy, serwisanci). Prawdopodobieństwo zakażenia zależy od kombinacji kilku różnych czynników, w tym przede wszystkim zakaźności wirusa/bakterii, ich stężenia (liczby cząstek wirusa lub komórek bakteryjnych) w powietrzu oraz indywidualnej odporności i podatności na zakażenie danego człowieka.
W sezonie jesienno-zimowym, poza infekcjami układu oddechowego i gardła, często zdarzają się lokalne epidemie grypy jelitowej. Czynnikiem etiologicznym są wirusy, w tym m.in. należące do kilku różnych grup rotawirusów. Choroby te przenoszą się przez powietrze i brudne ręce, a więc czynnikiem zwiększonego ryzyka zachorowania jest brak właściwej higieny rąk u pracowników lub innych osób obecnych w miejscu pracy.
Czy istnieją skuteczne działania profilaktyczne na poziomie zakładu pracy?
Zapobieganie infekcjom sezonowym wśród pracowników polega na zmniejszaniu transmisji czynników chorobotwórczych. Transmisja to rozprzestrzenienie wirusów i bakterii od osoby chorej do otoczenia, czyli w przypadku infekcji dróg oddechowych i gardła do powietrza wraz z kropelkami śliny wydobywającymi się z ust lub nosa podczas mówienia, kichania, kaszlu itd. Następnie kropelki śliny opadają na powierzchnie i przedmioty, powodując ryzyko przeniesienia wirusów lub bakterii przez dłonie na inną osobę. Większe krople śliny opadają w bezpośrednim otoczeniu osoby mówiącej, a mniejsze wraz z prądem powietrza są przenoszone na dalsze odległości i dłużej utrzymują się w powietrzu.
Jakie działania mogą być podejmowane przez pracodawcę?
• promowanie wśród pracowników udziału w programach szczepień ochronnych np. przeciwko grypie sezonowej i Covid-19;
• przekonywanie pracowników, którzy są w przebiegu infekcji, do pozostania w domu;
• wprowadzenie pracy w trybie zdalnym lub hybrydowym;
• zapewnienie skutecznej wentylacji (grawitacyjnej i/lub mechanicznej) jako kluczowego elementu zmniejszającego stężenie wirusów i bakterii w powietrzu pomieszczeń, w których są zorganizowane stanowiska pracy;
• systematyczne wietrzenie pomieszczeń;
• zapewnienie pracownikom i innym osobom wchodzącym na teren zakładu pracy dostępu do urządzeń, bieżącej wody (ciepłej i zimnej) oraz środków do mycia i dezynfekcji dłoni wraz z procedurą higienicznego mycia rąk umieszczoną w widocznym miejscu, bezpośrednio przy umywalce;
• usytuowanie stanowisk pracy w taki sposób, aby zapewnić co najmniej 2 m odległości pomiędzy przebywającymi w tym samym pomieszczeniu osobami (tzw. dystans społeczny);
• zapewnienie odpowiednich półmasek chroniących układ oddechowych z certyfikatem wydanym przez jednostkę notyfikującą z obszaru Unii Europejskiej (np. respiratory oddechowe FFP2, maski medyczne jednorazowego użytku) dla osób, które mają objawy infekcyjne (katar, kaszel, ból gardła itd.) z przeznaczeniem zarówno dla pracowników, jak i innych osób wchodzących na teren zakładu pracy;
• dokładne i systematyczne sprzątanie pomieszczeń, w tym szczególnie mycie powierzchni i urządzeń dotykanych przez wiele osób (armatura łazienkowa, klamki, włączniki oświetlenia, drukarki, kserokopiarki etc.);
• przeorganizowanie procesu pracy w taki sposób, aby zminimalizować kontakt pracowników z osobami przychodzącymi z zewnątrz;
• mechaniczna filtracja powietrza wewnątrz pomieszczeń z użyciem filtrów HEPA lub innych co najmniej klasy F7.
Światło UV-C może być wykorzystywane do oczyszczania powietrza z wirusów i bakterii, ale warunkiem skuteczności lamp przepływowych jest ich dostosowanie do konkretnego pomieszczenia, z uwzględnieniem m.in. kubatury, rodzaju i wydajności wentylacji, liczby przebywających osób oraz rodzaju aktywności przez nich podejmowanych. Co więcej, światło UV-C emitowane przez nieprawidłowo ustawione lampy przepływowe może powodować uszkodzenia wzroku u osób przebywających w pomieszczeniu.
Innym czynnikiem skutecznie dezaktywującym wirusy i bakterie jest ozon, jednak nie zaleca się stosowania go w celu oczyszczania pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi. Skuteczne ozonowanie wymaga zastosowania stężenia ozonu przekraczającego poziom bezpieczny dla ich zdrowia. Jednak zazwyczaj brakuje możliwości zmierzenia stężenia ozonu przed ponownym udostępnieniem pomieszczenia do użytkowania.
Należy też pamiętać, że ozon to gaz o dużym potencjale cieplarnianym, a wietrząc pomieszczenie, uwalniamy go do atmosfery.
W kwestii zapobiegania sezonowym infekcjom wśród pracowników nie do przecenienia są działania promujące zdrowy styl życia u pracowników. Należy tu przede wszystkim wskazać zdrową dietę i systematyczną aktywność fizyczną, jako czynniki istotnie wspomagające proces budowania odporności ludzkiego organizmu.
Zapraszamy do skorzystania z bezpłatnych konsultacji w zakresie higieny pracy udzielanych przez ekspertów Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi w ramach Centrum Konsultacyjnego. Szczegółowy wykaz tematów konsultacji, zasady ich udzielania, a także formularz rejestracyjny dostępne są na stronie internetowej projektu www.pracanazdrowie.pl
Warto śledzić stronę internetową www.pracanazdrowie.pl, gdzie na bieżąco publikowane są wszystkie produkty projektu, w tym materiały edukacyjne, narzędzia oraz zaproszenia na wydarzenia organizowane przez Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi.
źródła:
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki. Dz. U. 2005 nr 81 poz. 716 z późniejszymi zmianami.
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141 z późniejszymi zmianami.
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Dz. U. 1997 nr 129 poz. 844 z późniejszymi zmianami.
- Higiena pracy Tom 1 i 2. J.A. Indulski (red.) 1999, Instytut Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera w Łodzi.
Autorka: : Anna Kozajda, Pracownia Bezpieczeństwa Biologicznego
Żródło materiału partnerskiego: Instytut Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera w Łodzi
