Leki, które mogą szkodzić embrionowi i płodowi
Niemal wszystko, co przyjmuje przyszła mama, przenika do organizmu rozwijającego się embrionu i płodu. Niektóre substancje mogą szkodzić. Alkohol, tytoń i narkotyki w ciąży są absolutnie zabronione. Ale także leki mogą mieć niekorzystne działanie, włączając te dostępne bez recepty i… niektóre witaminy.
Fot. PAP/M. Kmieciński
To, czy dana substancja zaszkodzi, zależy zarówno od tego, co za lek przyjmuje ciężarna, jak i jego dawka, czas podawania (okres ciąży) oraz stopień przenikania danego leku przez łożysko.
"W wyniku podania nieodpowiednio dobranych leków może dojść do poronienia, a także do uszkodzenia zarodka czy płodu. Rodzaj powstałej wady jest uzależniony od okresu ciąży, w jakim nastąpiło narażenie dziecka na teratogenne (uszkadzające embrion i płód – przyp. red.) działanie leku. W pierwszych dniach po zapłodnieniu mogą wystąpić zaburzenia doprowadzające do poronienia. Sytuacje takie często występują w przypadku leków stosowanych w chorobach przewlekłych, na przykład niektórych zlecanych w padaczce. Leki teratogenne podane w późniejszym okresie ciąży także mogą uszkodzić rozwijający się płód i prowadzić do powikłań rozwojowych mogą to być wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu, obumarcie płodu lub wady rozwojowe" – napisała położna Urszula Piskorska, jedna z laureatek ostatniej edycji konkursu Położna na Medal w krótkim poradnikowym artykule na temat substancji o potencjale uszkodzenia embrionu i płodu.
Przy czym warto w kontekście padaczki zastrzec, że właśnie z uwagi na działania uboczne leków przeciwpadaczkowych kobiety z tą chorobą mogą zachodzić w ciążę i doczekać się zdrowego potomstwa, ale lepiej ciążę zaplanować i pod opieką neurologa i ginekologa zmodyfikować leczenie jeszcze przed zajściem w ciążę.
Każda kobieta planująca ciążę powinna dodatkowo suplementować kwas foliowy i przyjmować go po zajściu w ciążę – zapobiega to poważnym wadom cewy nerwowej u płodu.
Urszula Piskorska we wspomnianym artykule przypomina podział leków na kilka grup w zależności od tego, jak działają na rozwijające się dziecko:
- Grupa A – leki, które nie wykazują działania teratogennego na płód, mogą być stosowane w czasie ciąży - są to preparaty mineralne i witaminowe przeznaczone dla kobiet w ciąży, leki stosowane w chorobach tarczycy;
- Grupa B – leki, których działanie teratogenne nie zostało do końca poznane u ludzi, badania prowadzone na zwierzętach nie wykazały działania teratogennego na rozwijający się płód. Do tych leków należą m.in. paracetamol, peniciliny, leki p/zapalne, metronidazol, cefalosporyny i inne;
- Grupa C – leki, które podawane są tylko w razie konieczności, ponieważ w badaniach przeprowadzonych na zwierzętach wykazały działanie teratogenne na płód. Do tej grupy należą m.in.: amikacyna, papeweryna, dihydralazyna, kwas acetylosalcylowy, aspiryna, kodeina i inne;
- Grupa D – leki teratogenne, które są podawane w przypadku zagrożenia życia matki oraz w przypadku leczenia chorób przewlekłych, na przykład tetracykliny, atenolol i inne;
- Grupa X – leki, które przyjmowane w ciąży wykazują silne działanie teratogenne, nie powinny być podawane kobietom planującym ciążę oraz ciężarnym. Do leków tych należą: danazol, leki hormonalne np. stosowane w antykoncepcji doustnej.
Witaminy nie zawsze bezpieczne w ciąży
Witaminy wydają się preparatami bezpiecznymi, ale tak nie jest, zwłaszcza jeśli chodzi o te rozpuszczalne w tłuszczach. W ciąży to zastrzeżenie jest szczególnie ważne, dlatego zażywanie jakichkolwiek suplementów diety i witamin należy uzgodnić z lekarzem prowadzącym.
Urszula Piskorska wskazuje na przykład, że nadmiar witaminy A może doprowadzić do zniekształcenia kości twarzoczaszki, rozszczepu podniebienia, wad serca, wad układu moczowo-płciowego, zaś witaminy D skutkować zaburzeniami rozwoju umysłowego u dziecka.
- Bardzo ważna jest edukacja przyszłych mam i kobiet ciężarnych, aby przyjmowały leki po uzgodnieniu z lekarzem w celu uniknięcia powikłań. Przyjmowane leki muszą być bezpieczne, żeby nie stanowiły zagrożenia dla zdrowia matki i dziecka – podkreślają specjaliści.
Odżywianie w ciąży ma wielkie znaczenie
Czynnikiem teratogennym może być także pożywienie i jego ilość - niedożywienie powoduje, że mózg płodu ma mniejszą objętość, pojawia się niedorozwój narządów wewnętrznych, co może skutkować powstawaniem wad wrodzonych. Otyłość zaś może przyczynić się do rozwoju tej choroby u dziecka w przyszłości.
Produkty, których należy unikać w ciąży:
- surowe i niedopieczone mięso, np. befsztyk krwisty lub półkrwisty, tatar
- wędliny surowe i dojrzewające, np. szynka parmeńska, salami, kindziuk
- niepasteryzowane mleko i przetwory z niego przygotowane, np. oscypek, bundz, feta
- sery pleśniowe, np. brie, camembert, roquefort, gorgonzola
- surowe lub niedogotowane jajka, np. kogel-mogel, lekko ścięta jajecznica
- słodkie napoje gazowane
- słodziki
- żywność typu fast-food oraz posiłki instant (zupki w proszku, sosy w proszku).
Należy pamiętać, aby owoce i warzywa przed zjedzeniem dokładnie umyć i nie spożywać nigdy produktów żywnościowych, gdy upłynęła data ważności do spożycia.
mw, zdrowie.pap.pl
Źródło:
Dominika Wnęk: Jak powinna się odżywiać kobieta w ciąży, portal Medycyna Praktyczna
Materiały prasowe po konkursie "Położna na Medal"
