Niedożywienie seniorów: częste i niebezpieczne

Niedożywienie dotyka większość osób w wieku podeszłym. Choć jest poniekąd zjawiskiem naturalnym, należy je traktować jak stan chorobowy, który wymaga wsparcia.

Fot. PAP/Zdjęcie ilustracyjne

Spadek aktywności życiowej, samotność, depresja, brak motywacji do codziennego funkcjonowania, a także przyczyny ekonomiczne często kończą się zaniedbywaniem przez seniorów jedzenia. Oprócz warunków socjalnych na niedożywienie u osób starszych wpływają także zmiany, jakie zachodzą w organizmie - wraz z wiekiem pogłębia się bowiem upośledzenie wchłaniania w przewodzie pokarmowym, a w wyniku zmian metabolicznych tracimy tkankę kostną, masę tkanki mięśniowej, zmniejsza się procentowy udział tkanki tłuszczowej, maleje udział wody. Dodatkowo z wiekiem „tępią” się zmysły, zatem pogarsza się zarówno węch i odczuwanie smaku. Nic dziwnego, że osoby w podeszłym wieku po prostu nie mają apetytu.  

Błędne koło

W pewnym momencie można zaobserwować zjawisko błędnego koła.

Dieta dla seniora: nie ma jednej dobrej dla wszystkich

To, co jednemu seniorowi w posiłkach wyjdzie na zdrowie, dla innego będzie przyczyną dolegliwości. Dieta w wieku podeszłym to taka, która uwzględnia stan zdrowia osoby starszej.

- Mniejsza masa mięśniowa sprawia, że zmniejsza się aktywność fizyczna, w związku z tym seniorzy pokonują mniejsze dystanse, a tym samym mają mniejsze zapotrzebowanie energetyczne, przez co nie odczuwają pewnych zmian,  m.in. hormonalnych, które powodują np. mniejsze wydzielanie śliny. Ten wydawałoby się mało istotny fakt sprawia, że pokarm jest gorzej trawiony, a tym samym ilość dostarczanych substancji odżywczych jest mniejsza pomimo dostarczania tej samej ilości pokarmu” – tłumaczy dr Przemysław Rzodkiewicz z Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji. 

Upływający czas powoduje uszkodzenie zmysłu smaku czy powonienia. To sprawia, że pokarmy stają się mniej atrakcyjne. Wraz z wiekiem radykalnie zmienia się także skład bakterii jelitowych naszego organizmu co doprowadza do zaburzeń odżywienia To z kolei wpływa na procesy fizjologiczne, związane z przewodem pokarmowym – z jednej strony obserwujemy zaparcia, które wynikają z nadużywania leków przeczyszczających, z drugiej biegunki związane z zaburzeniami wytwarzania hormonów przez trzustkę.

Swoje dokładają też częste w wieku podeszłym zaburzenia psychiczne, które wpływają choćby na regularność spożywania pokarmów. 

- Kiedy dodamy do tego ograniczenia ekonomiczne, które sprawiają, że wielu seniorów oszczędza na jedzeniu, oraz brak wiedzy w zakresie zdrowego odżywiania, nie powinno dziwić to, że problem niedożywienia w tej grupie wiekowej występuje tak często – uważa specjalista zdrowia publicznego prof. Bolesław Samoliński, kierownik Zakładu Alergologii i Immunologii Klinicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, przewodniczący Koalicji na rzecz Zdrowego Starzenia.

Warto uzupełnić braki

To wszystko sprawia, że seniorzy, nawet jeśli mają nadwagę, często mają liczne niedobory (chodzi wtedy o niedożywienie jakościowe), co odbija się nie tylko na pogorszeniu ogólnego dobrostanu, ale też osłabia odporność, ma zły wpływ na wygląd - skórę, paznokcie i włosy. 

W badaniu populacyjnym PolSenior dostrzeżono, że anemię miało 17,4 proc. osób 65 plus, co wskazuje, że istnieje poważny problem z niedoborem żelaza. Kilka badań wykazało ponadto, że w populacji osób w wieku podeszłym powszechny jest niedobór witaminy D.

Depresja seniora: niedostrzegane cierpienie

Nawet połowa osób po 65. roku życia może mieć objawy depresji. Na niektóre czynniki, które zwiększają ryzyko jej rozwoju mamy często wpływ: to na przykład leczenie bólu czy podjęcie próby zmniejszenia poczucia osamotnienia starszej osoby.

- Ale nie tylko małe nasłonecznienie w naszej strefie geograficznej jest za to odpowiedzialne – wraz z wiekiem spada zdolność wytwarzania tej witaminy i nie jesteśmy w stanie uzupełnić tych braków w formie diety” – podkreśla prof. Samoliński. 

Tymczasem witamina D odpowiada m.in. za częstość występowania infekcji, zachorowalność na nowotwory, a najnowsze badania sugerują nawet jej związek z chorobą Alzheimera. Podobnie jest z magnezem, którego niedobór powoduje wzrost depresji, spadek aktywności. 

Są też dowody na to, że niewłaściwe odżywianie ma związek z chorobami oczu. 

- Seniorzy powinni stosować dietę śródziemnomorską, bogatą w substancje antyoksydacyjne. Jeśli jej zastosowanie nie jest możliwe, warto pomyśleć o  suplementowaniu kwasów omega 3” – uważa prof. Jacek Szaflik, kierownik Katedry i Kliniki Okulistyki II Wydziału Lekarskiego WUM.

Jakie są konsekwencje niedożywienia u seniorów

Wskutek niedoboru różnych składników pokarmowych dochodzi do pogorszenia funkcjonowania we wszystkich sferach życia osoby starszej:

• zdolności do samodzielnego jedzenia,
• korzystania z toalety,
• utrzymania higieny,
• pogorszenie samopoczucia i nastroju,
• gorszych wyników leczenia istniejących chorób.

W niektórych przypadkach zasadne jest uzupełnianie braków suplementami, warto jednak pamiętać, aby ZAWSZE robić to w uzgodnieniu z lekarzem. Starsze osoby ze względu na wielochorobowość często zażywają leki, które w połączeniu z suplementami mogą działać inaczej, znosić swoje działanie lub wręcz wchodzić w niebezpieczne interakcje.

Jeśli to tylko możliwe warto zabrać seniora do dietetyka, który wyjaśni przyczyny różnych dolegliwości, podpowie, co jeść, żeby je zminimalizować, a jednocześnie uzupełnić braki i dostarczać wszystkie niezbędne składniki odżywcze.

Monika Wysocka dla zdrowie.pap.pl