Fentanyl – kolejna fala kryzysu uzależnień dociera do Polski?

Fentanyl to syntetyczny opioidowy lek przeciwbólowy nawet 100 razy silniejszy od morfiny. Podobnie jak ona często sprzedawany jest również jako narkotyk. Silnie uzależnia i łatwo zabija przez przedawkowanie. Wydaje się również drastycznie oddziaływać na rozwój płodu. W USA o fentanylu, często łączonym z innymi niebezpiecznymi substancjami, mówi się w kontekście kolejnej, czwartej już fali kryzysu uzależnień. Są sygnały, że teraz pojawia się również w Polsce.

zdj. Vitalii Vodolazskyi, AdobeStock
zdj. Vitalii Vodolazskyi, AdobeStock

Na oddział ratunkowy Oregon Health & Science University w USA trafił niedawno 47-letni mężczyzna. Znaleziono go nieprzytomnego w pokoju hotelowym. Po serii badań lekarze postawili diagnozę – leukoencefalopatia toksyczna. 

Za stan chorego odpowiadało wdychanie fentanylu. Substancja spowodowała w mózgu pacjenta zapalenie istoty białej, co groziło nieodwracalnymi uszkodzeniami a nawet zgonem. Leukoencefalopatię obserwowano już u osób stosujących heroinę, ale przypadek z Oregonu był pierwszym zarejestrowanym zdarzeniem tego typu związanym z zażywaniem fentanylu. 

„Przypadek dotyczy należącego do klasy średniej, posiadającego dzieci mężczyzny w wieku blisko 50 lat, który użył fentanylu po raz pierwszy. Pokazuje to, że substancja ta może zaszkodzić każdemu” – zauważył Chris Eden, jeden z lekarzy zajmujących się pacjentem. 

Zdaniem specjalisty podobnych przypadków jest z pewnością więcej, jednak niekoniecznie zostały zdiagnozowane. 

„Doskonale znamy klasyczne efekty uboczne stosowania opiatów: niewydolność oddechowa, utrata świadomości, dezorientacja. Jednak zwykle nie myślimy o nieodwracalnym wpływie na mózg i takim wpływie na mózg, jaki zauważyliśmy teraz” – podkreślił Eden. 

W tym przypadku historia miała dobre zakończenie. Po prawie miesiącu chory wrócił do zdrowia, a samego zdarzenia nie pamięta. Nie wszyscy mają tyle szczęścia. Podobnie jak wspomniane opiaty, również fentanyl jest wykorzystywany jako narkotyk – w postaci czystej lub jako domieszka pozwalająca uzyskać mocniejszy efekt niższym kosztem. Bywa przy tym dodawany do innych opioidów, ale też do stymulantów takich jak kokaina czy metaamfetamina. Nawet jednorazowe i niekiedy nieświadome jego przyjęcie miewa przy tym tragiczne skutki. Substancja silnie uzależnia, a do tego łatwo ją przedawkować. Czysty fentanyl o masie trzech ziarenek soli ma wystarczającą moc, by zabić dorosłego człowieka. 

Fot. PAP

Narkotyki: niedoceniane zagrożenie – tak wśród młodych, jak i dorosłych

Niemal 2 proc. dorosłych Polaków zadeklarowało w 2018 roku, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy było pasażerami w samochodzie prowadzonym przez kierowcę znajdującym się pod wpływem narkotyków. To nie jest marginalny problem, to kilkaset tysięcy ludzi.

Oznak przedawkowania specjaliści podają kilka – bardzo wąskie źrenice, zasypianie lub utrata przytomności, wolny, słaby oddech lub jego brak, duszenie się, dochodzące z gardła dźwięki bulgotania, bezwład ciała, zimna, wilgotna skóra, zmiana barwy skóry, paznokci czy ust. W przypadku podejrzenia zatrucia fentanylem trzeba natychmiast wezwać pogotowie, a poszkodowanego utrzymywać w stanie przytomności i oddychającego.

Jeśli brak jest oddechu, trzeba przeprowadzić resuscytację ofiary. Oddychającą należy natomiast ułożyć na boku, aby się nie zakrztusiła, i monitorować aż do przyjazdu lekarza. 

Aby ograniczyć ryzyko przedawkowania czy nieświadomego przyjęcia niebezpiecznej substancji, można wyposażyć się w niedrogie testy, które pozwalają w kilka minut wykryć jej obecność. Osoby podejrzewające u siebie uzależnienie od fentanylu lub innych opioidów powinny jak najszybciej zgłosić się po fachową pomoc terapeutyczną. 

Jak fentanyl wpływa na ciążę?

Destrukcyjne dla organizmu skutki przyjmowania fentanylu mogą dotyczyć nie tylko samych uzależnionych. Lekarze zaczynają obserwować możliwy wpływ tej substancji na dzieci przyjmujących narkotyk matek. Pod koniec 2023 roku specjaliści z Nemours Children’s Health, Delaware Valley donieśli o niepokojącym odkryciu. W grupie dziesięciorga niemowląt zauważyli alarmujące zmiany – mniejszą głowę, niski wzrost, szczelinę w podniebieniu, deformacje narządów płciowych, stóp i dłoni. Towarzyszył temu charakterystycznie zmieniony wygląd twarzy. 

Badanie było niewielkie – przyznają naukowcy, którzy nie byli w stanie określić, w jakich ilościach ciężarne kobiety przyjmowały fentanyl. Zwracają jednak uwagę, że w swoich obserwacjach nie są odosobnieni – inni lekarze także donosili o podobnych przypadkach o różnym nasileniu wymienionych zmian. 

Fot. PAP

Słabe narkotyki? Dowiedz się, dlaczego takich nie ma

Doświadczenia z narkotykami ma za sobą już 25 proc. uczniów szkół ponadpodstawowych, a pod względem używania leków uspokajających i nasennych bez recepty polskie nastolatki plasują się w czołówce Europy. Substancje psychoaktywne są łatwo dostępne, a wiedza na ich temat jest szczątkowa, a jednocześnie trwa swoista kampania promująca jedną z nich, co oswaja z tematem zażywania narkotyków. Sprawdź, co na ten temat sądzą eksperci od uzależnień.

„Biorąc pod uwagę, że nadużywanie fentanylu stało się epidemią, ważne jest rozpoznawanie opisanego zaburzenia. Podobnie do alkoholu, który wywołuje alkoholowy zespół płodowy z długotrwałymi fizycznymi i rozwojowymi skutkami, to nowe zaburzenie może wpływać na wiele niemowląt w sposób zmieniający życie” – ostrzega autorka badania dr Karen W. Gripp.

Kryzys fentanylowy dotarł do Polski

Według opublikowanego na łamach pisma „International Journal of Drug Policy” opracowania autorstwa ekspertów z NYU Langone Health, w latach 2017-2023 w USA liczba przypadków przechwycenia nielegalnego fentanylu wzrosła o 1700 proc., czyli 18-krotnie. Jeszcze większy wzrost odnotowała sama liczba nielegalnie dystrybuowanych tabletek z fentanylem: z niecałych 50 tys. w 2017 r. do ponad 115 mln w roku 2023. To skok aż o 2300 razy! Jednocześnie znaczna część tabletek była rozprowadzana jako leki innego rodzaju (np. oksykodon czy benzodiazepiny). 

„Dostępność nielegalnego fentanylu nadal w USA szybuje. Szczególnie alarmujący jest napływ tabletek z tą substancją” – ocenił prof. Joseph J. Palama, autor opracowania. 

Amerykańscy specjaliści mówią o epidemii. Jak podkreślają, wskutek rozpowszechnienia fentanylu drastycznie wzrosła liczba ofiar śmiertelnych kryzysu uzależnień. Było to podstawą do rozpoznania trzeciej fazy trwającego od ponad 20 lat kryzysu opioidowego. Sytuacja nadal się pogarsza: jeszcze większe żniwo zbiera obecna, czwarta fala kryzysu związana z coraz powszechniejszym łączeniem fentanylu ze stymulantami.

Problem dotyczy przy tym nie tylko USA. Od niedawna prasę obiegają wiadomości o tym, że niebezpieczna substancja jest przyczyną tragedii także w Polsce: w kwietniu 2023 roku TVP3 Warszawa poinformowała, że w mazowieckim Żurominie z powodu przedawkowania fentanylu zmarły trzy młode osoby. Być może z substancją tą można powiązać także inne, wcześniejsze zgony. 


Marek Matacz dla zdrowie.pap.pl

Źródła:

Poświęcona fentanylowi witryna Centers for Disease Control and Prevention

Poświęcona fentanylowi witryna National Institute on Drug Abuse

Doniesienie o przypadku uszkodzenia mózgu

Doniesienie o nasileniu handlem nielegalnym fentanylem

Doniesienie no dzieciach matek uzależnionych od fentanylu

Doniesienie o zgonach z powodu zażycia fentanylu w Żurominie

Autor

Marek Matacz

Marek Matacz - Od ponad 15 lat pisze o medycynie, nauce i nowych technologiach. Jego publikacje znalazły się w znanych miesięcznikach, tygodnikach i serwisach internetowych. Od ponad pięciu lat współpracuje serwisem "Zdrowie" oraz serwisem naukowym Polskiej Agencji Prasowej. Absolwent Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

ZOBACZ TEKSTY AUTORA

ZOBACZ PODOBNE

  • Fot. PAP - kadr z filmu

    Sanofi: w ciągu ostatnich 50 lat szczepionki ocaliły ponad 150 milionów ludzi

    Materiał promocyjny

    „Kluczowe jest przyjęcie proaktywnego podejścia w ramach systemu opieki zdrowotnej, koncentrując się na zapobieganiu chorobom, a nie czekaniu na leczenie po ich wystąpieniu. ” - powiedziała Goze Umurhan, General Manager Vaccines, Central & South Europe MCO, Sanofi.

  • zdj.AdobeStock

    Świat wspiera Afrykę w walce z małpią ospą

    Epidemia mpox w Afryce to stan zagrożenia zdrowia publicznego o znaczeniu międzynarodowym (PHEIC) – ogłosiła Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). To najwyższy poziom alarmu zgodnie z Międzynarodowymi Przepisami Zdrowotnymi (IHR). Aby wesprzeć kraje afrykańskie w walce z epidemią, Komisja Europejska koordynuje zakup i darowiznę 215 tys. dawek szczepionki.

  • zdj. pexels

    Co może oznaczać ból żeber przy dotyku?

    Materiał promocyjny

    Żebra to istotna część układu szkieletowego człowieka. Ich głównym zadaniem jest ochrona narządów klatki piersiowej, takich jak serce i płuca. Odgrywają też rolę w procesie oddychania – stanowią miejsce przyczepu mięśni odpowiedzialnych za ruchy oddechowe, a także umożliwiają zmiany objętości klatki piersiowej.

  • zdj.P.Werewka

    Techniki wspomaganego rozrodu nie wywołują raka u dzieci

    Wokół technik wspomaganego rozrodu (assisted reproductive technology, ART) narosło wiele mitów. Z jednym z nich, dotyczącym zwiększonej zapadalności na nowotwory dzieci urodzonych z ich pomocą, rozprawili się francuscy badacze. 

NAJNOWSZE

  • zdj. AdobeStock

    Śmiertelnie niebezpieczne trutki

    W ostatnich tygodniach miało miejsce kilka tragicznych w skutkach zatruć preparatami do zwalczania gryzoni. „To szokujące sytuacje, do których nie powinno dojść, zasady stosowania tych preparatów są jasne, wystarczy uważnie przeczytać etykietę” – uważa Paweł Kaczmarczyk, specjalista branży pestcontrol.

  • Dysleksja rozwojowa: jej objawy pojawiają się już w przedszkolu!

  • Czy czerwone światło będzie leczyć oczy?

  • Bezpłatne szczepienia przeciwko krztuścowi w ciąży: co warto wiedzieć?

  • Fałszywie dodatnie wyniki zniechęcają do kolejnych badań

  • PAP/Klaudia Torchała

    W górach lęk może przerodzić się w panikę. To śmiertelnie niebezpieczne!

    W górach, szczególnie tych wysokich, nawet mały błąd czy drobna niedyspozycja mogą kosztować zdrowie lub życie. Dlatego nie należy lekceważyć żadnego sygnału ostrzegawczego płynącego z ciała. To może być niewielki lęk czy ból. Co zrobić jednak, gdy już dojdzie do kryzysu, np. dopadnie nas lub kogoś z naszego otoczenia panika? Przede wszystkim: nie czekać z wezwaniem pomocy – radzą eksperci medycyny i ratownictwa.

  • Wapowanie - „sport” nastolatków

  • Nie tylko szczepienia przeciw HPV ważne w prewencji raka szyjki macicy