Powikłania skórne w leczeniu onkologicznym – jak im zapobiegać

Wśród różnego rodzaju działań niepożądanych, które mogą wystąpić u osób poddających się leczeniu onkologicznemu, dość często występują mniej lub bardziej dotkliwe powikłania skórne. Specjaliści apelują o to, żeby ich nie lekceważyć, lecz uważnie je monitorować i w razie potrzeby leczyć. Podpowiadają też, jak można łagodzić i ograniczać ich rozwój prostymi środkami.

Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki
Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki

- Niezależnie od tego, jakie pacjenci dostają leczenie onkologiczne - czy jest to radioterapia, chemioterapia, leczenie celowane czy immunoterapia - w praktyce wiąże się z nim cała plejada różnych możliwych działań niepożądanych, w tym m.in. dotyczących przydatków skóry (włosów, paznokci), śluzówek, a także generalnie całej skóry. Ankieta przeprowadzona w Centrum Onkologii wykazała, że 70 proc. pacjentów doświadcza jakiejś formy niepożądanych działań dermatologicznych, niezależnie od rodzaju leczenia, jakie otrzymują – mówi dr Monika Słowińska z Wojskowego Instytutu Medycznego, jednocześnie apelując do wszystkich pacjentów onkologicznych oraz ich bliskich, aby nie czerpali informacji na ten temat jedynie z internetu, lecz by zwracali się z prośba o profesjonalne wsparcie i edukację w tym zakresie przede wszystkim do specjalistów, a więc do lekarzy (onkologów i dermatologów) oraz do pielęgniarek onkologicznych. 

Na jakie nowotwory najczęściej chorują Polacy

Zlekceważenie pierwszych objawów powikłań skórnych wynikających z leczenia onkologicznego i niepodjęcie adekwatnych działań profilaktycznych lub leczniczych może mieć niestety dotkliwe konsekwencje, np. wdanie się groźnych infekcji bakteryjnych, powstanie trudno gojących się przewlekłych ran, silne dolegliwości bólowe itd. Może to skutkować nie tylko istotnym obniżeniem jakości życia chorego, lecz również koniecznością modyfikacji czy nawet przerwania leczenia przeciwnowotworowego. Dlatego naprawdę warto być czujnym i "dmuchać na zimne", najlepiej w porozumieniu ze specjalistą.

Fot. PAP/ M.Kmieciński

Radioterapia: często stosowana, coraz bezpieczniejsza

- Najczęściej pacjenci onkologiczni skarżą się na suchość i świąd skóry. Inne dość często występujące objawy to: zaczerwienienie skóry, różnego rodzaju wykwity na skórze, np. trądzikopodobne, a także wysypki. Część pacjentów zgłasza też nadwrażliwość na promieniowanie UV i światło – wskazuje dr Monika Słowińska. 

Niestety na tym nie koniec możliwych powikłań skórnych, do których należą również: łysienie, zapalenie wałów paznokciowych, suchość śluzówek i spojówek, modzele, pęcherze, pęknięcia skóry czy tzw. zespół ręka-stopa (bolesny rumień na skórze dłoni i stóp, któremu mogą towarzyszyć pęcherze i złuszczanie skóry). 

Skąd się bierze rak i jak zmniejszyć ryzyko zachorowania?

Na szczęście, niepożądane efekty dermatologiczne towarzyszące terapii onkologicznej mają najczęściej przejściowy i umiarkowany charakter. Ponadto, można je łagodzić i hamować za pomocą wielu prostych środków. Poniżej przedstawiamy kilka podstawowych zasad takiej profilaktyki, które są zalecane przez specjalistów: 

  • nie myj i nie kąp się w gorącej wodzie, gdyż to bardzo przesusza skórę, optymalne są krótkie prysznice w wodzie o temperaturze 32-34 stopnie, 
  • stosuj preparaty przeciwsłoneczne (i inne formy fotoprotekcji), 
  • w przypadku suchości śluzówek jamy ustnej i gardła pomóc może płukanie naparem z siemienia lnianego, z dodatkiem kwiatu malwy lub bez, a także stosowanie specjalnych sprayów zawierających naturalne oleje roślinne lub też stosowanie tzw. mieszanek laryngologicznych (z dodatkiem m.in. witamin A i E), pomocna może się też okazać tzw. sztuczna ślina,
  • w przypadku suchości spojówek warto stosować tzw. sztuczne łzy, a także specjalne żele i maści stosowane w zespole suchego oka, warto również nosić okulary przeciwsłoneczne, bo przesuszone spojówki zwiększają wrażliwość na światło, 
  • w ramach zapobiegania zespołowi ręka-stopa noś wygodne, przewiewne i niekrępujące obuwie oraz skarpetki, a jeśli to konieczne stosuj także miękkie wkładki amortyzujące (silikonowe), aby nie podrażniać skóry stóp, a także unikaj forsownego wysiłku (obciążającego stopy i dłonie), 
  • aby złagodzić suchość i świąd skóry nie należy stosować klasycznego mydła, lecz specjalnych substancji do mycia skóry, tzw. syndetów, 
  • generalnie warto sięgać przy tego typu problemach po kosmetyki dedykowane pacjentom ze skórą atopową (czyli ze skłonnością do atopowego zapalenia skóry), 
  • ukojenie może przynieść skórze kąpiel (w odpowiedniej temperaturze) z dodatkiem wyciągu z owsa, „galaretki” uzyskanej z gotowanego siemienia lnianego albo krochmalu, 
  • w ramach leczenia świądu warto też stosować emolienty zawierające substancje przeciwświądowe, np. z mentolem, 
  • w cięższych przypadkach wskazane może być stosowanie specjalnych kremów bogatych zwłaszcza w tłuszcze i parafiny, 
  • ponadto, unikaj upałów i wszelkiego gorąca, 
  • minimalizuj też ryzyko doznania urazów mechanicznych skóry i jej przydatków, nie tylko unikając sportów ekstremalnych czy zbyt ciężkiej pracy fizycznej, lecz także m.in. pamiętając o delikatnym manicure i pedicure. 
Fot. Jacek Pióro/ Zdjęcie ilustracyjne

Chemioterapia nie przeszkadza w urodzeniu zdrowego dziecka

Wykryta w trakcie ciąży choroba nowotworowa to nie wyrok. Ten fakt nie powinien wpływać na opóźnienie rozpoczęcia leczenia, ani też prowadzić do usunięcia ciąży. Odpowiednia radio- i chemioterapia nie powodują żadnych uszkodzeń płodu.

Oczywiście wspomniane wyżej sposoby mogą nie wystarczyć. Dlatego w cięższych przypadkach powikłań skórnych należy bezwzględnie skorzystać z profesjonalnej pomocy – lekarza, pielęgniarki lub farmaceuty. Do ich pokonania konieczne może się okazać zastosowanie różnego rodzaju leków (działających miejscowo lub ogólnoustrojowo): począwszy od glikokortykosteroidów, a na antybiotykach skończywszy. 

Wiktor Szczepaniak, zdrowie.pap.pl 

Źródło: 

Wykład dr Moniki Słowińskiej pt. „Zapobieganie najczęstszym powikłaniom skórnym podczas leczenia onkologicznego”, wygłoszony w ramach Akademii Pielęgniarstwa Onkologicznego w czerwcu 2021 r.  
 

Autor

Wiktor Szczepaniak

Wiktor Szczepaniak - Doświadczony dziennikarz, redaktor i specjalista ds. komunikacji społecznej. Absolwent Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Pracował m.in. w Polskiej Agencji Prasowej, Pulsie Biznesu, Instytucie Żywności i Żywienia, Instytucie Psychiatrii i Neurologii oraz w Głównym Inspektoracie Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych. Specjalizuje się w tematach związanych z żywnością i żywieniem, zdrowiem publicznym, profilaktyką zdrowotną, medycyną stylu życia, psychologią, neuroróżnorodnością, nauką i edukacją.

ZOBACZ TEKSTY AUTORA

ZOBACZ PODOBNE

  • Adobe Stock/Photographee.eu

    Kiedy wybrać się po raz pierwszy z córką do ginekologa?

    Pierwsza wizyta dziewczynki u ginekologa to duże przeżycie, ale lepiej jej nie odkładać. Jeśli nic niepokojącego się nie dzieje, to można pojawić się w gabinecie po roku od pierwszego krwawienia, nie później jednak niż do ukończenia przez młodą pacjentkę 15 lat. Przed wizytą warto porozmawiać o tym, co czeka ją w gabinecie – radzi dr n. med. Ewa Kuś, konsultant ds. ginekologii i położnictwa Grupy Luxmed.

  • Fot. PAP/P. Werewka

    Sól jodowana: jak ustrzegliśmy się poważnej choroby

    Niedobór jodu może wywołać chorobę charakteryzującą się głębokim ubytkiem możliwości intelektualnych. To właśnie on odpowiadał w dawnych czasach za występowanie na terenie Szwajcarii tzw. kretynizmu endemicznego. Polska ustrzegła się tego losu, bo w 1935 roku wprowadzono skuteczną profilaktykę - do soli kuchennej dodawany był jodek potasu.

  • fot. tanantornanutra/Adobe Stock

    Jak wygląda świat, gdy traci się wzrok?

    Pewnego dnia obudziłem się i już nic nie widziałem. Całe dzieciństwo przygotowywano mnie na ten moment, ale czy można być na to naprawdę gotowym? Największą szkołę życia dało mi morze. Ono buja każdego tak samo – opowiada Bartosz Radomski, fizjoterapeuta i przewodnik po warszawskiej Niewidzialnej Wystawie.

  • P. Werewka/PAP

    Milowy krok – przeszczep gałki ocznej

    W okulistyce mamy za sobą kolejny krok milowy – przeszczep gałki ocznej. Na razie jednak to operacja kosmetyczna, bo nie umiemy jeszcze połączyć nerwów wzrokowych, a więc przywrócić widzenia. Wszystko jednak przed nami – wyraził nadzieję prof. Edward Wylęgała, kierownik Katedry i Oddziału Klinicznego Okulistyki Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.

NAJNOWSZE

  • Adobe

    Czego nie wiecie o wit. B

    Dlaczego witamin B jest kilka, a A i C tylko jedna? I czy potrzebujemy ich wszystkich, czy niektóre są ważniejsze? Może najlepiej suplementować „B-kompleks”? – to tylko niektóre z pytań, jakie przewijają się w internetowych dyskusjach. Warto poszerzyć wiedzę o wit. B, bo bywają one… niebezpieczne.

  • Sylkistyna i rezylastyna – nowe białka z polskiego laboratorium

  • Niebieskie Igrzyska przekraczają Atlantyk

  • Wstęp do diagnozy autyzmu w bilansie dwulatka

  • Brak apetytu może być winą nowotworu

  • Adobe Stock

    Rozmawiajmy szczerze z dzieckiem o śmierci

    Warto dziecku wyjaśniać od samego początku, czym jest śmierć, nazywając rzeczy wprost. Dziecko może nie zrozumieć, co znaczy „odeszła”, „jest w niebie” – mówi Serwisowi Zdrowie Milena Pacuda, psycholożka i psychoterapeutka zajmująca się m.in. traumą i żałobą.

  • Szybki test diagnozujący endometriozę

  • 8 powodów, by porządnie się wyspać