Sposób na niedoskonałą wątrobę do przeszczepienia
Kiedy wątroba przestaje działać, jedyny ratunek to przeszczepienie tego narządu. Niestety, możliwości pozyskiwania organu do transplantacji są ograniczone, a bywa, że jeśli znajduje się właściwy, okazuje się, że jest relatywnie zniszczony. W klinice WUM, dzięki nowemu urządzeniu, ten problem udaje się przezywciężyć, zatem jest szansa na skrócenie kolejki do przeszczepu. Pierwszy pacjent, który z tego rozwiązania skorzystał, właśnie został wypisany do domu.
Chodzi o pompę do perfuzji narządu przed jego przeszczepieniem. Perfuzja to przepływ płynu ustrojowego przez tkankę lub narząd. W sytuacji, gdy lekarze mają do dyspozycji wątrobę o nieidealnych parametrach do przeszczepienia, poddanie jej mechanicznej perfuzji pozwala na poprawienie jej stanu.
- Większość naszych dawców to osoby starsze, najczęściej schorowane. Nadciśnienie, cukrzyca, niedokrwienny udar mózgu, zaawansowany wiek sprawiły, że ich narządy nie są idealne – wyjaśnia dr hab. Piotr Domagała, chirurg transplantolog z Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, który brał udział w tym pierwszym, udanym zabiegu przeszczepienia wątroby poddanej perfuzji.
- Dzięki mechanicznej perfuzji pozaustrojowej będziemy mogli poszerzyć kryteria doboru wątroby do przeszczepienia także o te narządy, które nie są idealne, ale mogą pomóc biorcom oczekującym na przeszczepienie z powodu niewydolności wątroby lub nowotworu – podkreśla.
Przeszczepienie wątroby to uznana od lat metoda leczenia schyłkowej niewydolności lub guzów wątroby. To skomplikowane i kosztowne operacje, wymagające dużego kunsztu całego zespołu biorącego udział w ratowaniu pacjentów. Jednak największym problemem transplantologii jest niedobór narządów do przeszczepienia – aż 20 proc. chorych oczekujących na przeszczepienie wątroby umiera, zanim znajdzie się dla nich dawca.
Użycie pompy do perfuzji narządu przed jego przeszczepieniem jest nowością w polskich warunkach – dotychczas nowoczesnym sprzętem do tego typu zabiegów dysponowała tylko jedna klinika w Polsce, także z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Teraz druga klinika z Centrum Klinicznego WUM otrzymała pompę dzięki wsparciu finansowemu PZU (1,3 mln zł). To jedyne ośrodki w Polsce, które dysponują takimi możliwościami. Nowa pompa Liver Assist zapewnia perfuzję wątroby w warunkach hipo- i normotermii.
Dzięki pomocy PZU klinika sfinansuje również zakup jednorazowych zestawów do perfuzji, płynów potrzebnych do zabiegu oraz jednorazowych materiałów laboratoryjnych i oznaczeń potrzebnych do badań czynnościowych narządów.
Orędowniczką pozyskania pompy do perfuzji była zmarła jesienią ubiegłego roku Małgorzata Kozłowska, prezes zarządu Fundacji Rozwoju WUM. Podkreślała, że to nowa i innowacyjna technologia, dopiero niedawno zastosowana w warunkach klinicznych. Zwracała uwagę, że dzięki temu urządzeniu nie tylko można poprawić jakość pobranego narządu, ale też wydłużyć czas przechowywania pobranej wątroby.
Sposób na niedobór narządów
Ponieważ liczba chorych potrzebujących transplantacji wątroby znacznie przekracza liczbę dostępnych dawców, często wykorzystuje się narządy obarczone ryzykiem gorszego funkcjonowania po transplantacji – jest to sytuacja, w której ratuje się życie pacjenta. Nie ustawały poszukiwania metody, która pomogłaby jak najlepiej przygotować do przeszczepienia nawet te niedoskonałe narządy.
Skuteczną metodą zmniejszającą uszkodzenie narządu w okresie niedokrwienia okazała się mechaniczna perfuzja narządu w hipotermii. Polega ona na ciągłym przepływie płynu bogatego w tlen przez pobraną wątrobę przed jej przeszczepieniem. W badaniach na zwierzętach wykazano, że mechaniczna perfuzja wątroby w hipotermii zmniejsza stopień uszkodzenia narządu poprzez ochronne działanie na mitochondria i śródbłonek naczyniowy. Poprawia także jego funkcje w okresie pooperacyjnym.
- To umożliwia nam wykorzystanie narządów, co do których mamy wątpliwości. Wolelibyśmy oczywiście mieć do dyspozycji narządy idealne, ale niestety nie zawsze to się udaje. Teraz będziemy mieli znacznie większe możliwości – takie przygotowanie narządu daje większe szanse, że wątroba podejmie funkcję, a tego przecież najbardziej oczekujemy. Nieudana operacja może być bowiem dla pacjenta zabójcza – mówi dr hab. Piotr Domagała.
Niedobór narządów do transplantacji zawsze był problemem, jednak w czasie pandemii sytuacja jest wyjątkowo zła. W ubiegłym roku odnotowano zmniejszenie liczby dawców o około 15-20 procent.
- Jeszcze dwa lata temu w Polsce przeszczepiano 330 wątrób, a w 2020 roku przeszczepiono ich 263. Ten rok, ze względu na pandemię nie zapowiada się lepiej. Oddziały intensywnej terapii zajęte są głównie przez chorych kowidowych, a od takich pacjentów póki co nie możemy pobierać narządów. Liczymy na to, że dzięki nowemu urządzeniu będziemy mogli przeszczepiać narządy, których dotychczas nie braliśmy pod uwagę i to pozwoli nam zwiększyć liczbę zabiegów – podsumowuje specjalista.
Podkreśla, że pan Krzysztof z przeszczepioną wątrobą poddaną perfuzji na nowym urządzeniu, po miesięcznej rekonwalescencji właśnie opuścił szpital i jest w dobrym stanie. Przyczyną niewydolności jego wątroby było późno rozpoznane i nieleczone wirusowe zapalenie wątroby typu B. To właśnie zapalenia wirusowe wątroby (wirusami B i C), są jednymi z najczęstszych przyczyn konieczności przeszczepienia wątroby.
- Cieszymy się, że możemy pomóc lekarzom ratować ludzkie życie. Panu Krzysztofowi, jak również innym pacjentom Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego WUM, życzymy zdrowia i mamy nadzieję, że nasze wsparcie pozwoli poprawić stan wielu chorych z niewydolnością wątroby – mówi Robert Lubański, dyrektor ds. prewencji PZU.
Monika Wysocka, jw, zdrowie.pap.pl
