Deficyt witaminy D może się zemścić u... dentysty

Niedobory witaminy D mogą prowadzić do wydłużenia leczenia, a nawet do wystąpienia różnorodnych komplikacji, np. powikłań po wszczepieniu implantu lub gorszego gojenia się rany po usunięciu zęba - mówi prof. Marzena Dominiak, prezydent Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego.

Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki
Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki

Czy dieta może mieć znaczny wpływ na zdrowie jamy ustnej?

Oczywiście. Zajmuję się badaniem roli witaminy D w tym kontekście i okazuje się, że dieta, która jest uboga w tę witaminę, albo która uniemożliwia jej prawidłowe wchłanianie lub zaburza prawidłowe działanie innych czynników potrzebnych, aby doszło do syntezy witaminy D w naszym organizmie, ma wiele konsekwencji dla zdrowia jamy ustnej.

Dzięki witaminie D zachodzą bowiem skomplikowane procesy, niekoniecznie wprost z nią kojarzone. Np. doprowadza do tego, że wapń dociera do kości, albo że m.in. dzięki niej nie dochodzi do rozwoju stanu przedcukrzycowego.

Biologiczna aktywność witaminy D wpływa więc na wiele sytuacji, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania, a pośrednio wpływa na stan zdrowia jamy ustnej. Robiliśmy nawet badania na ten temat w ramach pracy doktorskiej. M.in określaliśmy poziom witaminy D u osób, które zgłaszały się do leczenia stomatologicznego z powodów ortodontycznych, czyli takich, kiedy dochodzi do nieprawidłowości budowy szczęki, żuchwy, wad zgryzu, wad zębowych. Badaliśmy u nich poziom witaminy D i innych mikroskładników, które są nam niezbędne, zbieraliśmy informacje, czy ktoś przyjmował witaminę D, czy stosował jakąś dietę, która wpływa na poziom witaminy D w organizmie, dopytywaliśmy o nasłonecznienie. 

Fot. PAP

Wszystko co musisz wiedzieć o witaminie D

Zdecydowana większość Polaków ma jej niedobór. Może się to objawiać m.in. bólami mięśni i stawów, kiepskim samopoczuciem oraz częstymi infekcjami. Dowiedz się jak bezpiecznie uzupełnić braki witaminy D, nazywanej też często witaminą słońca.

Okazało się, że żadna z tych cech nie wpłynęła znacząco na poziom witaminy D, w tym – spożywanie lub niespożywania mięsa, czy okazjonalne przebywanie na słońcu, na przykład na wakacjach. Dzięki tym „zabiegom” jej poziom może wzrosnąć najwyżej kilka jednostek, a to za mało, abyśmy mogli mówić o znaczącym ich wpływie. 

Amerykańskie Towarzystwo Endokrynologiczne uznało poziom między 40 a 60 ng/ml jako niezbędny, aby tkanki miękkie mogły prawidłowo funkcjonować, nieco wyższy jest dla kości. Ale nie chodzi tylko o utrzymanie takiego poziomu witaminy D w krwi żylnej. Bo okazuje się, że gdy zbadamy jej poziom w krwi włośniczkowej, to jest on zdecydowanie niższy, a liczy się poziom wchłoniętej i przetworzonej witaminy D, która doszła do komórek i powoduje ich prawidłowe funkcjonowanie.

Co się dzieje w jamie ustnej, jeżeli poziom witaminy D jest niewłaściwy?

U dzieci pierwszym objawem jest krzywica, natomiast u osób młodocianych i dorosłych możemy mieć bardzo dużo różnych zmian począwszy od chorób przyzębia, częstszej próchnicy zębów po wady zgryzu jako wynik przyspieszonego procesu zarastania szwów kostnych, co skutkuje m.in. dość częstymi w naszej populacji zwężeniami szczęki czy tyłozgryzami i zgryzami krzyżowymi.

Z badań wynika, że poziom witaminy D może mieć wpływ na przebieg leczenia stomatologicznego. Proszę opowiedzieć na czym polega ten związek?

To prawda. Wszelkie niedobory mogą prowadzić do wydłużenia leczenia, a nawet występowania różnorodnych komplikacji. Prawidłowe stężenie witaminy D w organizmie zmniejsza ryzyko powikłań po leczeniu implantologicznym, a także zwiększa szanse na powodzenie wszczepu implantu - w dużej mierze zależy ono bowiem od stanu tkanki kostnej, na którą bezpośredni wpływ ma właśnie witamina D.

Niedobory oznaczają problemy z gojeniem się tkanek wokół implantów. Kłopoty z gojeniem się to jeden z podstawowych problemów współczesnej implantologii, prowadzi bowiem do wysokiego odsetka utraty implantów. Dzieje się tak, ponieważ proces gojenia jest bardzo osłabiony.

Gorzej goją się też zębodoły po ekstrakcji zęba - gdy brakuje witaminy D zdecydowanie częściej pojawia się tak zwany suchy zębodół, który jest bardzo dotkliwym dla pacjenta skutkiem ubocznym usunięcia zęba.

Infografika PAP/M. Samczuk

Wielu pacjentów ma także problem z patologicznym ścieraniem zębów w wyniku zbyt silnego ich zaciskania. Gdy struktura zębów jest pozbawiona odpowiedniej ilości witaminy D, ścierają się znacznie szybciej.

Powikłania dotyczą też chorych w czasie terapii onkologicznej, zwłaszcza u pacjentek z osteoporozą lub osteopenią. Przy niedoborze witaminy D pojawiają się różnego rodzaju komplikacje kostne w obrębie jamy ustnej, np. dotyczące kości szczęki. Terapia jest żmudna, trudna i często musi być wspomagana leczeniem ogólnym.  

Fot. Jacek Pióro/ Zdjęcie ilustracyjne

Przyszła mamo, łykaj witaminę D!

Suplementowanie witaminy D w ciąży może zapobiec otyłości u dziecka. Tymczasem większość Polek, w tym również te w wieku rozrodczym, cierpi z powodu zbyt niskiego poziomu tej substancji w organizmie.

Brak witaminy D to także większa tendencja do próchnicy zębów. Jeżeli proces próchnicowy, nawet niewielki, pojawi się w obrębie szkliwa, to przy niskiej gęstości zębiny o wiele szybciej dochodzi do zmian i rozwoju próchnicy.

Narzekają na to często młode mamy...

To prawda, często słyszę od kobiet: po ciąży mam problemy z zębami. Tak naprawdę nie chodzi o samą ciążę, lecz o to, że wszystkie mikro- i makroelementy, które w ciąży dostarczamy, aby dziecko prawidłowo się rozwijało, powinniśmy zalecać także z myślą o matce. Bo ich niedobór potęguje inne szkodliwe procesy i wystarczy np. nieprawidłowa dieta, aby w jamie ustnej matki doszło do rozwoju próchnicy.

Dużym problemem jest także recesja dziąseł, czyli odsłonięcie szyjki zęba. Czy na to też ma wpływ niedobór witaminy D?

Tu nie możemy postawić znaku równości: brak witaminy D równa się recesja dziąseł, bo to cały proces związany także z brakiem parathormonu (PTH - hormon produkowany przez przytarczyce, który wraz z kalcytoniną oraz witaminą D3 odpowiada za gospodarkę wapniowo-fosforanową w organizmie – przyp. red.) i związanej z tym resorpcji kości. To efekt całego ciągu zdarzeń: wtórna nadczynność przytarczyc ma związek z nieprawidłową dietą, która wpływa na obniżenie poziomu witaminy D i wzrost poziomu parathormonu, co z kolei może wpływać na resorpcję wapnia z kości, która przy sprzyjających warunkach (na przykład w leczeniu ortodontycznym, zbyt silnych naciskach przy szczotkowaniu) zaowocuje obnażeniem szyjek zęba i związaną z tym destrukcją kości wyrostka zębodołowego, z wytwarzaniem ubytków kostnych o charakterze kraterów i w końcu wypadaniem zębów. To nie dzieje się od razu, lecz przez lata, ale w efekcie dochodzi do utraty zębów, a przyczyną często nie jest paradontoza, jak się zwykło uważać.

Wszystkiemu winne są niedobory witaminy D?

Nie bezpośrednio. Jest wiele chorób ogólnych, które mają wpływ na stan zdrowia naszej jamy ustnej, w tym niedoborów immunologicznych, uwarunkowany genetycznie brak enzymów utleniających. Ale tak, brak dostarczania w diecie przeciwutleniaczy, a oczyszczają one nasz organizm z wolnych rodników, może przyczynić się do rozwoju chociażby choroby przyzębia. W tym przypadku nieprawidłowa dieta może także powodować uszkodzenia mitochondriów, co powoduje różnego rodzaju zaburzenia, między innymi przyspieszenie rozwoju chorób autoimmunologicznych, które manifestują się w jamie ustnej. 

Jednak nie da się zagwarantować, że jeśli zaczniesz jeść więcej antyoksydantów (np. owoców goi), to wystarczy, by nie mieć problemów, ale na pewno ich dostarczanie pomoże od środka wpływać na stan zdrowia jamy ustnej. Mówi się nawet, że jama ustna jest zwierciadłem zdrowia całego zdrowia. Zaglądając do jamy ustnej my już wiemy: jak tu jest dobrze, to i w środku, w naszym ciele jest dobrze. I odwrotnie.  

Czy, jeśli czekają nas jakieś zabiegi stomatologiczne, warto wcześniej zadbać o właściwy poziom witaminy D?

Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki

Fakty o witaminach: A, E, D i K

„Witamina to substancja, która czyni cię chorym, jeśli jej nie zjesz” – zdefiniował kiedyś noblista Albert Szent-Gyorgyi, odkrywca witamin C i P. Ale nadmiar witamin też uczynić może chorym. Łatwiej o to przy zażywaniu witamin rozpuszczalnych w tłuszczach: A, D, E i K .

Jak najbardziej. W moim gabinecie oznaczanie poziomu witaminy D to rutynowe badanie. Można zrobić je z krwi żylnej, choć lepsze efekty daje badanie z krwi włośniczkowej. W niektórych gabinetach dostępne są używane do tego malutkie aparaciki, którymi wykonuje się immunochromatografię - to podobny jak przy COVID-19 test genetyczny - w 15 minut otrzymujemy wynik. Warto badać nie tylko, czy poziom witaminy D jest dobry czy niedobry, ale mierzyć jej wartość. Trzeba brać tylko poprawkę na to, że badanie wykonywane z krwi włośniczkowej  daje nieco niższy poziom niż to z krwi żylnej.

Znając wartości, możemy skorygować stosowaną przez pacjenta suplementację, bo często pacjentom wydaje się, że jak regularnie zażywają np. 1000 mg witaminy D, to jest to wystarczające. Tymczasem może się okazać, że ta osoba ma tak duże deficyty, że to za mało. Ale może być też tak, że ktoś bierze dużo więcej i nadal ma niedobory, bo jego organizm nie przetwarza witaminy D, więc ile by jej nie brał, jej poziom nie urośnie. Dlatego warto to robić pod kontrolą lekarza - czasami potrzebne jest bardziej skomplikowane leczenie niż prosta suplementacja.

Tak czy inaczej obecnie już w wielu gabinetach wykonuje się takie badania „od ręki”.

Można samemu zbadać sobie poziom witaminy D, aby zorientować się, czy mamy niedobór?

Jak najbardziej. Na podstawie wyniku badania lekarz będzie w stanie określić, czy to wystarczy, czy zanim rozpoczniemy leczenie stomatologiczne, lepiej byłoby uzupełnić jej poziom.

Monika Wysocka, zdrowie.pap.pl

Ekspert

Fot. Archiwum prof. Dominiak

Prof. Marzena Dominiak, prezes Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego, - Profesor zwyczajny i kierownik Katedry Chirurgii Ustnej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu. W latach 2012-2018 - profesor wizytujący w TU Drezno, Niemcy. Prezydent Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego i członek Komisji Edukacyjnej World Dental Fedreration (FDI). Przewodnicząca Komitetu Naukowego Kongresu Unii Stomatologii Polskiej. Od roku 2020 pełni funkcję prorektora ds. strategii rozwoju Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu. Autorka ponad 300 publikacji, 5 książek w języku polskim i angielskim na temat implantologii, chirurgii jamy ustnej i ortognatycznej. Otrzymała również 4 patenty międzynarodowe i krajowe oraz wiele różnych grantów i projektów naukowych. Jest redaktorem odcinkowym do spraw stomatologii w czasopiśmie z IF ACEM- Advances in Clinical and Experimental Medicine. Znana wykładowczyni na konferencjach międzynarodowych i krajowych. Jest także członkinią prestiżowego International College of Dentists (ICD) i Academy of Pierre Fouchard.

Autorka

Monika Grzegorowska

Monika Grzegorowska - O dziennikarstwie marzyła od dziecka i się spełniło. Od zawsze to było dziennikarstwo medyczne – najciekawsze i nie do znudzenia. Wstępem była obrona pracy magisterskiej o błędach medycznych na Wydziale Resocjalizacji. Niemal całe swoje zawodowe życie związała z branżowym Pulsem Medycyny. Od kilku lat swoją wiedzę przekłada na bardziej przystępny język w Serwisie Zdrowie PAP, co doceniono przyznając jej Kryształowe Pióro. Nie uznaje poranków bez kawy, uwielbia wieczory przy ogromnym stole z puzzlami. Życiowe baterie ładuje na koncertach i posiadówkach z rodziną i przyjaciółmi.

ZOBACZ TEKSTY AUTORKI

ZOBACZ PODOBNE

  • P. Werewka/PAP

    Milowy krok – przeszczep gałki ocznej

    W okulistyce mamy za sobą kolejny krok milowy – przeszczep gałki ocznej. Na razie jednak to operacja kosmetyczna, bo nie umiemy jeszcze połączyć nerwów wzrokowych, a więc przywrócić widzenia. Wszystko jednak przed nami – wyraził nadzieję prof. Edward Wylęgała, kierownik Katedry i Oddziału Klinicznego Okulistyki Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.

  • Fot. PetitNuage/Adobe Stock

    Nikt nie odda wzroku skradzionego przez jaskrę

    Jaskry nie można wyleczyć. Kradnie nam wzrok i wcale nie jest przypisana starości. Nowe okulary na nosie, po badaniu jedynie ostrości widzenia, nie świadczą o tym, że na dnie oka nie czai się ta podstępna choroba, którą ma około milion Polaków, a połowa z nich o tym nie wie. O diagnostyce i leczeniu jaskry opowiada prof. dr hab. n. med. Iwona Grabska-Liberek, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Okulistycznego.

  • M.Kmieciński/PAP

    Sprawdź, czy nie tracisz wzroku – prosty test

    Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) to jedna z najważniejszych chorób, z którymi boryka się okulistyka i najczęstsza przyczyną utraty wzroku w krajach rozwiniętych. Dla lekarzy to wyzwanie, bo pacjenci często zgłaszają się zbyt późno, a wystarczy wykonać prosty test – podkreśla prof. dr hab. n. med. Sławomir Teper, okulista, chirurg witreoretinalny ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.

  • Fot. PAP/P. Werewka

    "Niepełnosprawny" czy "osoba z niepełnosprawnością"?

    Język jest materią żywą. Słowo potrafi z jednej strony krzywdzić i ranić, z drugiej uskrzydlać i wspierać. Niektóre zwroty czy pojedyncze słowa odchodzą do lamusa, nabierają innego znaczenia lub są zastępowane innymi, bo wydają nam się stygmatyzujące. Czy dlatego coraz częściej słyszymy wyrażenie: „osoba z niepełnosprawnością” zamiast: „osoba niepełnosprawna”?

NAJNOWSZE

  • Konferencja o zdrowiu mózgu

    We wtorek, o godz. 10.00 zapraszamy na konferencję i debatę pt. „Zdrowie mózgu niezbędnym priorytetem polskiej polityki zdrowotnej”. Zapraszamy do Centrum Prasowego PAP lub transmisję w Serwisie Zdrowie.

  • Otyłość – przez żołądek do…mózgu

  • "Kamizelki" mocujące głowę do ciała dla dwóch chłopców

  • Kongo zmaga się z nową epidemią, ale służby uspokają

  • Sztuczna inteligencja pomaga w operacjach oczu

  • AdobeStock

    Sezon chorobowy w pełni

    To, że w okresie jesienno-zimowym odnotowujemy wzrost zachorowań na nieżyt górnych dróg oddechowych to żadna nowość. W tym roku zaskakujące są jednak liczby zachorowań – wielokrotnie większe niż analogicznie w ubiegłych sezonach. „Osoby wrażliwe, które idą w tłum, w kolejkę, w szaleństwo zakupów powinny uważać” – ostrzega prof. Joanna Zajkowska.

  • Zgryz ze zgryzem, czyli jak prostowano zęby

  • Enzybiotyki – następcy antybiotyków?