Jak żyć w czasie zatrważających wiadomości

Przedłużająca się pandemia do codziennych problemów dokłada lęk o zdrowie, który czasem może zamienić się w paniczny strach o zdrowie i życie swoje lub swoich bliskich. Problem został już dostrzeżony przez specjalistów - zauważono, że wzrosło rozpowszechnienie objawów doświadczanego lęku oraz symptomów depresji - zwłaszcza u kobiet i u młodych ludzi. Na doświadczane odczucie lęku są jednak sposoby.

Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki
Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki

Silny i długotrwały stres, a takiego może w czasie pandemii doświadczać wiele osób, często prowadzi do zaburzeń psychicznych, w których dominującą rolę odgrywają różnego rodzaju zaburzenia lękowe, w tym przede wszystkim: lęk paniczny, lęk uogólniony oraz tzw. stres pourazowy.

- Skala bolesnego doświadczenia jest zróżnicowana: od zachorowania i bezpośredniego zagrożenia życia, przez bycie świadkiem tego typu sytuacji, bycie w grupie szczególnego ryzyka, pozostawanie w kwarantannie, aż po konfrontowanie się z informacją o śmierci bliskiej osoby lub jej groźbie. Obszar traumatycznych doświadczeń obejmuje jednak również wydłużone w czasie narażenie na skutki wprowadzanych regulacji sanitarno-epidemiologicznych ograniczających swobodę działania, dostęp do posiadanych dóbr, możliwości egzystencjalnych czy wsparcia medycznego w schorzeniach niepandemicznych – wymieniał psychiatra dr n. med. Sławomir Murawiec podczas wykładu na temat wpływu pandemii na zdrowie psychiczne.

Specjaliści zwracają uwagę, że jedną z przyczyn natrętnych, powracających myśli – nie tylko w sytuacji epidemii, ale w ogóle w sytuacji choroby, jaka może dotknąć nas albo najbliższych - jest to, że przez ostatnie lata wypchnęliśmy z naszej świadomości fakt, że nie jesteśmy nieśmiertelni, że nie zawsze będziemy zdrowi.

- Weszliśmy w świat internetu, mediów społecznościowych, gdzie wszyscy są piękni, młodzi i bogaci. Tymczasem życie składa się z większej gamy barw, i zdarza się w nim także choroba. Gdy nagle musimy zmierzyć się z tą realnością, z tym że nie jest jak na nieustających wakacjach, bo ktoś z naszego otoczenia może zachorować, bo my możemy zachorować, bo ludzie wokół nas chorują, czasem prowadzi to do odwrotnej sytuacji: zaczynamy się zapętlać wokół tej choroby, przestajemy zauważać dobre strony życia i myślimy tylko o chorobie i o tym co z nią związane – wyjaśnia psycholog Dorota Minta.

Drugi aspekt to poczucie utraty wolności, o której nie myśleliśmy na co dzień, traktując ją jako coś naturalnego. Przyzwyczailiśmy się do tego, że decydujemy o tym co robimy i kiedy to robimy: wsiadamy w auto albo kupujemy tani bilet lotniczy i wyjeżdżamy na weekend do Pragi lub Gdańska. Pandemia spowodowała, że to przestało być możliwe - teraz nagle ktoś za nas decyduje, co będziemy robić. Pandemia COVID-19 stała się powodem wprowadzenia licznych restrykcji. Zakazy, obostrzenia, lockdowny, co oznacza: odwoływane wyjazdy, samotnie spędzane święta, trudności z planowaniem wakacji. Wielu z nas ma poczcie utraty niezależności, ograniczonej wolności, wpływu na to co dzieje się wokół nas. Źle to znosimy.

Rys. Krzysztof Rosiecki

Kancerofobia = lęk

Wielu Polaków unika profilaktyki nowotworowej, np. „zapomina” o badaniach. Ale są tacy, którym najmniejsza dolegliwość każe myśleć: „To rak!”. W efekcie tracą czas i pieniądze na ciągłe diagnozy chorób, a nawet bez potrzeby zajmują szpitalne łóżka.

- To bardzo trudne. Najważniejsze w takiej sytuacji, żeby nie rozpamiętywać tego, na co nie mamy wpływu. Zastanówmy się raczej, co konkretnego możemy zrobić, zaplanujmy na najbliższe dwa, trzy dni działania, które będą dawały konkretne efekty. Pomyślmy też o tym, co możemy zrobić dla innych, bycie pomocnym pozwoli nam przetrwać trudny czas epidemii – radzi specjalistka.

Paniczny lęk przed chorobą

Choroby towarzyszyły nam od zawsze i to, że się ich obawiamy jest zupełnie naturalne. Specjaliści zwracają jednak uwagę, że w ostatnich dekadach przed pandemią nasze podejście do nich się zmieniło, ponieważ część chorób przestała być zagrażająca (wiele zakaźnych zniknęło lub zdarzało się sporadycznie dzięki szczepieniom, a wiele innych dzięki lekom ze śmiertelnych stały się przewlekłe).

- Siłą rzeczy trochę odsunęliśmy to niebezpieczeństwo od siebie. W pandemii nagle musimy się z nim skonfrontować - wyjaśnia psycholog.

Czasami lęk o zdrowie staje się wręcz przesadzony. Pandemia może wywołać silne emocje i nawet jeśli wcześniej nie mieliśmy skłonności hipochondrycznych, możemy im ulec. Jak zorientować się, że zawładnął  nami przesadny strach o własne zdrowie?

- Paradoksalnie zaczynamy wtedy coraz bardziej siebie obserwować: analizujemy wszystkie objawy ze strony naszego ciała, sprawdzamy po kilka razy dziennie temperaturę i tętno, przyglądamy się swojej twarzy, sprawdzamy czy mamy suche czy spocone ręce i tak dalej. Czyli koncentrujemy się na realnych bądź domyślnych objawach choroby i to kompletnie wybija nas z normalnego funkcjonowania – mówi Dorota Minta.

Jej zdaniem warto pamiętać, że sposób myślenia wpływa na nasze emocje. Więc jeśli mamy dużo obaw, wyobrażamy sobie, że stanie się coś złego, że zachorujemy albo ktoś z naszej rodziny się zarazi, to nakręcamy szkodliwą dla nas machinę.

- By obniżyć poziom lęku warto sprawdzić, czy stosujemy się do procedur. Zwróćmy uwagę na bliskich, porozmawiajmy z nimi. Postarajmy się zająć umysł czymś zupełnie dalekim od zagrożenia, skorzystać z metod relaksacyjnych, poćwiczmy oddech. Bardzo dobrą metodą walki z lękiem jest powiedzenie swoim przestraszonym myślom: „stop!” i zajęcie się czymś, co wymaga od nas aktywności poznawczej. Myśli, które nie chcą nas opuścić, jak wizja zachorowania i śmierci, warto odsunąć, szukając dowodów, które by za tym przemawiały i dowodów, które by temu przeczyły oraz znaleźć jakąś myśl zrównoważoną. Każda emocja jest pewną informacją dla człowieka. Stan lękowy warto zrozumieć, zaakceptować go, bo zapieranie się, że jesteśmy spokojni, a nie jesteśmy, zadziała odwrotnie. Emocje zauważone tracą na mocy. Dlatego obserwujmy się, mówmy o emocjach i starajmy się myśleć racjonalnie – radzi dr Ewa Pragłowska, psycholog kliniczny i psychoteraputka ze Szkoły Psychoterapii Poznawczo-Behawioralnej Uniwersytetu SWPS.

To czy bardziej martwimy się o siebie czy o swoich bliskich zależy od sytuacji, w jakiej jesteśmy: osoby samotne częściej ulegają natrętnym myślom o sobie samych. Ale jednak większość z nas ma rodziców, rodzeństwo, dzieci.

- Najtrudniejszy jest lęk o dzieci. Spotkałam się z taką metaforą, że w którymś momencie życia, kiedy jesteśmy dojrzali, czujemy się trochę jak kotlet w hamburgerze: na górze są dzieci, które nas przyciskają, na dole są rodzice, o których się martwimy, a my jesteśmy w środku: dręczy nas lęk, zarówno gdy pomyślimy o dzieciach, jak i o rodzicach i wokół tego krążą nasze natrętne myśli. Bardziej martwimy się o innych niż o siebie i to zmartwienie o innych czasem bywa naszą pułapką – zwraca uwagę Dorota Minta.

Fot. PAP

Lęk odbiera rozum

Zawsze, a już szczególnie w czasie pandemii warto mądrze dbać o swoje zdrowie, aby jak najskuteczniej zminimalizować ryzyko zakażenia COVID-19 oraz rozwoju innych chorób. Służyć temu mogą: zdrowy styl życia, regularny wysiłek fizyczny, zbilansowana dieta, wysypianie się oraz badania profilaktyczne, dzięki którym pacjent uzyskuje informacje na temat ogólnego stanu swojego zdrowia.

Kiedy choroba się pojawiła

Specjaliści podkreślają, że panika tylko pogorszy sytuację. Jeśli mamy do czynienia z chorobą przewlekłą, rozmawiajmy szczerze z lekarzem, dyskutujmy z nim, zadawajmy mu pytania i domagajmy się współdecydowania o tym, jak będzie wyglądała terapia. Warto w tym celu zapisywać na kartce pytania do lekarza, ale też objawy, które kojarzą nam się z chorobą. Może się okazać, że łatwo im zaradzić, a diagnostyka wykaże, że nie ma się czym martwić. Dorota Minta zachęca też, by zaufać lekarzowi - w końcu to profesjonalista przez lata kształcony, by leczyć ludzi.

Specjaliści podkreślają, że jeżeli czujemy, że sytuacja nas przerasta, że lęk nas zaczyna paraliżować, że nie radzimy z nim sobie to - szczególnie jeżeli mamy do czynienia z chorobą zagrażającą życiu lub przewlekłą - zadbajmy o wsparcie przyjaciół, a także profesjonalne psychologiczne. Wykwalifikowani specjaliści mogą okazać się doskonałym wsparciem, a ich wiedza i doświadczenie pomoże nam przejść przez ten trudny dla nas czas. 

Monika Wysocka, zdrowie.pap.pl

Źródło:
Cykl: „Wsparcie psychologiczne w czasie pandemii”, Akademia NFZ, 
(2 kwietnia 2020) 
„Zaburzenia psychiczne w dobie pandemii”, wykład dr. n. med. Sławomira Murawca z Polikliniki Provita w Warszawie, wygłoszony podczas webinarium „Praca personelu medycznego w czasie pandemii koronawirusa (COVID-19)”, które odbyło się w ramach Programu Edukacji Onkologicznej i Akademii Pielęgniarstwa Onkologicznego w marcu 2021 r.
Artykuł na portalu Medycyna Praktyczna

Autorka

Monika Grzegorowska

Monika Grzegorowska - O dziennikarstwie marzyła od dziecka i się spełniło. Od zawsze to było dziennikarstwo medyczne – najciekawsze i nie do znudzenia. Wstępem była obrona pracy magisterskiej o błędach medycznych na Wydziale Resocjalizacji. Niemal całe swoje zawodowe życie związała z branżowym Pulsem Medycyny. Od kilku lat swoją wiedzę przekłada na bardziej przystępny język w Serwisie Zdrowie PAP, co doceniono przyznając jej Kryształowe Pióro. Nie uznaje poranków bez kawy, uwielbia wieczory przy ogromnym stole z puzzlami. Życiowe baterie ładuje na koncertach i posiadówkach z rodziną i przyjaciółmi.

ZOBACZ TEKSTY AUTORKI

ZOBACZ PODOBNE

  • AdobeStock

    Dbamy o życia, które pozostają

    Zawsze zakładamy, że nasz bliski wróci - z misji, z pracy, z akcji, z dyżuru. Inaczej to nie miałoby sensu. Jednak niektórzy nie wracają. O tym jak rozmawiać z dziećmi o śmierci rodzica i jak pocieszać kogoś, kto stracił ukochaną osobę rozmawiamy z Karoliną Suską, doradcą edukacyjnym z Fundacji Dorastaj z Nami.

  • PAP/P. Werewka

    Od śmierci do życia, czyli o transplantacji narządów

    Zanim dojdzie do przeszczepienia organów, odbywa się wiele rozmaitych procedur, które trwają wiele godzin. Zaangażowanych w nie jest wiele osób. O tym, jak to przebiega, opowiada Edyta Karpeta, z zawodu pielęgniarka instrumentariuszka ze Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus w Warszawie, koordynatorka transplantacji. Zaznacza, że nie jest tak łatwo zostać dawcą organów.

  • Adobe Stock

    Nigdy nie będziemy gotowi na śmierć. Jak o niej rozmawiać?

    Jakie mamy marzenia i pragnienia w obliczu śmierci? Jakiej opieki i wsparcia oczekują osoby umierające? Jak rozmawiać o rzeczach ostatecznych? Co powiedzieć osobie, która umiera? – na te pytania odpowiada „Raport o dobrym umieraniu” przygotowany przez ekspertów Puckiego Hospicjum pw. św. Ojca Pio. Towarzyszą oni w ostatnich chwilach życia swoich podopiecznych.

  • zdj. AdobeStock

    Zmiany czasu odbijają się na naszym zdrowiu

    Już w ten weekend, w nocy z 26 na 27 października, przestawimy zegarki z godz. 3 na 2, co oznacza, że pośpimy o godzinę "dłużej". Eksperci jednak już od dawna przekonują, że dwukrotna zmiana czasu w ciągu roku powoduje wiele negatywnych konsekwencji dla naszego zdrowia - zanim przyzwyczaimy się do nowego ustawienia godziny często borykamy się z zaburzonym rytmem snu, problemami z zaśnięciem, nagłą zmianą nastroju i zmęczeniem.

NAJNOWSZE

  • AdobeStock

    Dyniowy zawrót głowy - na zdrowie!

    Dynia, w dzieciństwie kojarzona z karocą Kopciuszka, a dziś częściej z tradycyjną dekoracją na Halloween, jest przede wszystkim zdrowym warzywem bogatym w witaminy i minerały m.in. w magnez, selen, potas i cynk, a także kwas foliowy i niacyny oraz witaminy antyoksydacyjne: A, C i E. Warto jesienią po nią sięgać nie tylko dla ozdoby ogródka. Jest pełna przeciwutleniaczy, które są świetne dla naszej skóry i pomagają zwalczać efekty starzenia.

  • Sprawdź, czy twoja krew krzepnie prawidłowo – zmierz poziom vWF

  • Nigdy nie będziemy gotowi na śmierć. Jak o niej rozmawiać?

  • Mikroplastik można znaleźć nawet w mózgu czy sercu – wskazują wstępne badania

  • Nie do kosza ani do WC, czyli jak utylizować leki 

  • AdobeStock

    Dbamy o życia, które pozostają

    Zawsze zakładamy, że nasz bliski wróci - z misji, z pracy, z akcji, z dyżuru. Inaczej to nie miałoby sensu. Jednak niektórzy nie wracają. O tym jak rozmawiać z dziećmi o śmierci rodzica i jak pocieszać kogoś, kto stracił ukochaną osobę rozmawiamy z Karoliną Suską, doradcą edukacyjnym z Fundacji Dorastaj z Nami.

  • Od śmierci do życia, czyli o transplantacji narządów

  • Rany trudno gojące się pod kontrolą