Nie tylko nadciśnienie. Dlaczego lepiej jest jeść mniej soli
Nadmiar soli nie tylko podnosi ciśnienie i szkodzi układowi krążenia - niszczy organizm także na inne sposoby. Między innymi pojawiają się zaburzenia układu odpornościowego, rośnie ryzyko choroby Alzheimera czy cukrzycy, cierpi flora jelitowa, a nastolatki szybciej tyją.
Pod koniec marca naukowcy ze Szpitala Uniwersyteckiego w Bonn donieśli o nieznanym wcześniej zagrożeniu, które wynika z nadużywania soli. Po pierwsze, w przeprowadzonych przez nich eksperymentach, myszy karmione bogatą w sól paszą częściej cierpiały na infekcje bakteryjne. Z kolei u ludzi-ochotników, którzy zgodzili się jeść dodatkowe 6 gram soli dziennie pojawiły się zaburzenia układu odpornościowego.
- Po raz pierwszy udało nam się udowodnić, że zbyt wysoka konsumpcja soli znacząco osłabia ważną część układu odpornościowego - wyjaśnia prof. Christian Kurts, współautor pracy opublikowanej na łamach „Science Translational Medicine”.
Odkrycie zaskoczyło niemieckich naukowców. A to dlatego, że niektóre badania na zwierzętach wskazywały na coś odwrotnego. Na przykład laboratoryjne zwierzęta na bogatej w sól diecie lepiej radziły sobie z pasożytami atakującymi skórę. Niektórzy wyciągnęli więc wnioski, że sól jest dobra dla odporności.
- Nasze wynik wskazują, że to uogólnienie jest błędne - podkreśla kierująca pracami Katarzyna Jobin.
Rzecz w tym, że ludzka skóra jest wyjątkowa. Jak tłumaczą badacze - stanowi ona pewnego rodzaju rezerwuar soli. W innych narządach organizm utrzymuje stałe stężenie tej substancji, której nadmiar stara się odfiltrować z pomocą nerek. Niestety, powoduje to gromadzenie się w organizmie glikokortykoidów, które hamują pracę granulocytów - najpowszechniejszych komórek układu odpornościowego. Atakują one właśnie głównie bakterie.
- Pokazaliśmy to na myszach z pomocą infekcji bakteriami z rodzaju Listeria - opowiada dr Jobin. - Niektóre z nich karmiliśmy dietą bogatą w sól. W śledzionie i wątrobie tych zwierząt naliczyliśmy od 100 do 1000 razy więcej chorobotwórczych patogenów - dodaje badaczka.
Myszy te gorzej zwalczały też zakażenia układu moczowego.
A jak to się dzieje u ludzi? Jeśli chodzi o uczestniczących w eksperymencie ludzi spożywających dodatkową sól, to pobrane od nich granulocyty także gorzej radziły sobie z bakteriami.
Sól a demencja
Okazuje się, że duże ilości spożywanej soli mogą promować uszkodzenia mózgu podobne do tych, jakie pojawiają się w chorobie Alzheimera. Na łamach prestiżowego „Nature” donieśli o tym niedawno specjaliści z Weill Cornell Medicine.
- Nasze badanie sugeruje istnienie mechanizmu, poprzez który sól uczestniczy w upośledzaniu możliwości poznawczych. Dostarcza ono więc kolejnych dowodów na związki zwyczajów żywieniowych z funkcjami kognitywnymi - ostrzega autor publikacji prof. Giuseppe Faraco.
Nieco wcześniej badacz odkrył, że dużo soli w diecie powoduje demencję u myszy. Zwierzęta traciły zdolność budowania gniazd i miały kłopoty w testach sprawdzających pamięć. Okazało się, że sól powoduje produkcję związku o nazwie interleukina-17 (IL-17), która nasila zapalenia. Związek ten hamował wydzielanie tlenku azotu w naczyniach krwionośnych mózgu, a jest on potrzebny do właściwego rozszerzania się naczyń. Zwężone naczynia gorzej zaopatrywały mózg w krew.
Dalsze badania pokazały jednak, że dzieje się coś więcej. Spadek ilości tlenku azotu prowadził do destabilizacji białka tau, które w tych warunkach może odkładać się w mózgu. To natomiast jeden z czynników prowadzących do choroby Alzheimera. Kiedy badacze ustabilizowali białko tau w mózgach myszy, to nawet przy pogorszonym krążeniu, nie dochodziło do objawów demencji.
- Musimy kontrolować spożycie soli. Może ona zmienić nasze naczynia krwionośne w mózgu i zrobić to w złośliwy sposób - ostrzega współautor odkrycia Costantino Iadecola.
Chcesz uniknąć cukrzycy? Unikaj soli
Badania wskazują również, że sól może sprzyjać powstawaniu cukrzycy typu 2 (T2D - ang. type 2 diabetes), a także utajonej cukrzycy autoimmunologicznej dorosłych (zbliżona do cukrzycy typu 1 autoimmunologiczna postać choroby, która ujawnia się w wieku dorosłym - ang. Latent Autoimmune Diabetes in Adults - LADA).
Naukowcy ze szwedzkiego Instytutu Karolinska odkryli takie zależności po analizie danych z populacyjnego badania na temat ryzyka obu chorób. Porównali informacje o 355 przypadkach LADA i 1136 przypadkach T2D z danymi na temat prawie 1400 zdrowych osób. Badacze uwzględnili dietę, predyspozycje genetyczne (geny HLA) do zachorowania oraz różnorodne inne czynniki, takie jak wiek, płeć, BMI, aktywność fizyczna czy spożycie alkoholu.
Z jedzenia wieczorem lepiej zrezygnować: to nie jest mit!
Późna, a do tego obfita kolacja to proszenie się o problemy ze zdrowiem. Badania wskazują nawet na rosnące ryzyko chorób serca i nowotworów. Według naukowców, paradoksalnie natura skłania nas do jedzenia późną porą, ale istnieją proste sposoby, aby się jej oprzeć.
Według analizy, każdy dodatkowy gram sodu (czyli 2,5 g soli) dziennie zwiększał ryzyko T2D średnio o 65 proc. Wpływ na zagrożenie LADA był jeszcze silniejszy - ryzyko rosło o 82 proc. dla każdego dodatkowego grama sodu dziennie. Osoby o genetycznych predyspozycjach, które spożywały średnio 2,9 g sodu dziennie były aż trzykrotnie bardziej zagrożone rozwojem LADA niż konsumujący go 2,3 g dziennie. „Potwierdzamy związek między spożyciem sodu, a cukrzycą typu 2” - piszą autorzy, oraz podają, że „wysokie spożycie sodu może być czynnikiem ryzyka dla LADA, specjalnie u osób z ryzykownym genotypem HLA”.
Podstępna robota soli - migotanie przedsionków i niewydolność serca
O tym, że nadmiar soli niszczy układ krążenia wiadomo od dawna - to znany czynnik ryzyka nadciśnienia, a w konsekwencji udaru i zawału. Zagrożeń, jeśli chodzi o układ krążenia może być jednak więcej. Naukowcy z fińskiego Uniwersytetu w Oulu donieśli pod koniec 2018 roku, że sól w diecie może zwiększać zagrożenie migotania przedsionków - najczęstszej formy arytmii. Choroba podnosi ryzyko udaru, a może nawet prowadzić do niewydolności serca.
Autorzy badania średnio przez 19 lat obserwowali ponad 700 kobiet i mężczyzn w średnim wieku. Sól zwiększała ryzyko schorzenia, nawet po uwzględnieniu nadciśnienia, a także innych czynników, takich jak palenie tytoniu, BMI czy wiek.
- Badanie to dostarcza pierwszego dowodu na to, że sól w diecie może podnosić ryzyko pojawienia się migotania przedsionków. To kolejne zagrożenie dla układu krążenia związane z konsumpcją soli - mówi Tero Pääkkö, główny autor odkrycia. - Choć potrzebne są dalsze badania, które potwierdzą te wyniki, wskazuje ono, że ludzie ze zwiększonym ryzykiem migotania przedsionków odniosą korzyść z ograniczenia spożycia soli - dodaje ekspert.
Z kolei zespół z fińskiego Narodowego Instytutu Zdrowia i Opieki Społecznej w trwającym 12 lat badaniu z udziałem ponad 4 tys. osób odkrył, że wysokie spożycie soli znacząco podwyższa ryzyko niewydolności serca, nawet po uwzględnieniu ciśnienia krwi, a także poziomu cholesterolu i masy ciała.
- Osoby, które spożywały 13,7 gram soli na dobę były dwa razy bardziej zagrożone niewydolnością serca w porównaniu do spożywających jej mniej niż 6,8 gram. Optymalna dzienna dawka soli to prawdopodobnie mniej niż 6,8 gram - podkreśla autor badania prof. Pekka Jousilahti. - Światowa Organizacja Zdrowia zaleca maksimum 5 gram soli dziennie, a fizjologiczne zapotrzebowanie to 2-3 gramy dziennie - dodaje naukowiec.
Sól a mikrobiota jelitowa
Zagrożenie dla zdrowia wynika z działania soli nie tylko na nasze tkanki. O co chodzi? Jak pokazali specjaliści z niemieckiego Centrum Medycyny Molekularnej im. Maxa Delbrücka, sól obniża liczbę pewnych produkujących kwas mlekowy bakterii w jelicie. To z kolei ma wpływ na komórki układu odpornościowego współodpowiedzialne za choroby autoimmunologiczne (np. stwardnienie rozsiane) i nadciśnienie. Zdaniem badaczy, jelitowa flora to ważny element w rozwoju wspomnianych schorzeń, na którą z kolei wpływa sól.
- Dotąd nikt nie sprawdzał, jak sól działa na bakterie w jelitach - mówi prof. Dominik Müller, współautor badania opublikowanego przed trzema laty w „Nature”.
Naukowcy sprawdzili także bakterie zamieszkujące jelita dwunastu zdrowych mężczyzn, którym podawali dodatkowe 6 gram soli dziennie, przez dwa tygodnie. Po tym czasie, w większości przypadków trudno wręcz było wykryć obecność wytwarzających kwas mlekowy bakterii. Jednocześnie wzrosło ciśnienie tętnicze ochotników i doszło do zaburzeń układu odpornościowego.
Solisz - tyjesz
Jeśli kogoś nie przekonują argumenty zdrowotne, to może będzie chciał zatroszczyć się o wygląd, szczególnie, gdy jest w młodym wieku. Jedzące dużo soli nastolatki mogą szybciej tyć, niezależnie od liczby przyjmowanych kalorii - donoszą naukowcy z z Georgia Regents University. Badacze zauważyli u takich osób podwyższone stężenie leptyny. To hormon, który w normalnych warunkach pomaga zużywać tłuszcz i zmniejsza łaknienie, ale przy ciągłym działaniu, jego efekt jest odwrotny. Lubiący sól młodzi ludzie mają też więcej chronicznych stanów zapalnych i wyższy poziom substancji o nazwie TNF alfa, która przyczynia się do rozwoju chorób autoimmunologicznych.
- Zmniejszanie wagi jest trudne, ale miejmy nadzieję, więcej ludzi będzie miało sukcesy w odchudzaniu, kiedy zmniejszą ilość spożywanej soli - mówi dr Haidong Zhu, autorka pracy opublikowanej w piśmie „Pediatrics”.
Badanie co prawda nie wykazywało jednoznacznie zależności przyczynowo-skutkowych, ale naukowcy radzą uważać z solą.
- Na otyłość wpływa wiele czynników, w tym aktywność fizyczna. Uważamy, że wysokie spożycie sodu może być jednym z tych czynników - mówi dr Zhu. Zebrane już dotąd wyniki sugerują, że pod wpływem soli komórki tłuszczowe mogą zwiększać swoją objętość.
Sól nie tylko w solniczce
Jak ograniczyć sól w codziennych posiłkach? Zwykłe zmniejszenie liczby szczypt soli do potraw może nie wystarczyć. Problemem jest bowiem szereg produktów, do których sól jest dodawana, nie tylko jako przyprawa, ale i środek konserwujący.
Duże ilości soli znajdują się m.in. w wędlinach, sosach typu instant, przekąskach typu chipsy, żywności w konserwach, żółtych serach oraz… białym pieczywie. Podjęcie wyzwania w postaci ograniczenia spożywania soli oznacza zatem uważne czytanie etykiet produktów i kupowanie tych, w których zawartość soli jest najniższa.
Marek Matacz dla zdrowie.pap.pl
Źródła:
Doniesienie prasowe na temat wpływu soli na układ odpornościowy
Doniesienie prasowe na temat związków spożycia soli z demencją
Doniesienie prasowe na temat soli i ryzyka cukrzycy
Doniesienie prasowe o związku konsumpcji soli z ryzykiem migotania przedsionków
Doniesienie prasowe o wpływie soli na ryzyko niewydolności serca
Doniesienie prasowe o działaniu soli na bakterie jelitowe
Doniesienie prasowe na temat działania soli na wagę nastolatków
